Камал Сәруарұлы Ормантаев
жүктеу/скачать 22,63 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланған әдебиеттер
|
Камал Сәруарұлы Ормантаев Камал Сәруарұлы Ормантаев балалар хирургиясының негізін қалаушы, Қазақстандағы педиатрия, травматология және анестезиология, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының академигі, Қазақстан Республикасының ғылым, техника және білім саласындағы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген ғылым қайраткері, профессор , медицина ғылымдарының докторы. Камал Сәруарұлы 1936 жылы Қызылорда облысында дүниеге келген. 1953 жылы Алматы мемлекеттік медицина институтының педиатрия факультетіне оқуға түсті. Оқуды бітіргеннен кейін балалар хирургиясы кафедрасының клиникалық ординатурасына жіберілді. 1962-1965 жылдары АММИ госпитальдық хирургия кафедрасының аспирантурасында, кейін КСРО Медицина ғылымдары академиясының Педиатрия ғылыми-зерттеу институтында докторантурада (Мәскеу қ.) оқыды. Камал Сәруарұлы еңбек жолын АММИ балалар хирургиясы кафедрасында ассистент болып бастады. 1971 жылы КСРО Медицина ғылымдары академиясының Педиатрия ғылыми-зерттеу институтында докторантураны аяқтаған соң докторлық диссертация қорғап, профессор атағы берілді. Ол Қазақстандағы балалар хирургиясы бойынша тұңғыш ғылым докторы. Одан кейін аудандық ауруханада педиатр дәрігері, АММИ балалар хирургиясы кафедрасының клиникалық ординаторы, АММИ балалар хирургиясы кафедрасының меңгерушісі, Қазақ КСР Денсаулық сақтау министрлігі педиатрия факультетінің деканы қызметтерін атқарды. АСМИ, Педиатрия ғылыми. Өмір жолын таңдауда шешуші рөлді әкесі Сәруар атқарып, талай адамның өмірін сақтап қалған жанқияр әскери дәрігерлер туралы жылы лебізі болды. Өмір сүрудің қиындығынан, білікті мамандардың жетіспеушілігінен Камал Ормантаевтың алты аға-әпкесінің өмірін сақтап қалу мүмкін болмады - бұл оның педиатрлық мансабын алдын ала белгіледі. 1953 жылы Қызылорда облысы Қармақшы ауданындағы қазақ орта мектебін бітірген соң, Алматы мемлекеттік медицина институтының педиатрия факультетіне оқуға түседі. Камал Ормантаев – жоғары білікті балалар хирургі, кеуде, өкпе, өңеш, іш, бас сүйегіне және бүйрекке жиырма мыңға жуық ең күрделі операцияларды жасаған. Ол Қазақстанда алғаш рет балалардың туа біткен пектус экскаватумына торакопластика жасады. Камал Сәруарұлы 1968-2011 жылдар аралығында балалар хирургиясы кафедрасының тұрақты меңгерушісі болды. Профессор Ормантаевтың жетекшілігімен кафедра Қазақстандағы балалар хирургиясының танымал ғылыми-практикалық және ұйымдастырушылық орталығына айналды. Балалар хирургиясы кафедрасын басқарған 43 жыл ішінде Камал Ормантаев 1500-ден астам тәжірибелік дәрігерді, дарынды студенттер мен ізбасарлар галактикасын дайындады. Оның жетекшілігімен 200-ден астам кандидаттық және докторлық диссертациялар дайындалған. Сонымен қатар, Камал Сәруарұлы ұзақ жылдар бойы АММИ педиатрия факультетінің деканы болды. Ол 320-дан астам ғылыми еңбектердің, оның ішінде балалар хирургиясы бойынша әдістемелік нұсқаулардың 9 тарауы мен 9 монографияның авторы. Оның «Балалардағы ауыр бас-ми жарақаты туралы» монографиясы 80-жылдары Ленинградта жарық көрді. «Балалық шақтың травматологиясы», «Балалардағы остеомиелитте сүйек ішілік шаю», «Экология және балалар денсаулығы» кітаптарының авторы. «Балалар травматологиясы» (1978) монографиясы Қазақ КСР Денсаулық сақтау министрлігінің әл-Фараби атындағы сыйлығының лауреаты атанды. Өңдеген Камала Ормантаева 13 ғылыми еңбектер мен материалдар жинағы шығарды және конференциялар, 8 нұсқаулық. Шәкірттерімен бірге дамыды және 22 өнертабысты тәжірибеге енгізді. 1999 жылы денсаулық сақтау саласындағы қызметі үшін Камал Ормантаев «Парасат» орденімен марапатталды. 2004 жылы «Тарлан» сыйлығы берілді. 2000 және 2002 жылдары «Алтын адам» жылдың үздік дәрігері атанды. Қажымас қайрат пен ұйымдастырушылық дарын, басшының, ғалым-ұстаздың жоғары кәсіпқойлығы, өзіне және адамдарға деген адалдығы мен талапшылдығы, қарым- қатынастағы қарапайымдылығы мен шынайылығы, мақсаттылығы, білімділігі мен жаңашылдығы академик Камал Ормантаевтың Қазақстан, Ресейдегі әріптестерінің терең құрметіне және танылуына ие болды және басқа көрші елдерде және алыс шетелдерде. Оның бүкіл өмірі қайғы мен қуанышқа, сәттілік пен сәтсіздікке, шығармашылық пен адамдық ізденістерге толы. Оның операция үстеліне тәуліктің кез келген уақытында көрінуі кейде өмірден қашу сияқты көрінеді. Өйткені ол өзінен басқа өмірі жоқ сияқты бәрін отаға берді. Қорқынышпен, өзінің дәрігерлік тәжірибесіне көзқарасының қандай да бір қасиеттілігімен Ормантаевқа тең келер ешкім жоқ. Бәлкім, егер оның тағдыры соншалықты cәтсіз болмаса, ол хирург болмас еді, әсіресе мұндай табысты, атақты маман. Ата-анасынан ерте айырылды, балалық шағы қиыншылықтан өтті. Болашақ атақты дәрігер өркениеттен алыс жерде өсті. Ол аты аңызға айналған Қорқыт ата өмір сүрген жерлерден шыққан. Ормантаев үшін ішінара, бәлкім, сондықтан жеке намыс көп нәрсені білдіреді: ол физикалық тұрғыда не өтірік айтуға, не қорқақ, не қорлықтан бұрын абдырап қалған. Қарапайым өмірде біз осал және адамдық сүйкімдіміз. «Азамат» сөзі нені білдіреді деген сауалға жауап ретінде Камал Сәруарұлын айтсақ та жеткілікті. Көптеген туыстарына, студенттеріне көмектесу қажет болғанда, ол әрқашан қарапайым емес өмірлік мәселелерді шешуге барын беруге дайын, өйткені ол айналасындағы адамдарға жан-тәнімен ашық. Қашанда жәбір көрген, ренжіген жанның жағында. Қиыншылық сағатта адамның басына түскен бақытсыздыққа не кінәлі деген тақырыпты талқылайтын кез емес. Оның Қазақстанның қоғамдық өмірінде аңызға айналған аштыққа ұшыраған хирургтарды қолдау акциясына қатысуы соның дәлелі. Камал Сәруарұлы өзіне мейірімсіз. Бірақ ол өз ұстанымдары үшін жан аямай күреседі, өзінің сенімді екенін дәлелдейді. Ол әрқашан сол ғылымда болғандай үлкен ғылымға нық қадам басты. Тек ғылымда – өмірде, жанынан өскен, тәрбиесінде болған барлық ұрпақтың жан дүниесінде болса жақсы болар еді. Жаңа бастаған хирургтар, дәрігерлер оның шәкірті болу, ота жасауға көмектесу үшін жарысты. Табысқа жетуге кепілдік берілгендіктен емес, оның қасында болу дұғамен бірдей болғандықтан. Онымен жұмыс істеу тіпті ең жақсы емес мамандарды кәсіпке бай етті, өйткені олар тәжірибеден басқа моральдық «егу» алды. Таңқаларлық нәзік интуицияға ие, ол әрбір ұмтылған дәрігердің жеке даралығының кілтін қалай табуға болатынын біледі. Оның бойында хирургтың ең жақсы өнеріне деген қызығушылықты ояту. Қазіргі студенттердің білімі мен сенімі мол. Өкінішке орай, кейбіреулердің басында шатасу бар, жеке бастың мүддесі дәрігерлік парызға көлеңке түсіреді. Сенім кейде тым көп, ол өзіне деген сенімділікке айналады. Ұстаздарынан айырмашылығы, қазіргі жас дәрігерлерде романтика жетіспейді, бірақ оларда салқын есеп жоқ. Қамал Ормантаев көптеген кәсіби және адами қасиеттері бойынша айналасындағы адамдар арасында ерекше көзге түседі. Жаратушы Тәңір ешкімге бермеген сыртқы келбеттен бастап. Түпнұсқалықтың екінші белгісі - оның ерекше өмірбаяны. Псевдоғылыми мифологияда Ормантаев қашанда «түйін» ретінде жіктеледі. Ғылыми Олимпке өрлеу жолын бастамас бұрын балалар хирургиясының қыр-сырын тыңғылықты меңгеріп, республикада осы мектептің негізін қалаушы атануы бекер болған жоқ. Үшінші белгі - оның хирургиялық тәжірибесі мен ғылыми қызметінің керемет кеңдігі. Оның бұл мамандыққа академиялық институттың орталығында емес, қарапайым ауруханада түсуі таңқаларлық емес. Хирургияның көрнектілері өз қатарларынан жаңа талантты байқап, кеш түсінді: оның хирург ретіндегі даңқы әлдеқашан шарықтау шегіне жеткен болатын. Бірақ кәсіпқойлық биігіне көтерілуде Ормантаев ең алдымен өзін жеңіп, беделді хирург атанған соң, оның тағдырына сай келетіні сөзсіз. Сонымен қатар, ол ешқашан күрделі хирургиялық араласудан оқшауланбаған - күрделі, жиі қайшылықты. Оның табиғатының төртінші белгісі - таңғажайып магнетизм. 1970 жылдардың ортасында Ормантаев әлі бүкілхалықтық атаққа ие болған жоқ, бірақ ол туралы қауесеттер ғалымдар арасында таралып үлгерді. Өз есімін студенттер арасында танымал еткені үшін абсолютті чемпион атағы берілді. Биліктің ғылыми мәселелерге араласуы ешқашан қоғамға пайдалы ештеңе әкелген емес. Ормантаев институтты басқарған қысқа мерзім ішінде екі рет директор қызметінен босатылды. Бір жағдайда себеп экономикалық проблемалар болса, екіншісінде ешқандай себепсіз болды. «Қарауылдардың» – қалыптасқан тәртіптің жанкештілерінің тынымсыз әрекеті дарынды ғалымды мінез-құлық, тәртіп бұзушыға айналдырып, біздің елде олардың ешқашан талантты сүймегенін, бағаламағанын ғана айғақтайды.Жылдам өтіп жатқан уақыт пен оның жұмсалмаған күштері туралы ойлар оны жаңа, зерттелмеген жолға түсуге мәжбүр етті. Интуитивті түрде ол өзінің қиын кезеңде өмір сүріп жатқанын түсінді және алдағы оқиғалар адам өмірін тазартып, биіктете түсетініне сенді. Оған оның «Азамат» қоғамдық қозғалысына қатысуы дәлел. Өз заманының перзенті ол өзінің идеализмін де, революцияның ең алдымен рухани ортада болатынын, дүниені өзгерте алатын ғылым (демек, ол – дәрігер, ғалым) екеніне сенімін де бойына сіңірді. Жарты ғасырдан астам уақыт бұрын Ормантаевты тағдыр тәлкегімен Төле би көшесіндегі медициналық институттың ғимаратына апарды. Оның істері мыңдаған операциялар және оқулықтар, монографиялар, рефераттар, көптеген студенттердің диссертациялары арқылы шашыраңқы. Оның есімі – Камал – пайғамбарлық, оның иесінің істері мен іс-әрекеттерінің анық, дәлелденген және қисынды екенін айтады. Қоғам одан естеліктер күтеді. Осы уақытқа дейін бізге оның шашыраңқы нобайлары, асығыс жазбалары, теледидар, газетке берген сұхбаттары ғана белгілі. Ол әрқашан дерлік асығыс - ол әртүрлі басылымдар арқылы өз ойларын ортаға салады. Бірақ біз оның тұлғасының толық портретін көргіміз келеді. Дегенмен ... ол естеліктерге қашан уақыт табады, егер ол барлық жерде және әрқашан, кестеде болмашы ғана олқылықтарсыз, қатаң түрде жұмыс істесе: аймақтарға сапарларда, клиникалық, ғылыми және медициналық конференцияларда, операцияда. Ормантаев көрнекті хирург ретінде КСРО Медицина ғылымдары академиясының Педиатрия ғылыми-зерттеу институтында академик М.Студеникиннің ғылыми мектебінің ең жемісті жағдайында тәрбиеленді. Онда ақымақ пен жалқаулардың шаруасы жоқ еді. Ормантаевтың ұстазы, тамаша хирург, ержүрек профессор Пугачев орындаушыларға ерекше ықылас танытпай, ешкім шеше алмаған міндеттерді алға қойып, еңсере алатын зерттеушілерге үлкен құрметпен қарайтын. Сондықтан Ормантаев 35 жасында докторлық диссертация қорғап, осы жерден үлкен ғалым болып өсті. Уақыт өте келе, көрнекті тұлғаның өміріндегі барлық қателіктер, абсурдтар мен дөрекіліктер замандастарының жадынан жойылып, оның тұлғасының ауқымы туралы күшті сезім ғана қалады. Өзін-өзі бағалайтын, басқалардан ерекшеленгісі келмейтін, туындаған кедергілерге қарамастан, көбінесе негізгі нәрсені айту қаупі бар тұлға. Медицинадағы шынайы шығармашылық әрқашан тәуекелді. Науқастың денсаулығына қатысты даулы тәсілдерді талап етуден қорықпау үшін жиі батылдық қажет. Әсіресе балалар хирургиясында бұл тәуекелдер өте ерекше, сондықтан жиі өте қауіпті. Оның балалар хирургы ретіндегі кәсіби жолында тәуекелді ғана емес, ерен еңбекті қажет ететін көптеген қиын жағдайлар болды. Педиатрия факультетінің қайта ашулуына көп үлес қосқан адамның бірі болып табылады. Пайдаланған әдебиеттер: Ормантаев Камал Саруарович. Лучший доктор.kz. Дата обращения: 13 ноября 2016. Архивировано из оригинала 14 ноября 2016 года. Рошаль Л. Хирургу Камалу Ормантаеву — 80 лет. Жәрдем (2 сентября 2016). Дата обращения: 13 ноября 2016. https://alumni.kaznmu.edu.kz/%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%B5%D0%B2-%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB-%D1%81%D0%B0%D1%80%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87-2/ жүктеу/скачать 22,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|