ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ МІНДЕТТЕМЕЛЕР
1260 шоты (аренда)
Кәсіпорындар мен ұйымдар өздерінің шаруашылық қызметі барысында меншікті капиталдарымен қатар басқа қатыстырылған (тартылған) капиталдарды да қолданады. Бұл қатыстырылған капитал бухгалтерлік есепте міндеттемелер деп аталады. Кез келген өндіріспен айналысатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен материалдар алғаны үшін жабдықтаушы – мердігерлердің алдында міндетті болса, саудамен айналысатын ұйымдар өзінің сататын тауарларын жеткізіп беруші, яғни қызмет көрсетуші ұйымның алдында қарыз болуы мүмкін. Тіпті өндіріспен де немесе саудамен де айналыспайтын кәсіпорындардың өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың істеген еңбегң үшін, сондай - ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндетемесі болуы мүмкін. Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс мекемелерден, шет елдерден қарыз, несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан, сондай – ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға мүмкіншілігі болмай жабылып, аукционға салынып, сатылып жатқан ұйымдар көптеп кездеседі. Осы айтылған міндеттемелер есебі бухгалтерлік есептегі ең негізгі, яғни қай саладағы болмасын кәсіпорындардың көкейкесті мәселелері екендігі сөзсіз. Кәсіпорындардағы міндеттемелердің есебі типтік шоттар кестесінің міндеттемелер деп аталынатын бөлім шоттарында есептеліп жүргізіледі.
Міндеттеме – бұл бір тұлғаның (борышкер) нақты әрекетпен басқа тұлғаның (кредит беруші) пайдасын көздейтін істі орындау борышы немесе міндеті. Борышқордың нақты әрекетіне мыналар жатады: мүлікті беру, жұмысты орындау, ақша төлеу және басқалар, әйтпесе белгілі бір әрекеттен тартыну (бас тарту) ал кредит беруші борышқорынан өз міндетін орындауын талап етуге құқылы.
Міндеттеме өткен кезең оқиғасынан пайда болған субъектінің берешегі. Бұл берешекті реттеу (жою) экономикалық пайдасы мол ресурстар (ақшалай қаражаттар) ағынына әкеп соғады. Міндеттеме сомасы болашақтағы барлық ақшалай төлемдердің ағымдағы құны ретінде өлшенеді. Міндеттемелерді реттеу мынадай тәсілдермен іс жүзіне асырылады:
ақшалай қаражатпен төлеу;
активтерді табыстау;
қызмет ұсыну;
міндеттемені басқа міндеттемемен ауыстыру;
міндеттемені капиталға аудару;
Міндеттеме ағымдық (қысқа мерзімді кредиттік берешек ол операциялық кезеңдерде немесе есептелетін күннен 12 айдың ішінде өтеледі) және ұзақ мерзіАғымдағы міндеттемелерді ашып көрсеткен кезде, кредиторлардың талабы бойынша төленуге тиісті міндеттемелер мен есепті күннен кейінгі бір жылдың ішінде өтелуге тиісті қысқа мерзімді міндеттемелердің бөлігін қоса алғанда, мынадай баптар ашылуы тиіс: қысқа мерзімді несиелер; салықтар бойынша берешек; төлеуге арналған дивиденттер; жұмысшылар мен қызыметкерлерге еңбекақы төлеу; жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу.
Кәсіпорын өз өндірісінің тиімді және ырғақты жұмысын қамтамасыз ету үшін өзінің материалдық – техникалық базасын жасайды, яғни өндіріске қажет қорларын құрайды. Кәсіпорынды жабдықтау экономикалық және әлеуметтік даму жоспарларына сәйкес жүргізіледі. Кәсіпорын өзінің ұдайы өндірісін қамтамасыз ету үшін өнім шығарушы кәсіпорындармен немесе делдалдық ұйымдармен келісім шартқа отырады.
Өнім жеткізушілермен есеп айырысу есебі арнайы нысандағы журналда, машинограммада немесе тізімдемеде әрбір шот – фактурасы немесе төлем талап тапсырмалары бойынша жүргізіледі, ал бұл өз кезегінде әрбір құжат бойынша есеп айырысуларды бақылап отыруға мүмкіндік береді.мді (төлеу мерзімі бір жылдан көп) болып жіктеледі.
Қысқа мерзімді міндеттемелердін турі _кыска мерзімді банк несиелері бір жыла дейінгі мерзімге беріледі. Яни, есепті жылдын сонна дейін берілетін несиелер жатады,моселен артылып женелтілген онімдер мен тауарлар ушін,ол накты кужат айналым уакытына тен болгандыктан, 30
куннен аспауга тиісті. Шаруашылыктын кыска мерзімге банктен несие алуга гана емес, сондай-ак банктен тыс мекемелерден осындай мерзімге займдар алуына да құқық _берілген.
Кыска мерзімді міндеттемелердін турі кыска мерзімді банк несиелері бір жыла дейінгі мерзімге беріледі. Ятни, есепті жылдын сонна дейін берілетін несиелер жатады, мэселен артылып женелтілген энімдер мен тауарлар ушін, ол накты кужат айналым уакытына тен.Шаруашылыктын кыска мерзімге банктен несие алуга гана емес, сондай-ак банктен тыс мекемелерден осындай мерзімге займдар алуына да кукык берілген.
Алынган кыска мерзімді несиелердін, займдардын уйымнын есепті
кезенге жасаган балансында дурыс керсетілгендігіне аудит жургізгенде,аудитор алдымен мынадай меселелерді аныктап алуга тиісті:
несие кандай максатка жумсалган және бул максаттардын несие алу
шартынын талаптарына сайкестігін;
несиені камтамасы етуге немесе кепілдік курамына енген ұйымның активтерін;
несиенін толык жане дер кезінде сендірілгендігін (банк кешірмесі
бойынша);
- жасалган шартка сейкес несиеге койылан пайыздардын дурыс
теленгендігін;
несие койылан пайыздын өнімінің (ЖУмыс, кызмет) езіндік құнына дұрыс ендірілу ережелерінін сақталатындығын;;
баска мекемелерден, уйымдардан алынган займның зандылыгын жане негізділігін, олардын уакытылы толық жене дер кезінде сендірілгендігін…
1260 - ШОТ
1260 - "Жалдау бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек", онда ағымдағы кезеңде
операциялық және қаржылық жалдау бойынша ағымдағы жалдау төлемдерін жүзеге асыру жөніндегі шығыстар есепке алынады;
АРЕНДА ДЕГЕН НЕ?
Аренда, жал (лат. arrendare — жалға беру) - мүлікті жалдау, ол бойынша шарт аренда беруші арендашыға мүлікті белгілі бір сыйақыға ареңда ақысына уақытша пайдалануға береді. Соңғы кездері машиналар мен жабдықты арендаға тапсыру кең өріс алып келеді. Арендаға тапсыру мерзімі бойынша халықаралық тәжірибеде жабдық арендасының екі түрі айырмаланады: қысқа мерзімді (әдетте алты айға дейін) - прокат (кіре), немесе рейгинг және ұзақ мерзімді (әдетте алты айдан бірнеше жылға дейін) - лизинг.Меншiктiң жанында арендалық төлемге жалгерге уақытша иелiк және пайдалануға берiлген мүлiктiк келiсiм шартының формасы.
Жалға алудың мынадай түрлері ажыратылады:
ШАРТ ОБЪЕКТІЛЕРІ БОЙЫНША: ЖАБДЫҚТЫ ЖАЛҒА АЛУ; КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫН ЖАЛҒА АЛУ (ЭКИПАЖСЫЗ НЕМЕСЕ ЭКИПАЖСЫЗ); ҒИМАРАТТАР МЕН ҚҰРЫЛЫСТАРДЫ ЖАЛҒА АЛУ; КӘСІПОРЫНДАРДЫ ЖАЛҒА АЛУ; ЖЕР УЧАСКЕЛЕРІН ЖӘНЕ БАСҚА ДА ОБЪЕКТІЛЕРДІ ЖАЛҒА АЛУ;
ШАРТ ТҮРІ БОЙЫНША: ЖАЛДАУ ШАРТЫ; ЖАЛДАУ ШАРТЫ; ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАЛДАУ ШАРТЫ (ЛИЗИНГ);
МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ӨЗГЕРУ БЕЛГІСІ БОЙЫНША: МҮЛІКТІ САТЫП АЛУ ҚҰҚЫҒЫНСЫЗ ЖАЛҒА АЛУ; МҮЛІКТІ САТЫП АЛУ ҚҰҚЫҒЫМЕН ЖАЛҒА АЛУ;
ЖАЛДАУ МЕРЗІМІ БОЙЫНША: ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ (5-20 ЖЫЛ); ОРТА МЕРЗІМДІ (1-5 ЖЫЛ); ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ (БІР ЖЫЛҒА ДЕЙІН).
ЖАЛДАУ ҚАТЫНАСТАРЫ КЕЛЕСІ ТҮРЛЕРГЕ БӨЛІНЕДІ:
•Жалға алу;
•Көлік құралдарын жалға алу;
• Ғимараттар мен құрылыстарды жалға алу;
•Кәсіпорындарды жалға алу;
•Қаржылықжалдау (лизинг).
ШАРТ ТАРАПТАРЫ:
ЖАЛҒА АЛУШЫ – МҮЛІКТІ УАҚЫТША ИЕЛЕНУГЕ ЖӘНЕ ПАЙДАЛАНУҒА АЛАТЫН СУБЪЕКТ (АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ КЕЗ КЕЛГЕН СУБЪЕКТІСІ);
ЖАЛҒА БЕРУШІ-МҮЛІКТІҢ МЕНШІК ИЕСІ НЕМЕСЕ МҮЛІКТІ ӨЗ АТЫНАН ЖАЛҒА БЕРУГЕ МЕНШІК ИЕСІ УӘКІЛЕТТІК БЕРГЕН ТҰЛҒА (АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ КЕЗ КЕЛГЕН СУБЪЕКТІСІ).
Достарыңызбен бөлісу: |