Мемлекетбелгілері
жүктеу/скачать 20,43 Kb.
|
|
Адамзат қоғамыныңқалыптасуының, ондағытәртіптің, бірліктің, татулықтыңкепілі мемлекет пен құқық. Олар материалдық және руханиқажеттіліктердіңжемісі. Сондықтан мемлекет пен құқық туралы оқып білу, адамның әсіресе жастардыңәлеуметтену, құқықтықәлеуметтенуүрдістерінің, құқықтықсанасының, құқықтықмәдениетініңкеңеюі мен тереңдеуіне, азаматтыққасиеттерініңдамуынаықпал жасайды. «Құқықнегіздері» сияқтықұқықтықпәндердің ең басты санаттары мен ұғымдарыныңбірі ол мемлекет пен құқық. Мемлекеттің ең басты құқықтықнормативтіккесімі, ең негізгі Заңы Конституция болып табылады. Мемлекетқоғамдықұйымныңсаясиформасына сәйкес келеді. Оның пайда болуы қоғамныңішкідамуына байланысты болады. Мемлекеттің пайда болуы туралы теориялардыңішіндетаптық теория жетекшіорынға ие. Алайда осы қоғамдықинституттытанымүдерісінеелеулі үлес қосқан басқа да теориядартарихтан белгілі (теологиялық, патриархалдық, келісім, зорлық, органикалық, психологиялық). Мемлекетбелгілері: 1) Тұрғындардыңаумақтықжағынанұйымдасуы. Мемлекеттібилік бір аумақтағы барлық тұрғындарға бірдей қатысты (құрлық, жерқойнауы,су, әуекеңістігі т.б.) Бұл азаматтықинститутынтуындатады. Аумақ пен тұрғындар -мемлекеттің бар болуының қажетті материалдық алғышарттары. 2) Қоғамды басқарудың аппаратының бар болуы. Мемлекет өз органдарымен мекемелер жүйесі арқылы қоғамды басқарудыіскеасырады, саясибиліктің белгілі бір режимінбекітеді және жүзеге асырады, өз шекарасынқорғайды. 3) Мемлекетқоғамдықөмірдіқұқықтықнегіздеұйымдастырады. 4) Мемлекетбиліктідербесұйымдастырудыұсынады. Мемлекеттік тәуелсіздік - бұл осы мемлекеттің ел ішіндегі басқа да биліктерден, сондай-ақ халықаралыққарым-қатынастардаегемен болуы. 5) Фискалдыоргандардың болуы (мемлекеттің қаржылық-экономикалық негізі ретінде салықтардыңалынуы). Мемлекет - елдің барлық аумағына мен оның халқына бірдей таралатын, елдіңресмиөкілі ретінде танылатын және қажет болған жағдайларда мәжбүрлеушараларына бара алатын жариясаясибилікұйымы. Мемлекетфункциялары - оның қызметінің негізгі бағыттары. Олар мемлекеттіңішкімән-мазмұныменанықталады. Мемлекетқызметіндетаптық, жалпы әлеуметтік бастаулар да болады. Мемлекетфункциялары ішінен ішкі және сыртқы, уақытша және тұрақты дегендерінбөліпатауға болады. Экономикалық, саяси, мәдени және басқа да түрлері бар. Мемлекет механизмі - мемлекеттікбилік жүзеге асырылатын, қоғамды басқаратынмемлекеттікоргандар жүйесі. Мемлекеттікфункцияларды жүзеге асыру үшін арнайы мемлекеттік аппарат құрылады. Мемлекеттік аппарат - билікті жүзеге асыру үшін тиістіөкілеттіктерменқаруланғанмемлекеттікоргандардыңжиынтығын көрсететін мемлекетмеханизмінің бөлігі. Мемлекет механизмі құрылымынамемлекеттікаппараттан басқа мемлекеттікмекемелер мен кәсіпорындар кіреді. Мемлекеттікмекемелер - экономикалық, әлеуметтік, мәдени, құқық қорғау т.б. малалардамемлекетфункцияларын орындау бойынша тікелейпрактикалық әрекет жасайтынмемлекеттікұйымдар. Мемлекеттіккәсіпорындар - өнімөндіру немесе онымен қамтамасыз ету, қоғамқажеттілігінқанағаттандыру үшін қызмет көрсететін және түрлі жұмыстарды орындау мақсатында шаруашылыққызметтііске асыратын мекемелер. Мемлекеттіңішкімән-мазмұнына байланысты оның формасыайқындалады. Оның қасиеттерінсипаттайтынүшжағы бар. Басқару формасы - мемлекеттікбиліктіңжоғарғыоргандарұйымы, лоардың пайда болу тәртібі, оларды қалыптастырудағыхалықтыңқатысуы деңгейі. Басқару формасының негізгі екі түрі бар: монархия және республика. Мемлекеттік құрылым формасы - мемлекеттің ішкі бөлінісі және олардың өзара қарым-қатынасы. Құрылым формасы бойынша унитарлық, федеративті және конфедеративті болып бөлінеді. Саяси режим - мемлекеттікбиліктііскеасырудыңамалдары мен тәсілдерінің жиынтығы. Мемлекеттікрежимніңдемократиялық және антидемократиялықтүрлерін атап көрсетуге болады. Құқықтың пайда болуы мемлекеттің пайда болу себептеріменайқындалады. Мемлекетаса маңызды әлеуметтік нормалардықұқықтықнормаларғаайналдыраотырып қамтамасыз етеді, сондай-ақ құқықтың жаңа нормаларын белгілеу бойынша қызметті жүзеге асырады. Құқық - мемлекетбелгілегенжалпығаміндетті, белгілі бір өзін-өзі ұстаумәнеріережелерінің жүйесі, оның көмегі арқылы жекетұлғаның және қоғамның аса маңызды мүдделері жүзеге асырылады. Құқықнормаларыменқоса қоғамдақарым-қатынастыреттеуші ретінде мораль нормалары, дінинормалар т.б. қызмет жасайды. Алайда құқық басқа әлеуметтік нормаларданмемлекеттарапынаншығатындығыменерекшеленеді; құқықнормаларжалпыға бірдей міндетті; жазбаша түрде ресімделген, бекітілген. Құқыққоғамдыққатынастардыреттейалу үшін сыртқы көрінісі болуы керек. Құқықтықдоктринадақұқықтыңқайнар көзі, яғни жеткізу амалы және құқықтықнормалардыбекітусекілдіұғымпайдаланылады. Құқықтыңкелесіқайнаркөздері белгілі: 1) құқықтықдәстүр - мемлекетрұқсатбергендәстүр; 2) заңдық прецедент - келешекте осы тектес барлық істердішешудеүлгігеайналған сот немесе әкімшілікорганныңшешімі; 3) нормативтіккелісім - құқықтың түрлі субъектілері арасындағы келісімніңқұқықтықнормалары; 4) нормативтік-құқықтық акт - құқықнормаларынантұрады және алдын-ала шектелмегенжағдайлардыреттеуге бағытталған және үздіксіз қолданылады. Барлық нормативтік-құқықтықактілерзаңдар мен заңғатәуелдіактілергебөлінеді. Заң - жоғарғызаңдықкүші бар, қатаңбелгіленген ерекше тәртіптеқабылданған, құқықтың барлық салаларының негізгі нормаларынбелгілейтін.және аса маңызды қоғамдыққатынастардыреттейтіннормативтік-құқықтық акт. Заңдарконституциялық және ағымдағы болып бөлінеді. Заңғатәуелдінормативтікқұқықтықактілерге Президент, Үкімет, министрліктер. Мемлекеттіккомитеттер, жергіліктібилікоргандарыныңактілеріжатады. Құқықтық норма - құқықтыңбастапқыэлементі. Құқықнормаларыныңқұрылымынамынаэлементтер кіреді: 1. гипотеза - осы норма қолданысқаенетін нақтыөмірлікжағдаяттардынұсқау; 2. диспозиция - гипотезадасанамаланғанжағдайларғақатысы бар болғандасубъектілердіңбағынуғатиістіөзінұстауережелері; 3. санкция - егер субъектілердиспозицияныңнұсқауларынорындамаған жағдайда мүмкін болатын жазалаутүрі мен шаралары. Барлық заңнормалары бір-бірімен тығыз байланысты және бір жүйені құрайды. Құқық жүйесі оның ішкі құрылымы, оның салалар мен институттарғабөлінісі. Құқықсаласы - біртектесқоғамдыққатынастардыреттейтінқұқықтықнормалар жиынтығы. Аса ірі салалараясында оған тәуелдісалаларіштейбөлінеді. (мысалы, конституциялыққұқық, оның тәуелдісаласысайлауқұқығы). Құқық институты - салалараясында түрлі қоғамдыққатынастардыреттейтінқұқықтықнормалар тобы. (мысалы, констиуциялыққұқықтаазаматтық институты, отбасылыққұқықтанеке институты т.б.). Құқықсалаларынматериалдық және іс жүргізу деп бөледі. Біріншісітікелейқоғамдыққатынастардыреттейтінқұқықнормаларынантұрады (азаматтық, қылмыстық, еңбек). Екіншісіұйымдастырушылыққатынастардыреттейді (азаматтықпрцессуалдық, қылмыстық іс жүргізу, әкімшілік-іс жүргізу құқық). Ешбірмемлекеттіңқұқықтықжүйесінеенбейтінхалықаралыққұқық - құқықтың ерекше саласы болып табылады. Құқықтыққатынастар ұғымы заңғылымының негізгі ұғымдарыныңбірі болып табылады. Бұл - субъектілердің бір-біріне дегенқұқықтар мен міндеттемелерденкөріністабатын, ішкімазмұнындақұқықсубъектілері арасында заңдықбайланысы бар құқықнормаларыменреттелгенқоғамдыққатынас. Құқықтыққатынасқақатысу үшін болашаққатысушылардыңбарлығына және әрбірінезаңменбелгіленген немесе танылған белгілі бір қасиеттерінің болуы керек. Бұл қасиеттердің жиынтығы тұлғаныңнемесұйымныңқұқықсубъектілігіұғымын құрайды. Оған жататындар: Құқыққабілеттілігі - субъектініңзаңменбелгіоенгенқұқық пен міндеттемелерге ие болу мүмкіндігі. Субъектідетуғаннанбастап пайда болып, өмірденқайтқансоң аяқталады; Іс-әрекет қабілеттілігі - тұлғаныңзаңменбелгіленгенқұқықтар мен міндеттемелерді өз іс-әрекеті арқылы ала алу және іске асыру мүмкіндігі; Заңдық деректер - құқықнормасыныңгипотезасында қарастырылған құқықтыққатынастардығ пайда болу, өзгеру және тоқтатылунегіздері. Олар оқиғалар, яғни адамдардыңеркінен, санасынантысжағдайлар мен іс-әрекеттер, яғни адамдардыңсаналы әрекеті болып бөлінеді. Іс-әрекет заңға сәйкес немесе заңға қайшы болуы мүмкін. Құқықбұзушылық - іс-әрекетке және құқықтыққабілеттітұлғаның жасаған заңға қайшы әрекеті. Құқықбұзушылықтыңбелгілері: заңғақайшылық, қоғамғазиян келтіру, кінәлілік, іс-әрекетте немесе әрекетсіздіктекөріністабуы. Құқықбұзушылықтың құрамы - оның құрылымын сипаттайды. Бұл - заңдықжауапкершіліккенегіз болатынзаңдық деректердің жиынтығы. Құрамэлементтерінемыналаржатады: Объект - құқықпенреттелетін және қорғалатынқоғамдыққатынастар. Объективтіжағы - құқықбұзушылықтыңсыртқыкөрінісініңмінездемесі. (заңға қайшы әрекет, оның зияндысалдары, әрекет пен оның салдарының арасындағы себектік байланыс, орын, уақыт және басқалары) Субъект - өз іс-әрекетінежауап беруге қабілеттіжеке немесе заңдытұлға. Субъективтіжағы - қасақана немесе байқаусызформасындаорыналғанқұқықбұзушылықтың, кінәніңішкіжағыныңмінездемесі. Барлық құқықбұзушылықтарқоғамдықзиян деңгейі мен сипатына қарай қылмыс және құқыққақарсы әрекет болып бөлінеді. Заңдықжауапкершілік - құқықбұзушылық жасаған тұлғаларғабелгіленген іс жүргізутәртіптезаңдакөзделгенмәжбүрлеушараларынқолдану. Құқықбұзушылықтың түріне байланысты қылмыстық-құқықтық, әкімшілік-құқықтық, азаматтық-құқықтық, тәртіптікжауапкершілік болып бөлінеді. жүктеу/скачать 20,43 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|