Модуль. КӘсіпкерліктің экономикалық мазмұны кәсіпкерліктің экономикалық негіздері
жүктеу/скачать 60,15 Kb.
|
|
1 МОДУЛЬ.КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ 1 КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ Мақсаты: Шолу дәрісі. Экономиканың негізгі ұғымдарын қарастыру. Нарық: нарықтың мәні мен түрлері. "Кәсіпкерлік" және "бизнес" ұғымдары. Дәріс жоспары: 1. Нарықтық экономика негіздері 2. Нарықтық экономикадағы шағын бизнестің рөлі 3. Қазақстан Республикасында кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау бағдарламалары 1. Нарықтық экономика негіздері 1. "Кәсіпкерлік" ұғымы (ағылш. кәсіпкерлік-бұл экономикалық қызмет, оның процесінде тұрақты тәуекел жағдайында тауарлық ұсыныс пен сұраныс сәйкестікке келтіріледі. Кәсіпкер Кантильон нарықта өндіріс құралдарын сатып алып, оларды капиталға айналдыратын адамды түсінді. Америкалық экономист Иозеф Шумпетер кәсіпкерлік – бұл ең алдымен, жаңашыл қызмет, соның нәтижесінде жаңа тауарлар құрылуда деп мәлімдеді. Нарықтық экономика негіздері Экономика-бұл адамды қажетті өмірлік игіліктермен қамтамасыз етуге бағытталған адамның, отбасының, кәсіпорынның және жалпы елдің шаруашылық қызметі. Адамдардың қажеттілігінің өсуіне, ғылым мен техниканың дамуына қарай шаруашылық қызмет жетілдіріліп, экономика жоғары сатыға көтерілді. Нарықтық экономика: - адамдарға экономикалық еркіндік берілді; - адамдарға шексіз таңдау мүмкіндіктері берілді; - нарық, сатушылар, сатып алушылар және тауар бар; - тауар мен ұсынысқа сұраныс бар; - сатушылардың (өндірушілердің) және сатып алушылардың (тұтынушылардың) мінез-құлық ережелері қолданылады); - "сатып алу-сату"мәмілелерінің тізбегі жүріп жатыр. Нарық-бұл ерекше заңдар, сұраныс пен ұсыныс заңдары бойынша жүзеге асырылатын сатып алу-сату мәмілелерінің шексіз тізбегі. Бұл заңдар сатушылар (өндірушілер) мен сатып алушылар (тұтынушылар) тәртібінің "ережелерін" талап етеді. Осылайша, нарық жағдайында тауар сұранысы мен ұсынысы арасындағы ара қатынас үнемі өзгеріп отырады, уақыт өте келе тепе-теңдікке жетеді. Сұраныс пен ұсыныс арасындағы арақатынас әрбір қазіргі сәтте нарық конъюнктурасы деп аталады. Сұраныс пен ұсыныс Заңының әрекеті нарықтық экономиканың аса маңызды сипаттамасы болып табылады. Кейде бұл нарықтың "көрінбейтін қолы" деп аталады. Бірақ бұл заң нарықтың жалғыз сипаттамасы емес. Нарықтық экономиканың тағы бір маңызды белгісі экономикалық еркіндік болып табылады. Экономикалық еркіндік барлық азаматтарға белсенді экономикалық қызметті жүзеге асыру үшін өз қабілеттерін, жеке қасиеттерін, мүлкін толық пайдалану мүмкіндігіне кепілдік берілетінін білдіреді. Сатып алушы, егер ол болса, экономикалық еркіндік бар: - қалауыңыз бойынша ұсынылған көптеген өнімді таңдайды; - жақсы баға бойынша тауарды сататындардың ішінен сатушыны таңдайды. Сатушы үшін еркіндік: - ең қолайлы сатып алушыны таңдауда; - мүмкіндігі ақшасын вырученными тауарлар сатудан, өз қалауы бойынша; - шығарылатын өнімнің бағасын белгілеу құқығы. 2 Нарықтық экономикадағы шағын бизнестің рөлі Нарық жағдайында тек қана ірі кәсіпкерлік, шағын өміршең болмауы мүмкін деген пікір бар. Тарих көрсеткендей, шағын бизнес ірі бизнеспен табысты бәсекелесе алады, өйткені ол дағдарыс жағдайында неғұрлым икемді, анағұрлым мобильді, анағұрлым тұрақты және үнемі дами алады. Дамыған нарықтық экономикасы бар елдердің шетелдік тәжірибесі кәсіпкерлік ұлттық экономикада маңызды функцияларды атқаратынын куәландырады. Жапон экономикасы екінші дүниежүзілік соғыстан кейін шағын және орта кәсіпорындардың арқасында тез қалпына келді және "жапон экономикалық кереметі"болды. Өткен ғасырдың 70-ші жылдарында " шағын әдемі!». БҰҰ Даму Бағдарламасының деректері бойынша, әлемдік экономикада шағын кәсіпорындар саны барлық кәсіпорындардың жалпы санынан 95% - дан асады. Олардың үлесіне жұмыспен қамтылғандардың 60% - дан астамы келеді, ал олардың ЖІӨ-дегі үлесі 50% - ға жетеді. Бұл орташа әлемдік көрсеткіштер. Ал Жапонияда, мысалы, шағын және орта кәсіпкерліктің үлесі компаниялардың жалпы санының 99,6% - ын, ЖІӨ-нің 55% - ын және өнеркәсіпте жұмыспен қамтылғандар санының 80% - ын құрайды. АҚШ - та-ЖІӨ-нің 50% - дан астамы, инновациялардың жартысынан астамы, ұлттық жұмыс күшінің 2/3 астамы шағын кәсіпкерлікте жұмыс істейді. Бүгінде Қазақстанда еңбекке қабілетті белсенді халықтың әрбір бесіншіі шағын және орта бизнесте жұмыс істейді. Олардың жартысы-жеке кәсіпкерлер. Ал тіркелген барлық кәсіпорындар мен кәсіпкерлердің 90% - ы шағын және орта бизнес секторына тиесілі. Бұл тұрғыда біз әлемдік орташа көрсеткіштермен теңдей жүріп келеміз. Сонымен қатар, егер ІЖӨ - дегі шағын және орта бизнестің үлесін салыстырсақ, Қазақстанда-бұл шамамен 16%. Мысалы, Ұлыбританияда-52%, Италияда-55%, Германияда – 57%. 3 Қазақстан Республикасында кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау бағдарламалары Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау бағдарламалары тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуынан бастап кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі мемлекеттік шаралардың тарихын келесі кезеңдерге бөлуге болады: 1. Бірінші кезең - 1992 жылдан 1994 жылға дейін; 2. Екінші кезең – 1994-1996 жылдар; 3. Үшінші кезең – 1997-2000 жылдар; 4. Төртінші кезең-2001-2003 жылдар; 5. Бесінші кезең-2004 жылдан 2007 жылға дейін; 6. Алтыншы кезең-2008 жылдан қазіргі уақытқа дейін. Мемлекет басшысы Н. Ә. Назарбаевтың 29.01.2010 ж. "Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері" атты Қазақстан халқына Жолдауында айтылған тапсырмасын орындау мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі 13.04.2010 ж. "Бизнестің жол картасы 2020"кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасын әзірлеп, бекітті. Бағдарламаның негізгі мақсаты-орнықты және теңгерімді өсуін қамтамасыз аймақтық кәсіпкерліктің экономиканың шикізаттық емес секторларында, қолданыстағыларын сақтау және жаңа жұмыс орындарын құру. "Бизнестің жол картасы 2020" бағдарламасын жүзеге асыру кәсіпкерлікті қолдаудың үш бағыты бойынша жүзеге асырылды. 1) бизнестің жаңа бастамаларын қаржылық қолдау, яғни өңірлерде жаңа заманауи кәсіпорындар құрылатын болады. 2) кәсіпкерлік секторды сауықтыру, яғни дағдарыс кезінде қаржылық қиындықтарға тап болған қазіргі бизнесті қолдау. 3) экспортқа бағдарланған өндірістерді қолдау, яғни өнімді сыртқы нарықтарға экспорттайтын кәсіпкерлерді қолдау. 1997 жылы Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қалыптасуы мен экономикалық өсуін ынталандыру, сондай-ақ шағын бизнесті қолдауға бағытталған мемлекеттің қаржы қаражатын пайдаланудың тиімділігін арттыру мақсатында "Даму "кәсіпкерлікті дамыту қоры"АҚ құрылды. Бүгінгі таңда "Даму" қоры – ұлттық даму институты, шағын және орта бизнес субъектілеріне қаржылық және қаржылық емес қолдау құралдарының кең спектрін ұсынуға қабілетті Қазақстан кәсіпкерлігін қолдау шараларының негізгі операторы мен интеграторы жүктеу/скачать 60,15 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|