Кіші жүздің Ресейге қосылуы Әбілхайырдың

    

 

 

 

Кіші жүздің Ресейге қосылуы

 

 

              

              

Әбілхайырдың

 

мақсаты

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қалмақтар

 

мен башқұрттардың Қазақ 

жерін шабуылдауын тоқтату

 

Петербург билеушілеріне арқа сүйеп,аға 

хандыққа таласта қарсыластарын жеңу

 

Жайықтың төменгі ағысы,Есіл, Ертіс, Ор 

өзендері бойындағы қазақтардың мал 

жайылымдары үшін бейбіт өмірді сақтау

 

Қазақ

 

жерлері арқылы өтетін керуен 

жолдарының қауіпсіздігін қалпына 

келтіру

 

              

Басты мақсаты

 

Жоңғарларға күресте Ресеймен 

байланыс орнату

 

 

                                                   

Әбілқайыр елшіліктері 

 

                    

жылы

 

                     

нәтижесі

 

                    1726 

Ресей қазақ елшілерінің адалдығына 

күмәнданды

 

                    1730 

Кіші Жүз билері мәжілісінің әскери одақ 

туралы шешімін бұзып,Ресейдің құрамына 

кіру туралы шешімге қол қою тапсырылды

 

 

Орыс үкіметінің мақсаты

 – 

қазақтардың жоңғарлармен соғысып жатқанын пайдаланып,            

жеріне бекіністер салу арқылы

 

елді біртіндеп жаулап алуды ойлады

 

 

 

 

 

Бекіністер

 

 

          

1716жылы         1717жыл  1718жылы  

 

1720жылы

 

 

Жәміш

       

Омбы     Железинск       Семей       Кереку       Өскемен

- 

-

1731 жылы 19

-

шы ақпанда

  

Сейітқұл Қойдағұлұлы мен Құтлымбет Қоштайұлы Кіші 

Жүзді Ресей

 

құрамына қабылдау туралы ұсынысты Анна Иоанновнаға

 

табыс етті

 

-

Әбілқайырдан

 

ант алу үшін сыртқы істер коллегиясының тілмашы,  елші А.Тевкелев 

жіберілді

 

-

1731 жылы қазанның

 10-

ы күні Кіші жүздің  29 старшинасы Хан сарайында

 

ант берді

 

-

Кіші жүздің Хиуа хандығымен,Қарақалпақтармен шектесетін жері

 19-

шы ғасырдың 

ортасына дейін қосылмады

 

 

 

1734 жылғы И.Кирилловтың 

экспедициясының мақсаты

 

     

Орта Азиямен керуен сауда жасау

 

     

Ор өзені бойында бекініс тұрғызу

 

     

Табиғат байлықтарын игеру

 

     

Сырдария бойында қала тұрғызу

 

     

Өзен

 

флотилиясын ұйымдастыру

 

18-

ғасырдың

 30- 

шы жылдары Қазақ

 

жерін тірек ретінде пайдаланып,Ресейден алшақ 

жатқан Хиуа,Бұхар,Қоқан жеріне жорық ұйымдастыруды көздеді

 

1735-

1737 жылдары башқұрт

 

халқының көтерілісін

 

басуда

 

патша үкіметі Кіші жүз 

жасақтарын пайдаланды.Әбілқайырдың башқұрттармен ауыз жаласып кетуінен қорыққан 

патша үкіметі одан екінші рет ант алып, аманатқа ұлдарының бірін талап етті.

 

1738 жылы

 

Орынборда қазақ

 

сұлтандарының съезінде

 

тарихшы Татищевке 

2-

ші рет

 

ант берді

 

                  

Жылы 

 

                 

Бекініс        

 

                 1735 

        

Ор

 

                 1743 

        

Орынбор

 

 

 

1741-

1742 жылы Қалдан

-

Церен Орта және Кіші Жүзге

 

«Ақтабан шұбырынды, алқакөл 

сұламадан» кем түспейтін шабуыл жасады

 

1742 жылы 20

-

шы мамырда

 

Ресей Сенаты қазақтарды

 

және шекаралық бекіністерді 

қорғау жөнінде арнайы жарлық шығарды

 

1742 жылы 20

-

шы

 

қыркүйекте Орынбор коммиссиясының төрағасы Неплюев Қалдан

-

Церенге хат жолдап,Ресейдің қарамағындағы қазақтарға қысымды тоқтатуды талап етті

 

Ресей қазақтарды қорғау

 

деген сылтаумен

 

Оралдан,Сібірден зеңбіректер әкеліп,Ертіс, 

Алтай өңіріндегі бекіністерге орналастырып, өзінің

 

шаруашылық  мүддесін бірінші 

кезекке

 

қойды,Алтай өңірінде табылған түсті металдар негізінде бірнеше  кен байыту 

зауыттарын,кеніштер салды

 

Жоғарғы Ертіс бойында бес бекініс

 

және  

21 

форпост салды 

 

1747 жылы

 

Нәдір шах өлтірілген соң Хиуа тағына Әбілхайырдың бақталасы Батыр 

сұлтанның ұлы Қайып отырды

 

Әбілқайырдың

 

Ресейден бөлініп кеткесі келді. 

1742 

жылы Әбілқайыр

 

мен Тевкелевтің

 

Ор

 

бойындағы кездесуінен кейін ахуал біраз жақсарғандай болды

 

1742 жылы шілде

 

айында өткен қазақ

 

ақсүйектері мен сұлтандардың съезі

 

Әбілқайырдың беделін көтеріп тастағандай болды

 

1748 жылы Әбілқайыр Барақ

 

сұлтанның қолынан қаза тапты