Идрисова Ж.Ә Қарағанды қаласы “Б. Момышұлы атындағы жалпы білім беретін мектеп”кмм
жүктеу/скачать 61,72 Kb.
|
1 2
Байланысты:Тіл тұғыры МАКАЛА
- Бұл бет үшін навигация:
- Кілт сөздер
|
Идрисова Ж.Ә Қарағанды қаласы “Б.Момышұлы атындағы жалпы білім беретін мектеп”КММ “Қазақ тілі мен әдебиет” пәні мұғалімі Тіл тұғыры - ел тұғыры «Біз барша қазақстандықтарды біріктірудің басты факторы болып табылатын қазақ тілін одан әрі дамытуға бар күш-жігерімізді салуымыз керек» Н.Ә.Назарбаев Аннотация Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі. Мемлекеттік тіл – бүкіл мемлекетте қоғамдық қатынастардың барлық саласында әрекет ететін мемлекеттік басқару, заң шығару, сот ісін жүргізу және іс жүргізу тілі. Қазақстан халқын топтастырудың ең маңызды факторы болып табылатын мемлекеттік тілді меңгеру Қазақстан Республикасының әрбір азаматының парызы. Кілт сөздер: Тіл, халық, фактор, азамат, Қазақстан 1991 жылдан бастап Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін қазақ тілін мемлекеттік тіл деп жариялады. 1995 жылы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясының 7-бабында: «Қазақстан Республикасында қазақ тілі – мемлекеттік тіл» деп көрсетілген. Конституция негізінде «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» Заң қабылданды. «Тіл туралы» Заңның 4-бабында «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі» делінген.Бүгінгі таңда қазақ тіліне деген сұраныс дәлелді, ешқандай дәлелді қажет етпейтін шындық. Сонымен қатар, мемлекет құраушы тілдің танымалдылығы Қазақстанда ғана емес, шетелде де артып келеді. Бұл әсіресе көрші мемлекет – Ресейдің мысалында айқын көрінеді. Қазір Ресей Федерациясының аумағында миллионнан астам этникалық қазақ тұрады. Қазақ диаспорасы Ресейдің барлық дерлік аймақтарында тұрады. Бұл ретте олардың басым бөлігі Қазақстанмен шекаралас аймақтарда шоғырланған.[1, 23б] Қазақ тілі мемлекеттік тіл болғандықтан, мемлекеттік басқарудың, заң шығарудың, сот ісін жүргізудің және іс қағаздарын жүргізудің априори тілі болуы керек. Және біздің еліміздің барлық аумағында қоғамдық қатынастардың барлық салаларында әрекет етіңіз. Осы орайда ел басының еліміздегі тұрғындардың тіл үйренуінің маңыздылығы мен қажеттілігі туралы айтқан сөздері дер кезінде айтылды. «Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде. 2025 жылға қарай қазақ тілі өмірдің барлық саласында үстемдік құрып, жалпыадамзаттық қатынас тіліне айналады», – деді Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында. Қабылданған шаралар, сондай-ақ жүзеге асырылып жатқан мемлекеттік бағдарламалар 2030 жылға қарай ресми құжаттаманың 100 пайызын, теле-радио хабарларының 90 пайызын, осыншама білім беру бағдарламаларының мемлекеттік тілде болуын қамтамасыз етуге тиіс. Сөйтіп, 2030 жылға қарай қазақ тілі үстем тілге айналады. Осыған байланысты жергілікті емес ұлт өкілдерінің қазақ тілін белсенді түрде үйренуі өзекті болып отыр. Айта кетерлігі, жалпы білім беретін мектептердің, колледждердің, жоғары оқу орындарының студенттері арасында мемлекеттік тілді жетік меңгеруге деген ұмтылыс бар. Өз кезегінде мемлекет тілді меңгеру үшін барлық жағдайды жасап отыр. Бір айта кетерлік жайт, қазақ тілін танымал ету, кейбіреулер айтқандай, қонақжай қазақ жерін мекендеген түрлі этностардың жат ағымын туғызбайды. Керісінше, мемлекет құраушы тіл бүкіл халықты топтастыратын басты байлыққа, егеменді мемлекет құрудың берік іргетасына, бүкіл ел халқының бірлігінің негізіне айналғанда диаметральді қарама-қарсы тенденция туындайды. Сонымен қатар, мемлекеттік тілді кеңінен меңгерумен қатар ұлттық мақтаныш сезіміне негізделген қазақ патриотизмінің рөлі мен маңызы арта түсетіні анық. Патриотизм азаматтардың саяси мәдениетінен көрініп, күш-қуаттың, халық бірлігі мен мемлекет тұтастығының қайнар көзіне айналатыны белгілі. Мемлекеттік тілді білу – патриоттық парыз екенін ұғынған көптеген отандастарымыз мұны түсінеді. Тіл – кез келген халықтың жаны. Кез келген мемлекеттің саясаты мемлекет құраушы ұлттың тарихына, салт-дәстүріне, ұлттық құндылықтарына сай құрылады. Мемлекеттік тілдің мәртебесі мызғымас кезде мемлекеттің айбары да арта түседі. Ана тіліне, ұлттық құндылықтарға, салт-дәстүрге деген сүйіспеншілік ана сүтімен бірге беріледі. Осы орайда Елбасы өзінің халыққа Жолдауында: «Жауапты тіл саясаты – қазақ ұлтын біріктіретін негізгі факторлардың бірі. Қазақ тілі – біздің рухани өзегіміз. Біздің міндет – оны барлық салада белсенді пайдалана отырып, дамыту. Біз ата-бабаларымыздың көптеген ұрпақтарының тәжірибесіне біздің елеулі ізіміз үйлесімді қосылатын заманауи тілді ұрпақтарымызға мұра ретінде қалдыруымыз керек. Бұл өзін-өзі құрметтейтін әрбір адам өз бетінше шешуі керек міндет. [2, 56б] Қазақстан халықтарының тілдері күні – 5 қыркүйекте тойланатын мемлекеттік мереке. 20 жылдан астам уақыт бұрын Қазақстанда Тілдер күнін тойлау туралы ойлаған болатын. Талқылау нәтижесі Қазақстан халықтарының тілдері күні деп аталатын мерекені құру болды. Осы мерекеге орай мектебімізде түрлі іс-шаралар аталып өтеді. Солардың бірегейі ретінде “Тілдер” мерекесіне іс-шаралар жоспарын жасап, бекіттік. Мектеп кітапханасында Қазақстан халықтарының Тілдер күніне арналған «Тіл – әр халықтың байлығы» атты кітап көрмесі ұйымдастырылды. Мерекеге арнап 3 тілде «Өз тіліңді сүй, біл» атты қабырға газеті эстетикалық тұрғыдан безендірілді. Мереке Тілдер күніне арналған салтанатты саппен басталды. [3, 77б] Қазақ тіл білімі мен әдебиеттану ғылымының негізін қалаушылардың бірі – ғұлама жазушы, ұстаз, тіл жанашыры Ахмет Байтұрсынов қазақ тіл білімінің негіздерін, грамматиканы анықтау үшін ғылыми терминологияны дамытты, сонымен қатар араб графикасына негізделген қазақ жазуына реформа жасады. Байтұрсынов грамматикалық терминологияны тұжырымдаған: зат есім, етістік, есімдік, шылау, үстеу, сабақтас, предикат, жағдаят, қызметтік сөздер, сөйлем мүшесі, сөйлем, құрмалас сөйлем, үндеу т.б. Байтұрсынов ұстаздарға арналған «Тіл Жұмсар» практикалық құралы мен «Баяншы» оқулығын да жазды. Ахмет Байтұрсынов араб әліпбиін реформалаудың түпнұсқа жобасын ұсынып, «Төте жазу» – анық әріп («Жаңа емле» – «жаңа емле» деп те аталады) аталды. Оның ойы – музыкалық нотадағы жоғары немесе бас дыбыс жиілігінің белгісіне ұқсас белгіні қосу арқылы әр сөздің алдыңғы немесе артқы қатарының белгісін белгілеу, бұл дауысты дыбыстар үшін жаңадан енгізілген белгілердің санын айтарлықтай үнемдеп, араб графикасымен үйлестірді. . Ахмет Байтұрсынов қазаққа мүлдем қажетсіз, емлесін шатастыратын 12 араб әрпін қолданыстан алып тастады.[4, 87б] А.Байтұрсынұлының әліпбиі әлемдік деңгейде мойындалды. Оның бірегейлігі ондағы әріптер санының дыбыстар санынан аз болуында. Ол жүргізген қазақ жазуының реформасы прогресшіл зиялы қауым арасында қолдау тауып, 1924 жылы ресми түрде қабылданды. Жалпы қорыта келе айтарым, тіл – халықтың амандығы, ұлттарды біріктіріп, ұйыстыруға ықпал етеді. Тіл – тәрбие құралы және адами қарым-қатынасты байланыстыратын тірек. Тілдер күні – барша қазақстандықтардың достығы, туыстық және бірлігінің белгісі, ал халықтар достығы, өзара түсіністік пен ынтымақтастық мемлекеттік құрылыстың басты тірегі. Уaқыт тaлaбынa қaрaй тiлдiң дaмуынa үлкeн жaуaпкeршiлiкпeн қaрaп, тiлдiң қолдaну ортacын жәнe қaжeттiлiгiн тaлaп eтeтiн кeзeңгe жeткiзуiмiз қaжeт. Әр қaзaқcтaндық aзaмaт тiл үйрeнудi мaқcaт тұтып, aлдынa тaлaп қоя бiлce, қaжымaй iздeнiп, aйрықшa көңiл бөлiп, aянбaй eңбeктeнce, мeмлeкeттiк тiлдiң мәртeбeci aртaды. жүктеу/скачать 61,72 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2