Қыпшақтар тарихы

Contact
About Us
Video
Home
ҚЫПШАҚТАР ТАРИХЫ
Орындаған:Игілік Жайшылық
ТОП:114 Ом
Оқытушы:Данагүл Қуанышқалиқызы

Ginyard International Co.
Contact
About Us
Video
Home
ҚЫПШАҚ
Қыпшақ — қазақ халқының, басқа да бірқатар түркі
халықтарының негізін құраған ежелгі тайпа, орта
ғасырларда Орта Азия мен Шығыс Еуропаны
мекендеген аса ірі ұлыстардың бірі.
Қыпшақ атауы ежелгі түркінің Шина Усу ескерткішінде
алғаш кездеседі (қазақша “Қыпшақтану”). Мақмұт
Қашқари еңбегі бойынша, 9 ғ-дағы Қыпшақтардың
құрамына имақ, субар, қаңлы, қарабөрікті, тоқсаба,
жете, бөрілі, т.б. рулар мен тайпалар енген. Қыпшақ
Түркі қағандығы ыдырағаннан кейін алғашында Қимақ
қағандығының құрамында болып, 11 ғасырда бөлініп
шыққан. Қыпшақ хандығы тез арада күшейіп, Қыпшақ
Орта Азия мен Шығыс Еуропаға тарала бастады.
Шыңғыс хан империясының батыс бөлігіндегі Жошы
ұлысын (Алтын Орда) тарихшылар Дешті Қыпшақ деп
атады. 13—14 ғасырларда Қыпшақ сөзі жалпы “түркі”
ұғымын алмастырып, Алтын Ордадағы саудагерлер
үшін қыпшақ сөздігі — “Кодекс Куманикус” шығарылды.

Ginyard International Co.
Contact
About Us
Video
Home
ҚЫПШАҚ ТАЙПАСЫ
Қыпшақ тайпасы құрамында торайғыр, түйшіке, қытайқыпшақ,
бұлтың, қарабалық, көлденең, танабұға, ұзын, көкмұрын рулары
болған. Қазақ шежірелерінде 92 баулы Қыпшақ деп аталады,
бірақ ешқайсысында оның барлығы бірдей таратылмайды.
Шежіре бойынша Қыпшақтардың өсіп-өнуі төмендегіше
сипатталады: Қыпшақтардан ақтамсопы, одан құлан-қытай,
одан сүлімалып, одан кебекалып, одан мүйізді сарыабыз.
Мүйізді сарыабыздан қытай-қыпшақ, қарақыпшақ,
сарықыпшақ, құланқыпшақ тарайды. Қазақ құрамына енген
Қыпшақ шежіресі бойынша, қарақыпшақтың ірі-ірі бес атасына
(ұзын, бұлтың, көлденең, қарабалық, торы) бөлінеді.

Ginyard International Co.
Contact
About Us
Video
Home
ТАРИХЫ
Бірқатар ғалымдар (Аристов, Г.Е. Грум-Гржимайло, Л.Н. Гумилев,
т.б.) Қыпшақтардың сырт пішіні әуелде еуропалықтарға ұқсас
болды дегенді айтады. Қазақстанда жүргізілген антропологиялық
зерттеулер орта ғасырларда Қыпшақ мекендеген жерлерде
моңғолдық және еур. нәсілдер аралас қоныстанғандығын
көрсетеді. Сондай-ақ шежірелерде келтірілген қытай-қыпшақ
атауы да ежелгі замандарда Қытаймен көршілес отырған
Қыпшақтардың атауы болуы да мүмкін. Қарақыпшақтан тараған
Қобыланды батыр 15 ғасырда көшпелі өзбек мемлекетін билеген
Әбілхайыр ханның замандасы ретінде сипатталады. Қай өңірді
жайласа да, Қыпшақ белгілі бір халықтың әр түрлі тобы есебінде
ғана көрінген, бірақ бір тілде сөйлеп, бір тектес болған. Қыпшақ
қазақтан басқа да түркі халықтарының (қырғыз, өзбек, қарақалпақ,
татар, башқұрт, ноғай, қарашай, Әзірбайжан, түркімен, балқар, т.б.)
ұлт болып қалыптасу барысында елеулі рөл атқарды. Қазақ
халқының құрамына енген Қыпшақ, негізінен, [Сыр бойын, Арқа
өңірін, Солтүстік-Батыс Қазақстан (Ақмола, Қостанай, Торғай)
аумағын мекендеді. Қыпшақтардың ұраны — Ойбас, таңбасы — екі
тік сызық (ІІ, қос әліп).