География және табиғатты пайдалану факультеті
жүктеу/скачать 2,11 Mb.
|
|
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті География және табиғатты пайдалану факультеті Картография және геоинформатика кафедрасы СӨЖ Геоақпараттық өнім түрлері Қазақстанда кең тараған геоақпараттық өнімдердің қолдану аясы мен мүмкіншіліктері Орындаған: Ерболқызы.С Тексерген: Таукебаев Ө.Ж Алматы, 2015 Мазмұны Кіріспе Негізгі 1. Геоақпараттық өнім түрлері 2. Геоақпараттық өнімдердің Қазақстандағы даму деңгейі Қорытынды Пайдаланған әдебиеттер Кіріспе
Геоақпараттық өнім түрлері ГАЖ-дың алдына қойылатын мақсаты және мүмкіншілігі, XX ғасырдың негізгі ғылыми-техникалық жетістігі болып компьютерлендіруді адам әрекетіне енгізу болып табылады. Күнделікті бір шешім қабылдау үшін біз электронды түрде берілген көлемі үлкен мәліметтер қорын, кестелерді өңдеп шығарамыз. Адам әрекетінің көптеген аймақтарында біраз мәліметтер картография түрінде. Картографиялық мәліметтер қорын өңдеп шығару үшін 70 жылдарынан бастап қазіргі кезеңге дейін компьютерлік программамен қамтамасыз ету дамып келеді, біз оны геоақпараттық жүйе деп атаймыз (ГАЖ). «Геоақпараттық жүйелер» (ГАЖ) атына ие болған, кеңістіктік деректерді ұйымдастыру және сақтау үшін жүйклерді құрастыру бойынша технология қарқынды дами бастады. Геоақпараттық жүйелердің толық анықтамасы – бұл геокеңістік ақпараттарды жинау, енгізу, сақтау, математикалық-картографиялық үлгілеу және бейнелік көрсету үшін арналған аппараттық-бағдарламалық құралдардың және алгоритимдік процедуралардың жиынтығы. ГАЖдың қолдану аймақтары өте кең: жер қойнауында, табиғатты қолдануда, экологияда, регионалдық жоспарлауда, муниципальдық меңгеруде, коммуникацияда, транспортта, маркетингті және статистикалық зерттеулерде және т.б. адам әрекет жасау сфераларында [1]. Қазіргі кезде Мемлекеттік геологиялық карта және Қазақстанның мәліметтер базасын санды өңдеу үшін нұсқау-әдістемелік, нормативтік база құрастырылуда. ГАЖ-дың негізгі құрамы санды векторлы карта. Санды карта құрастыру үшін қазіргі кезде электронды картография технологиясы кеңінен таралды (ГАЖ), оны шетел мамандары дайындап шығарды: Arclnfo, Arc View, ArcGIS (на базе Arc View и Arclnfo), в меньшей степени Maplnfo, Micromine, автоматтандырылған векторизаторлар, мысалы, MapEdit, Easy Trace. Соңғы жылдары өз еліміздің компьютерлік технологиясы өңделіп өндіріске енгізілуде — ГАЖ ИНТЕГРО, оны Мемлекеттік Ғылыми Орталық: «Геологиялық, геофизикалық және геохимиялық жүйелердің Бүкіл Россиялық Ғылыми-Зерттеу институты» енгізген. Бұл программа карта салатын және болжап зерттейтін мекемелер үшін Госгеолкарта-1000/3, 200-ға және жоғарғы оқу орындарына арналған [2]. Дизайнерлік программалар: CorelDRAW, CorelXara, Freehand; Архитекторларға арналған программа: AutoCAD, және т.б; Автоматтандырылған векторлық картографиялық мәліметтер программасы: MapEdit, Easy Trace ГИС-программасы: Maplnfo, ArcView, Arclnfo, ArcGIS (на базе ArcView, Arclnfo); ArcGIS (ArcMap, ArcCatalog, ArcToolbox), Micromine, GemCom базаларына қосымша. Бекіту программалары: ENVI, Geotransformer; Дешифрлық программалар: Surfer, ErMapper, ERDAS Форматтар (=кеңейту): Программы Форматтар (=кеңейту) Word Файл аты. doc Excel Файл аты. x/s Access Файл аты. mdb CorelDRAW Файл аты. cdr AutoCAD Файл аты. dxf Maplnfo Файл аты.fab ArcView Файл аты. shp ArcInfo Файл аты. shp ArcGIS (ArcView) Файл аты. shp ArcGIS (ArcInfo) Файл аты. shp Surfer Файл аты.srf ERDAS Файл аты. Ian [3]. 2. Геоақпараттық өнімдердің Қазақстандағы даму деңгейі ГАЖ-дың Қазақстандағы дамуын айтатын болсақ, Кеңес Одағы тарағанға дейін «қырғи-қабақ» соғыс салдарынан жаңа электронды технологиялардың енуі біршама тоқтап тұрды. Одан кейін тоқырау кезеңі мен қайта құру уақыты геоинформатика жүйесінің дамуына кері әсерін тигізбей қоймады. Тәуелсіздік алғаннан кейін бұл жүйені қолға ала бастады. Гаж-дың маңызды бір міндеттерінің бірі картаны құру болып келеді. Қазақстандағы ГАЖ-дың осы саласының даму деңгейіне келетін болсақ, 1999-шы халық санағының деректерi бойынша және 2009 жылы толықтырылған Қазақстан Республикасының жасалған картасы ТМД елдердi аумағында бiрегей геоақпарат өнiм көзі болып келеді. Ол атрибуттық ақпараттың жоғары сапасымен ерекшеленеді. Бұл мәліметтер 2011 жылы жаңартылған. Атлас кәсiби зерттеу жұмысы үшiн арналған құрал болып келеді. Қазіргі уақытта Қазақстанның 14 обласы мен 30 қаласының картасы сызылған. Сонымен қатар Орта Азияның 5 мемлекетінің картасы жасалған. MapInfo бағдарламасында жасалатын карталар векторлық деп аталады. Олар негізгі картаға географиялық координаталар арқылы бекітіледі. Біздің карталарымыз талдау жіне жоспарлау жұмыстары үшін кеңінен қолданылады. Расторлық (1999) картада келесi деректер жиналған: Негiзгi карта: 7227 елді мекен, ауыл, село, поселкелер Облыс пен аудандар шекарасы Автожолдар, темір жолдар және станциялар (GPS бойынша классификацияланған) Халық санағының деректерiн негiз: 1. Мемлекеттiк аумақтық жiктеуiштi код сырғанақ. 2. Нақты ауылдық округке, ауданға НП керек-жарақ және облыс. 3. Ар жағында халық сан арналған дерек 1999 және 2009 жыл. 4. Ескірген атаулар. Mapinfo бағдарламасы iздестiру, белгiлердi деректердi iрiктеменi таратуға, сандық картаны салуға және картаға жаңа көптеп өзгерістерді енгізуге мүмкіншілік бередi. Мысалы, 1999 жылы жасалған расторлық картаны(1-сурет) Mapinfo бағдрламасы арқылы сандық(векторлық) (2-сурет) картаға ауыстыра аламыз. Бұл электронды картаның келесідей ерекшеліктері бар: Қоршаған ортада болып жатқан барлық, жаңа өзгерістерді бірден енгізуге болады. Қателескен жағдайда жұмысты басынан бастаудың қажеті жоқ Қолдануға ыңғайлы [4]. Қорытынды Қорыта келгенде, ГАЖ – кеңістіктік идеологияға негізделген жаңа қөзқарас, жаңа ойлау. Қазіргі уақытта ГАЖ-дың қолдану аясы кеңеюде, Дәстүрлі қолдануын қарастырсақ: жер ресурстары мен жер кадастрын басқаруда арнайы ГАЖ құрылады. Бұл тек географиялық бағытқа ұсынылған. Тақырыптық картографиялауда ГАЖ картаға аса көңіл бөледі. ГАЖ-да картаны құрастыру дәстүрлі тәсілмен немесе автоматтандырылған картографиялаумен салыстырғанда қарапайым әрі ыңғайлы. Ол мәліметтер базасын құрудан басталады, шыққан мәліметтер, яғни олардың көзі ретінде қарапайым күнделікті қағаз карталарын сандық түрлендіру арқылы қолданылады. Пайдаланған әдебиеттер 1) Н.Керімбай «Геоинформатика негіздері» 2007ж. 96 бет 2) http://reftrend.ru/174641.html 3) http://reftrend.ru/174641.html 4) http://www.brif.kz/service/target/ жүктеу/скачать 2,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|