Жоспар: Саяси режим түсінігі мен параметрлері Саяси режимдер типологиясы және ерекшеліктері Саяси режим (тәртіп)

Саясаттану ғылымы саяси тәртіптің 2 түрін көрсетеді:

• Саясаттану ғылымы саяси тәртіптің 2 түрін көрсетеді:
• демократиялық және антидемократиялық

• Авторитаризм

• Тоталитаризм

• Демократия

• Бриикерхоф Д, Уейтс P., Ортега С. «Әлеуметтану негіздері» оқулығындағы қазіргі кездегі демократиялы және авторитарлы елдер картасы

Тоталитаризм

• Тоталитаризм (латынның total – бүтін, тұтас деген ұғымын білдіреді) – қоғам, адам өмірінің барлық салалары тұтасымен мемлекеттік бақылауға алынған мемлекеттік-саяси құрылым

• Тоталитаризмнің үш түрі ХХ ғасырда болған. Олар: Италиядағы Муссолини кезіндегі фашизм, Германиядағы Гитлер кезіндегі национал-социализм және Кеңес Одағындағы Сталин негізін салған коммунизм

Тоталитаризмнің белгілері:

• Өндіріс, экономика, бұқаралық ақпарат құралдары, білім, мәдениет, адамдардың жеке өмірі – бәрі тек мемлекеттің бақылауында болуы
• Сөз бостандығының болмауы
• Жеке меншік, бәсекелестік, нарықтық қатынастарға жол бермеу
• Азаматтық қоғамның элементтері жұмыс істегенімен, ол тұтасымен мемлекеттің қарамағында болуы
• Жеке басқа табынушылық, бір партияның идеялық күштілігі
• Мемлекеттің идеясына қарсы шыққандарды «халық жауы» деп санау. Оппозицияны болдырмау

Авторитаризм

• Авторитарлық режим тоталитарлық қоғамнан демократиялық қоғамға өтетін кезең, бұл күшті тәртіпке негізделген, жеке адамның билігі қалыптасқан режим

• Авторитаризмде халық басқарушыны таңдай алмайды және заң жүзінде ауыстыра алмайды

Авторитаризмнің белгілері

• Авторитарлық режим кезінде тоталитаризмнің де демократияның да белгілері кездесе береді
• Негізгі құқықтар мен бостандықтар сақталады
• Билік бір адамның немесе топтың қолында болады
• Шектелген плюрализм
• Сайлау өткенімен, оның нәтижесі алдын ала белгілі болады
• «Қуыршақ» оппозиция

Демократия

• Демократия – көпшіліктің қалауына сәйкес басшылықты ауыстыру үшін тұрақты әрі заңды мүмкіндіктерді қамтамасыз ететін саяси жүйе

• Демократия ұғымы көне грек
• ойшылы Геродоттың еңбегінде
• кездеседі.
• Ежелгі дәуірдің ойшылдары
• демократияны биліктің
• нашар түрі деп сынаған

Демократияның белгілері:

• Билік көзі халықта;
• Сөз бостандығы;
• Азаматтардың құқықтары мен еркіндігі жоғары құндылық
• Азаматтардың тең құқықты болуы;
• Сайлаудың ашық жүргізілуі;
• Азшылықтың көпшілікке бағынуы