- ТАҚЫРЫП 6: «ЖОБАЛАРДЫ БАҒАЛАУ ӘДІСТЕРІ»
- «Экономика және инновациялық бизнес» кафедрасы
- КОЖАХМЕТОВ ЗИЯТ КАРИБАЕВИЧ, э.ғ.к., доцент
- НҰР-СҰЛТАН, 2021
- Дәріс 3. – Жобаларды даярлау кезеңдері; оларды рәсімдеудің құрылымы мен мазмұны
- Дәрістің мақсаты:
- Жобалардың даярлау кезеңдерін, оларды рәсімдеу құрылымын, олардың функциялары мен мазмұнын таныстыру және ашу; жобаны әзірлеу және іске асыру кезеңдерін, жобаны әзірлеу мен іске асырудың әрбір кезеңінің мазмұнын түсініп, ұғыну
- Жоспары:
- 1.Жобаларды даярлау кезеңдері, олардың негізгі функциялары
- 2.Жобаларды рәсімдеудің құрылымы мен олардың функциялары мен мазмұны
- 3.Жобаның дайындық кезеңі; оны рәсімдеудің кіріспе бөлімінің мазмұны
- Тақырып бойынша негізгі ұғымдар: жобалардың кезеңдері/бөлімдерінің құрылымы, функциялары және мазмұны,кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды
- Жобаның жарғысын бекіту жобаның бастамашылығын (инициациясын), оны іске асырудың басталуын білдіреді. Ұйымдарда әрдайым ресурстар үшін жобалар арасында бәсекелестік болады, демек, әр жобаны бастауға болмайды. Сондықтан жобаларды бір-бірімен салыстыра білу және олардың арасынан ең жақсысын таңдау керек.
- Жоба менеджері жобаларды іріктеу және бастамашылық ету құқығына ие емес (еске салайық, жоба жарғысы жобаға қатысты сыртқы менеджерді бекітеді), бірақ ол жобаны таңдау қалай жүретінін және ол үшін қандай әдістер қолданылатынын білуі керек.
- Жобаны таңдау кезінде шешім қабылдауға әсер ететін негізгі факторлар
- Белгілі бір жобаны (немесе бизнес-идеяны) бірнеше балама нұсқалардан таңдау немесе тіпті бір жобаны қаржыландыру туралы шешім қабылдау көбінесе қай тұрғыдан бағаланатынына байланысты болады, жоба кімнің мүддесі үшін бағалаланып, іріктелу жүргізіледі.
- Жобаны бағалаушы мүдделілер бірнеше топтан қалыптасуы мүмкін:
- -кәсіпорынның акционерлері мен топ-менеджерлері;
- -жаңа акционер (сыртқы инвестор);
- -қаржыландырушы ұйымдар жобаны қаржыландыруға өзінің қатысу мүмкіндігін айқындау мақсатында;
- -мемлекеттік және жергілікті басқару органдары, мысалы, осы деңгейлерде жобаны қолдау көзделген жағдайларда.
- Жобаларды іріктеу әдістерінің негізгі тәсілдері мен иерархиясы
- Жобаларды іріктеудің негізгі тәсілдері келесілерден тұрады:
- -жобаларды іріктеудің мақсаттары мен тәсілдері тұжырымдалады;
- -іріктеу мақсаттарына және ұйымда қалыптасқан тәжірибеге жауап беретін жобаларды жіктеу жүйесі әзірленеді;
- -жобалардың барлық түрлері үшін ортақ, сондай-ақ жобалардың әрбір түріне тән іріктеу критерийлері әзірленеді;
- -іріктеу әдістерінің иерархиялық жүйесі әзірленеді;
- -сарапшылар іріктеледі;
- -іріктеудің барлық критерийлеріне ресми жауап беретін жобаны бағалау жүргізіледі;
- -жобалар портфелі құрылуда.
- Іріктеу критерийлері
- Іріктеу тізімдерін қалыптастыру үшін қолданылатын бағалау және іріктеу критерийлері жүйесін дұрыс қалыптастыру өте маңызды.
- Бағалау және іріктеу өлшемдеріне қолданылатын негізгі талаптар мынадай:
- -бағалау мақсаттарына сәйкестігі;
- -критерий қолжетімді ақпаратқа негізделуі керек;
- -критерийді тұжырымдау екіұшты түсіндірулерді болдырмауы тиіс;
- -мүмкіндігінше бағалаудың субъективтілігін төмендетуге, яғни, объективті деректерге негізделуге тиіс.
- Сарапшылар тым көп өлшемдерді қамтитын жүйені қолданудан сақтандырады. Бұл іріктеу жүйесінің іс-жүзінде тиімсісіз басқаруға әкелуі мүмкін. Нақты, жобаларды іріктеу тәжірибесінде критерийлердің көп болуы қажет емес, яғни, 15-20-дан аспауы тиіс.
- Жобаларды бағалау және іріктеу кезінде назарға алынуы тиіс критерийлердің негізгі топтары мынадай салаларға жатады:
- -корпорацияның мақсаттары, оның стратегиясы, саясаты және құндылықтары;
- - маркетинг;
- - ғылыми-техникалық өлшемдер;
- - қаржы;
- - өндіріс;
- - басқа критерийлер.
- Іріктеу әдістерінің иерархиясы
- Жобаларды іріктеу әдістерінің иерархиясы қарапайым тексерулерден басталады және біртіндеп барған сайын өзгеріп отырады
- Барлық баламалы жобалар бастапқы жарамды/жарамсыз бағалау деңгейлерінен өтеді, Жарамды жобалар іріктеудің келесі деңгейіне өтеді, ал жарамсыз деп саналған жобалар ұйымның мұрағатына немесе пысықтауға тапсырылады.
- Қабылданбаған жобалар кейіннен басқа жағдайларда қайта қаралуы мүмкін. Жобаны мұрағаттан алу бірнеше себептерге байланысты болуы мүмкін. Мысалы, бұрын қабылданбаған жобаны мүлдем басқа тұрғыдан көруге мүмкіндік беретін экономикалық жағдайлардың өзгеруі.
- Жалпы алғанда, таңдау әдістерінің иерархиясы келесідей:
- -тексеру тізімдері;
- -балдық модельдері;
- -құндылықты қосу модельдері;
- -қолма-қол ақша ағындары негізіндегі модельдер:
- -қарапайым (бухгалтерлік) әдістер;
- -дисконтталған әдістер.
- Тексеру тізімдері. Тексеру тізімдері - бұл жобаларды іріктеудің қарапайым құралы, сондықтан олар көбінесе іріктеудің алғашқы кезеңдерінде қолданылады. Тексеру тізімдері критерийлер тізімінен тұрады, олардың әрқайсысы бойынша жоба осы өлшемге сәйкес келеді ме, жоқ па деген қағида бойынша бағалау жүргізіледі. Кейде мұндай модельдер «0/1» қағидаты бойынша бағалау моделі деп аталады.
- Балдық модельдері. Тексеру тізімінің моделінен ұпай санаудың күрделі модельдеріне өтуге болады. Ол үшін қарастырылған параметрлердің жоғары, орташа және төмен мәндері үшін белгілі бір балл санын беру жүйесін жасау қажет
- Жоғарыда көрсетілген критерийлерді бағалаудың екілік жүйесі шкаламен ауыстырылады, мысалы, бес балдық. Бұл модель жоғарыда сипатталғаннан гөрі дәлірек және дұрыс, өйткені ол әр фактордың белгілі бір градациясын қолданады.
- Құндылықты қосу модельдері. Құндылықты қосу моделі әр жоба белгілі бір мақсаттарға қол жеткізуге қабілетті салыстырмалы үлесін анықтауға және талдауға мүмкіндік береді.
- Құндылықты қосу моделін жасау үшін алдымен ұйым мақсаттарының иерархиясын анықтау керек. Төмендегі мысалда тактикалық және стратегиялық мақсаттардың иерархиялары көрсетілген; жоспарланған жылдық кірісті қамтамасыз ету және шығындар бойынша тиімділікке қол жеткізу
- Жобалардың кезеңдері
- Жоба мақсатын анықтап, оның міндеттерін тұжырымдаудан кейін оны орындап, жүзеге асырудың уақыттық мерзімдерін, яғни, кезеңдерін анықтап, белгілеу қажет.
- Әдетте, жобаларды орындап, жүзеге асырудың уақыттық мерзімдері 3 негізгі кезеңге бөлінеді:
- 1.Дайындық кезеңі. Бұл кезеңде білім алушы мәселенің өзектілігін сипаттайды, шығармашылық жобаның мақсатын айтады, міндеттерді тұжырымдайды, тақырыпты таңдауды негіздейді, негізгі қойылатын талаптарды сипаттайды, идеяларды әзірлейді т.б. негізгі мәселелерін анықтайды,
- 2.Технологиялық кезең.
- Бұл кезеңде қолданылатын материалдар, құралдар мен жабдықтар сипатталады, жобаны ұйымдастыру әдістері сипатталады.
- 3.Қорытынды кезең. Бұл кезеңде жоба бойынша негізгі нәтижелер сипатталады, қорытындалып, тұжырымдалады.
- Код ссылки на страницу «План творческого проекта»:
- План творческого проекта
Достарыңызбен бөлісу: |
