Хх ғасыр басындағы Қазақстандағы саяси ойлар
жүктеу/скачать 0,59 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- XX ғасырдың алғашқы ширегінде әлемдік тарихта ірі оқиғалар болып өтті.
- ПАНТЮРКИЗМ
- ДЖАДИДИЗМ
ХХ ғасыр басындағы Қазақстандағы саяси ойларОрындаған:Емберді ӘлиРоманова ДарияЖаппарғалы КамилаКадирбекова ӘдеміXX ғасырдың алғашқы ширегінде әлемдік тарихта ірі оқиғалар болып өтті.Іpі империалист державалар арасындағы қайшылықтардың түбіне жете шиеленісуі бір – біріне қарсы екі әскери одақтың құрылуына әкелді. Ғасыр басында империализм дәуіріндегі алғашқы ірі қақтығыс – орыс – жапон соғысы болған еді. Ірі елдердің отарлық бұғауындағы халықтардың Ұлт –азаттық күресі жандана түсті. Тәуелсіздік үшін күрескен ұлттық буржуазия өкілдерімен қатар осы елдерде пайда болған ұлттық интеллигенция өкілдерін, жұмысшыларын және шаруалары мен қолөнершілерін қамтыған алғашқы ұлттық ұйымдар пайда болды, жергілікті Баспасөз дамыды. Отаршылдарға наразылық көрсету неғұрлым саналы, әріұйымшыл түрде өтіп, ұлт – азаттық сипатқа ие болды. 20 ғасырдың басында Қазақстан Ресей империясының құрамына кірді, сондықтан Ресейде болып жатқан саяси және әлеуметтік өзгерістерге ұшырады. 1900 жылдардың басында Қазақстанда түрлі саяси қозғалыстар мен идеологиялар пайда болды, соның ішінде:
Либерализм: кейбір қазақ зиялыларына либералды идеялар, атап айтқанда жеке бас бостандығы тұжырымдамасы және саяси және әлеуметтік реформалардың қажеттілігі әсер етті. Олар этникалық тегіне немесе дініне қарамастан барлық азаматтар үшін үлкен саяси өкілдік пен құқықтарға шақырды. ПАНТЮРКИЗМбұл идеология ортақ мәдени және тілдік мұра идеясын алға тарта отырып, барлық түркі тілдес халықтарды біртұтас саяси тұтастыққа біріктіруге бағытталған. Көптеген қазақ зиялылары мен белсенділері пантюркизмді өздерінің ұлттық бірегейлігін растау және Ресей билігінен тәуелсіздік алу құралы ретінде қарастырды.ДЖАДИДИЗМбұл Орталық Азияда, соның ішінде Қазақстанда мұсылман зиялылары арасында пайда болған реформистік қозғалыс болды. Джадидтер исламдық білім беруді модернизациялауға және зайырлы білім мен мәдени тәжірибені ілгерілетуге ұмтылды, сонымен бірге Ресей империясындағы мұсылмандардың үлкен саяси автономиясы мен құқықтарын жақтады.Жәдитшілік ең жарық тұлғасы Ысмайыл Ғаспыралы еді. Еділдегі татарлардың арасында жәдидизмді Мұса Бигиев, Әбдінәсір Құршауи таратты. Кейін, жәдитшілік идеялары қазақ даласына және Түркістанға, Орта Азияға келген. Мұстафа Оразай, Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан, Халел Досмұхамедұлы, Мағжан Жұмабаев, Шәкәрім Құдайбердіұлы, Міржақып Дулатұлы жәдитшілік толқыны арқасында өз потенциалын көрсете алған корытындыXX ғасырдан бастап Қазақстанның әлеуметтік және қоғамдық өмірінде күрделі өзгерістер болды. Қазақ қоғамында демократиялық ой-пікір , ұлттық сана өсті . Отаршылдық –әкімшілік басқару жүйесі қазақ халқының алдыңғы қатарлы азаматарының сана –сезімі , ұлттық намысының оянуына түрткі болды. Осы оқиғалармен қатар ел өміріндегі саяси өзгерістер қазақ ұлттық интеллигенциясының қалыптасуына әсерін тигізді . Ұлттық интеллигенция тобы қазақ қоғамдық –саяси ойдың дамуына елеулі ықпалын тигізді . Қорыта келгенде, қазақ халқының қоғамдық- саяси ойдың дамуы қазақ ұлттық интеллигенциясымен тығыз байланыста болды . Ол болмаса қазақ халқының қоғамдық –саяси сауаты ашылмай , мәңгі түнекте қалар еді.жүктеу/скачать 0,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|