Ылым министрлігі
жүктеу/скачать 25,39 Kb.
|
баяндама
- Бұл бет үшін навигация:
- «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы
- Пайдаланылған әдебиеттер
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ М.Әуезов атындағы ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН университеті БАЯНДАМА Тақырыбы: «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы Орындаған: Әбдіәшім Алуа Тобы: АП-21-6тк Қабылдаған: Жолдыбаева М.С Шымкент , 2022ж «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы «Мәдениет – ұлттың бет-бейнесі, рухани болмысы, жаны, ақыл-ойы, парасаты. Өркениетті ұлт, ең алдымен, тарихымен, мәдениетімен, ұлтын ұлықтаған ұлы тұлғаларымен, әлемдік мәдениеттің алтын қорына қосқан үлкенді-кішілі үлесімен мақтанады. Сөйтіп, тек өзінің ұлттық төл мәдениеті арқылы ғана басқаға танылады.» Н. Ә. Назарбаев «Мәдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасын Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаев бастауымен құрылған. 2003 жылы мемлекет Басшысы Қазақстан халқына Жолдауында Қазақстанның үлкен мәдени мұрасын, мемлекеттік тілде гуманитарлы білім қорын, тарихи-мәдени және сәулет ескерткіштерін қалпына келтіруді, ұлттық әдебиет пен жазудағы көпғасырлы тәжірибені біріктіруді зерттеудегі бірыңғай жүйе қалыптастыруға бағытталған бағдарлама жасауды бұйырды. Бағдарламаны жүзеге асыру 2004 жылы басталған болатын және екі жылға есептелген. Кейін тағы екі кезең құрылды: 2007 жылдан 2009 жылға дейін және 2009 жылдан 2011 жылға дейін. Бағдарламаның кезеңдері 2004-2006 жж. 2007-2009 жж. 2009-2011 жж. «Мәдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасы мәдениетке деген мемлекеттік қозғалысын анықтаған рухани және білім беру істерінің даму саласындағы негізгі құжат, стратегиялық ұлттық жоба болып кетті. Мұншалықты үлкен жобаны іске асыруды ТМД елдерінің ішінде алғаш бастаған Қазақстан. «Мәдени мұраның» мақсаты – тарих пен мәдениеттің жаңа ескерткіштерін ашу, ұлттық мәдениет үшін айрықша маңызы бар айтарлықтай тарихи-мәдени ескерткіштерді консервациялау, қалпына келтіру және қайта жасау; мәдени мұраның, оның ішінде ауыз әдебиетін, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды зерделеудің біртұтас жүйесін жасау; әлемдік ғылыми ой-сананың, мәдениет пен әдебиеттің үздік жетістіктері базасында гуманитарлық білім берудің мемлекеттік тілдегі толыққанды қорын жасау, шет елде Қазақстанның мәдени мұрасын үгіттеу. Бағдарлама бірнеше бағыттар бойынша іске асады: - ұлттық мәдениетке ерекше маңызы бар тарихи-мәдени және сәулет ескерткіштерін қалпына келтіру; - археологиялық зерттеулер; - қазақ халқының мәдени мұрасы саласындағы ғылыми жұмыстар; - ұлттық әдебиет пен жазулар тәжірибесін ортақтастыру, кеңейтілген бейне және жұмыс қатарларын құру. 2004 жылдан – бағдарламаны жүзеге асыра бастаған кезден – бастап тарих пен мәдениеттің 78 ескерткішінде реставрациялық жұмыстар бітірілген, олардың 28-і (35%) – 2008-2011 жылдары реставрацияланған. 2004-2005 жылдары бұл бағдарламаның жүзеге асуына республикалық бюджет қаражатынан 1 391, 0 млн. жұмсалды, соның ішінде 2004 жылы 641,6 млн. және 2005 жылы 749,4 млн. Бағдарламаның 2007 жылғы іс-шараларына респ. Бюджеттен 1 873,6 млн.тенге бөлініп, толық игерілді. Оның ішінде тарих және мәдениет ескерткіштерін қайта жаңғыртуға 1 381,1 млн. тенге, археологиялық зерттеулерге 106,0 млн. Тенге, қолданбалы ғылыми зерттеулерге 123,3 млн. тенге, кітап серияларын шығаруға 262,9 млн. тенге қарастырылған. Берел обасынан табылған алтын бұйымдардың ұсақ бөліктерін жинау, тазалау және олардың паспорттарын құрастыру жұмыстары жүргізілді. Табылған 75 дана археологиялық бұйымдар жаңғыртылды. Олар ат әбзелдерінің бөліктері және Берел көсемінің табытына арналған ағашының кесіндісі. Біздің түп-тұқияндарымыз туралы көптеген мәлімет беретін ғылымды мыңдаған артефактылармен байытқан 26 ғылыми-қолданбалы, 40 археологиялық зерттеу жүргізілген. Шығыс Қазақстан облысындағы Шілікті мен Берел қорғандарындағы қазбалар, «скиф-сібір аң стиліне» немесе өнерге жататын табылған алтын бұйымдар әлемге әйгілі атақ алды (б.з.д. V-III ғғ.). Осы бағдарлама аясында 2008 жылы екі қорық-мұражай («Есік» және «Берел») жаңадан құрылды. «Берел» қорық-мұражайының тек қана құрылысына 190 млн.тенге бөлініп, 1 әкімшілік ғимараты, 2 тұрмыс үйлер және 1 гараж салынып 2013 жылы бұл жұмыстар түгелдей аяқталды. Ғимарат аумағы қоршалды, ендігі қорымдар орналасқан аумақты түгелдей қоршау бойынша жұмыстар атқарылуда. Болашақта № 11 қорғанды мүзейлендіріп, аспан асты мұражайына айналдыру жоспарда бар. Мұражай құрылғаннан бастап, әлеуметтік қорғау ұйымдарымен, туристік ұйымдармен, мұражайлар, кітапханалармен, мемлекеттік емес ұйымдармен, білім беру мекемелерімен байланыстар жасалып, бірлескен жұмыстар атқарылуда. Сонымен бірге, әлемге ұлттық рухани ескерткіштер байлығын паш етеді. Бағдарламаны қабылдағаннан кейін 2004 жылы 51 тарихи және мәдени ескерткіштің реставрациялық жұмысы аяқталып, 39 қалашық пен қорғандарға археологиялық зерттеулер жүргізілді. 218 нысанды қамтыған Қазақстанның тарихи-мәдени және тарихи ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі дайындалды. Ұлттық мәдениет үшін аса маңызды 30 сәулеттік және археологиялық қосымша ғылыми зерттеулер жүргізілді. Ұлттық мәдени мұраны толық зерттеу жүйесінің құрылуы бағдарламаны құруда аса маңызды болмақ. Республика тәуелсіздік алғаннан кейін толық гуманитарлық білім беру қорын құру мақсатында мемлекеттік тілде алғашқы қадамдар жасалды. Қытай, Түркия, Моңғолия, Ресей және Өзбекстан, Армения, Құрама Штаттар және Батыс Еуропа елдеріне ғылыми зерттеу экспедициялары ұйымдастырылды. Олардың қорытындысы бойынша ғылыми топтарда бұдан бұрын белгілі Қазақстанның сәулеті, этнографиясы, тарихы бойынша шамамен бес мың жазба және баспалар алынды. 350-ден астам кітап, олардың ішінде этнография, археология, тарих бойынша сериялар, жаңа энциклопедиялық сөздіктер шығарылды. Бағдарламаның жүзеге асуын мәдениет, әдебиет, философия, тарих, этнография, және тіл білімі т.б. бойынша академиялық институттар құрылуынан, бағдарламаның тиімді жоспарларының орындалуынан көреміз. Ұлттық кітапхана елдің жоғары оқу орындарының бірі. Нұрсұлтан Назарбаев «Мәдени мұра» бағдарламасын мемлекеттің мәдениетіне қолдау көрсететін стратегиялық ұлттық жоба деп атаған. Бағдарлама халықтың гуманистикалық курсы және потенциалын көрсетіп, оның тарихи тәжірибесін байытып, болашақтың сенімді тірегі болмақ. «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы келесі бағыттар бойынша жүзеге асырылады: тарих және археология ескерткіштерін жүйелендіру, сақтау және қалпына келтіру. Елімізде 25 мыңнан астам ескерткіш, 2 миллионнан астам құнды мәдени заттар бар деп есептелуде, Қожа Ахмет Яссауи мавзолейі мен Тамғалы шатқалының петроглифтер кешені Дүниежүзілік мәдени мұра тізіміне енгізілген, ендігі кезекте ЮНЕСКО тізіміне ескі Отырар қалашығын қосу болып табылады. Тәуелсіздік жылдары ішінде еліміздегі ескерткіштерді толық түгендеу бойынша жұмыстар жүргізілді. Осы жұмыстардың қорытындысы бойынша республикада тарихи және мәдени ескерткіштердің мемлекеттік тізімі құрастырылып, оған республикалық маңыздағы 218 объект және жергілікті маңыздағы 11,5 мың объект кірді. Ең маңызды жоба Дамасктағы Сұлтан Бейбарстың мавзолейін қалпына келтіру болып табылады. 1266 жылы Бейбарыстың өзімен салынған бұл кешен мектептен, мұражайдан және мавзолейден тұрады. Жұмыс барысында кешеннің барлық қабырғалары мен сәулет пішіндері бекітілген, сериялық мамандарды шақыртумен нақыштарға, әшекей рәсімдеулерге, 200 мыңнан аса раритетті кітап сақталынатын мұражайға қалпына келтіру жұмыстары жүргізіліп, ең соңғы үлгідегі техникамен жабдықталды. Каирдағы Сұлтан Бейбарыс мешітін қалпына келтіру шеңберінде қазақтандық тарап жұмыстарды қаржыландыру бойынша барлық міндеттерін орындады. Сондай ақ Дамасктағы тарихи мәдени орталығының және Әл Фараби Мавзолейінің құрылысы жалғасуда, ол мешіттен, тарих және мәдениет бойыша экспозиялық залдардан, оқу залы бар кітапханадан, конференц залдары мен қонақ үйлерден тұрады. «Мәдени мұра» бағдарламасын орындау барысында 2004 бастап бүгінгі күнге дейін 73 аса археологиялық және сәулет ескерткіштеріне қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді, 40 аса археологиялық, 26 ғылыми қолданбалы зерттемелері жүргізілді. Қазақстанның еуразияға және әлемге танылған, кеңінен танымал ескерткіштерінің арасында – Сайрам, Отырар, Тараз, Қаялық Сығанақ, Жанкент, Жент ескі қалалары, Есік, Берел зираттары, Тамғалы пероглифі, Айша- бибі, Бабажы-Қатын кесенесі, Яссауи кешені. «Біздің елімізде мысыр пирамидалары және Римдік Колизейлер жоқ, бірақ Қазақстан аумағында көне дәуірде өмір сүрген көшпелілердің ролі Еуразия үшін ғана емес, сондай ақ әлемдік тарих үшін бағасыз». Біз дала өркениетінің ұлылылын әлемдік деңгейде көрсетуіміз керек - бұл «Мәдени мұра» бағдарламасының басты тапсырмаларынығ бірі – деп Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев ерекше атап өтті. Бағдарламаның екінші үлкен бағыты – Қазақстан тарихына қатысты, кітаптардың, құжаттардың. қолжазбалардың көшірмелерін алу. «Мәдени мұра» бағдарламасының арқасында 10 мыңнан аса мұрағаттық материалдар, құжаттар, қолжазбалар және жасанды заттар анықталды. Шетелдік мұражайлардағы ең көптеген мәлімет – 3 мың құжат – Қытайда болды. Бқл құжаттар ғылымға бүгінгі күнге дейін белгісіз, олар Қазақстан тарихын жүйелендіруге көмектеседі. Сондай ақ Шығыс Еуропадан, АҚШ, Түркия, Қытай, Ресей, Жапония және Арениядан республикаға 5 мың бірегей тарихи құжаттары қайтарылды. Бағдарламаның үшінші бағыты: ұлттық әдебиеттің бай мұрасын зерттеу, оны жүйелендіру және көптомдылық шығару. Ғылыми-танымал. әдебиет жұмыстарының тұтас сериясы өңделді, тарих, этнография, археология бойынша 400 аса кітап атаулары, сондай ақ жаңа энциклопедиялық сөздіктер шығарылды. «Бабалар сөзі» (Слово предков) жүзтомдық басылымының 66 томы басып шығарылды. Онда ежелгі қазақ ертегілерінен заманауи әдебиет әңгімелеріне дейін бар. 200 томдық «Жүз қазақ романын» шығару жалғасуда. Оған соңғы 100-150 жылдардағы қазақстандық жазушылардың ірі әдеби туындылары енгізілген. Қазақстанның 10 томдық энциклопедиясы, бес том орыс тілінде және анықтама ағылшын тілінде шығарылды. Сондай-ақ ежелгі заманнан қазіргі күнге дейінгі қазақ ойшылдарының мұрасын қамтитын жиырматомдықты шығару бойынша ғылыми жобалар жүзеге асырылуда, басқа жобаға дүниежүзілік философиялық мұраны басып шығару кірсе, ал үшіншісі Әл Фараби шығармаларының жиырма томдығын шығаруға арналған. «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру шеңберінде өткен жүзжылдықтың танымал орындаушыларының аудио, фоножазбаларын іздестіру және қалпына келтіру және еліміздегі мұражай және кітапханаларының ақпараттық және телекоммуникационды технологиясына енгізу. Қазақ музыкасын зерттеу бойынша жұмыстар жалғасып, бестомдық музыкалық антология әзірленді. Бағдарламаның ең маңызды бағыттарының бірі оны жүзеге асыру барысында алынған, мәліметтерді жүйелендіру және оқу бағдарламасына және орта және жоғарғы оқу орындарының бағдарламасына енгізу болып табылады. Бүгінгі күннің ең маңызды тапсырмаларының – туып өскен мәдениетінің әдеп-ғұрпын жақсы білетін, өз елін тарихын жақсы көретін, елдің болашағын сеніп тапсыратын ұрпақ тәрбиелеу. Тарихи және археологиялық ғылымға енген белгілі киелі объектілермен қатар жаңа — діни ескерткіштер мен қасиетті орындар пайда болады. Сондай-ақ, тарихи, ғылыми және көркемдік маңызы бар сәулет ескерткіштері де қажылық объектілері болып табылады. Қол сұғылмаушылық құқығына ие бола отырып, олар араласуға ұшырамайды; ал олардың көпшілігі-ғибадат ғимараттары. Бірақ оларды тарихи-көркем құндылықтың болуын анықтай отырып, жаңадан пайда болған сакрализацияланған жерлерден ажырату керек. Қазақстанның сакралды нысандарын анықтау мәселесіне байланысты ғалымдар бүкіл ел бойынша сакралды орындарды жүйелендіру бойынша жұмыс істейді. Мұндай бөлу тарихи-мәдени мұра саласында шарлатанттың таралуына және осы негізде діни экстремизмнің көрінуіне кедергі келтіретін болады. Белгілі бір критерийлер негізінде сакральды объектілерді жүйелеу табиғи және басқа да сакральды орындарды тарихи-мәдени сараптау тетігін әзірлеуге мүмкіндік береді. Киелі нысандардың тізілімі үш ұйымның Ғылыми ұжымдарын алқалық іріктеу негізінде жасалды. Бұл Ә. Х. Марғұлан атындағы Тарих және этнология институты, Ш. Ш. Уәлиханов атындағы Тарих институты және Мемлекет тарихы институты. Қазақстанның киелі жерлерінің алдын ала тізіміне 574 нысан кіреді, оның 279-ы 2017 жылы сипатталған. Ғалымдар мұрағаттық-библиографиялық сипаттағы материалдарға, далалық зерттеулерге негізделе отырып, ежелгі дәуірден қазіргі заманға дейінгі объектілердің сипаттамасы бар тізілімді қалыптастырды. Үлкен-Жезді, Қараүңгір, Белқарағай — тас дәуірі археологиясының аса маңызды ескерткіштері. Ботай, Қожай, Құмкешу — дала өркениеті маркерлерінің бірі, жылқыларды қолға үйреткен ескерткіштер. Атасу,Мыржық, Талдысай-Жезқазған-Ұлытау аймағындағы орталық Қазақстан аумағындағы ежелгі әлемнің ірі металлургиялық орталықтарының бірі. Атасу,Мыржық, Талдысай-Жезқазған-Ұлытау аймағындағы орталық Қазақстан аумағындағы ежелгі әлемнің ірі металлургиялық орталықтарының бірі. Ежелгі көшпенділер дәуіріндегі қызықты жерлеу-еске алу және салт-дәстүрлік нысандар бар: Талды-2, Шілікті, Есік, Берел, Тақсай және т.б. Отырар, Сидак, Жуантөбе, Испиджаб, Сауран — сәулет және құрылыс шеберлігінің көрнекті үлгілері бар сауда және қолөнер орталықтары болып табылады. арихи тұрғыдан Қазақстан аумағың бірнеше тарихи-мәдени топқа бөлуге болады. Олар неғұрлым тығыз ішкі байланыстармен, даму ортақтығымен, экологиялық-табиғи және әлеуметтік-мәдени факторлардың сәйкестік ерекшеліктерімен ерекшеленеді, бұл археологиялық және тарихи ескерткіштердің мазмұндық жағына әсер етті. Киелі орындар халықтың өмірі мен қызметін, тәуелсіздік үшін күресті қамтиды. Қазақстанның киелі нысандарының тізілімін жасау жұмысы-ұзақ және байыпты еңбек, оған әр түрлі ғалымдар: археологтар, тарихшылар, этнологтар, филологтар, шығыстанушылар қатысады. Киелі ескерткіштердің көптомдық тізілімін жүйелеу және дайындау жөніндегі ауқымды жұмысты орындаудың соңғы мақсаты халықты шоғырландыру және жаңа ұлттық идеяны қалыптастыру болуы тиіс. Алынған білімді насихаттау рухани құндылықтардың көзі болады. Киелі нысандардың тізілімі — Қазақстан халқының үйлесімді дамуының кепілі. Сөйтіп, «Мәдени мұра» ұлттық стратегиялық жобасын жүзеге асырудың мақсаты, тапсырмасы қазақстандықтардың қазіргі ұрпағына, Ұлы қазақ даласында өмір сүрген және өмір сүріп жатқан халықтың мәдени игілігін сақтау болып табылады. Пайдаланылған әдебиеттер: https://ulagat.com/2021/08/27/%D0%BC%D3%99%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8-%D0%BC%D2%B1%D1%80%D0%B0-%D0%BC%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D1%82%D1%82%D1%96%D0%BA-%D0%B1%D0%B0%D2%93%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0/ «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы – Астана 2006-2011 жылдар. Н.А. Назарбаев Президенттің Қазақстан халқына жылсайынғы жолдауы – Астана, 2003-2011 жылдар. жүктеу/скачать 25,39 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|