Нұсқаулар философия «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясындағы: «Жаңа гуманитарлық білім: Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық»

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Д.СЕРІКБАЕВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК
ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
САДВАКАСОВА Ж. А.
ФИЛОСОФИЯ
Барлық мамандықтар бойынша күндізгі бөлімде оқитын студенттерге
семинар сабақтарын және СОӨЖ орындауға арналған әдістемелік
нұсқаулар
ФИЛОСОФИЯ
«Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясындағы: «Жаңа гуманитарлық
білім: Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» жобасы негізінде әзірленген
барлық мамандықтағы 2 курс студенттеріне пайдалануға арналған
Өскемен
Усть-каменогорск
2023

ӘОЖ 1/14(075)
КБЖ 87я73
С 14
Садвакасова Ж.А.
Философия. Барлық мамандықтардың 2 курс студенттеріне
«Рухани жаңғыру бағдарламасы аясындағы: «Жаңа гуманитарлық
білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» жобасы негізінде әзірленген
әдістемелік нұсқау. Өскемен: ШҚМТУ, 2020. –
44 бет .
Әдістемелік нұсқауда әрбір тарауға қысқаша түсіндірмелер
беріліп, оқулықтың оқу үрдісіндегі орны, мақсаттары мен міндеттері
айқындалған, студенттердің өзіндік жұмыстары семинар сабақтарын
және СОӨЖ орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар, өзін-өзі
тексеруге арналған тест сұрақтары берілген
«Қазақстан тарихы және саяси-әлеуметтік пәндер» кафедрасының
отырысында бекітілген
Хаттама №
© Д.Серікбаев атындағы
Шығыс
Қазақстан
Мемлекеттік
Техникалық
Университеті, 2023

4
МАЗМҰНЫ
Кіріспе .................................................................................................................... 6
1 Пәннің мақсаты мен міндеттері және оның оқу үрдісіндегі орны
................ 7
2 Дәріс сабақтарының мазмұны ...........................................................................
9
3 Семинар сабақтарының мазмұны және студенттермен оқытушының
өздік жұмыстарының тапсырмалары
.......................................................................... 12
4 Студенттердің өзіндік жұмысына арналған
тапсырмалар............................ 26
6 Студенттердің білімін тексеруге арналған тест
сұрақтары...........................29
7 Әдебиеттер тізімі.............................................................................................. 32

5
КІРІСПЕ
Бүгінде «Философия» – рухани мәдениет пен адамзаттық
білімнің көне және қызықты салаларының бірінен саналады.
Студенттердің бойында сананың ашықтығы, өзіндік ұлттық код,
ұлттық сана-сезім, рухани жаңғыру, бәсекеге қабілеттілік, реализм
және прагматизм, сыни ойлау, білімге ұмтылыс қасиеттерін
қалыптастыруға, олардың әділдік, намыс, еркіндік және тағы басқа
дүниетанымдық ұғымдарды игеруіне, сонымен қатар, толеранттық
құндылықтарын, мәдениетаралық сұқбат пен бейбіт өмір сүру
мәдениетін нығайтуға және дамытуға бағытталған.
Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Нұрсұлтан
Назарбаев »Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру» атты мақаласында
жазылған инженерлер тек техникалық жағынан ғана емес, қазіргі
заманды және болашақты терең түсінетін білікті гуманитарлық сала
мамандарының қажеттілігі артуда, заман талабына сай қасиеттерді
арттыру мәселесінің өзектілігі артуда.
«Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа
оқулық» жобасы осы міндетті іске асыруға мүмкіндік беретін негізгі
тетік ретінде.
Жаһандық кезеңде бәсекеге мықты болашақ жас мамандарды,
яғни студенттерді дайындауда философия қажетті теориялық негізді
жасап береді.
Адамның дүниеге және адам мен қоғам
арақатынасының аса маңызды қырларына деген көзқарасын,
бағалау принциптерін кең әрі арнайы талдау пәні ретінде
қарастырады. Философия пәні студенттерге дүниетаным тарихы мен
теориясы туралы түсінік береді, әралуан философиялық ілімдер мен
қағидаларға, мектептерге талдау жасайды. Қазіргі рухани дамудың
негізгі бағыттары: бәсекеге қабілетті «Меннің» әлеуметтенуі,
Қазақстандық патриотизм.

6
1ПӘННІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ОҚУ
ҮРДІСІНДЕГІ ОРНЫ
1.1 Пәнді зерделеу мақсаты мен міндеттері
Философия пәні мақсаты – студенттердің философияны дүниені
танып білудің ерекше формасы ретінде түсінуін қалыптастырып,
олардың келешек кәсіби қызметтері аясында оның негізгі тараулары,
мәселелері мен әдістері туралы тұтас білім беру.
Сонымен
қатар,
философия
пәнін
«Рухани
Жаңғыру»
мемлекеттік бағдарламасы аясындағы «Жаңа гуманитарлық білім.
Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» жобасы негізінде тереңдете оқыту,
студенттердің философиялық білімін тереңдете отырып тәжірибелік
өрісте кәсіби-тұлғалық мүмкіндіктерін кеңейту курстың мақсатын
толықтыра түседі.
Философияны меңгерудегі міндеттер, студент өмірге, қоғамға
және айналасына көзқарасын кәсіби, гуманды бағытта тұрақтандыру
әдістерін танып, қабылдауға және оны ары қарай дамытуға үйренуді
қамтамасыз етуге тиісті. Сонымен қатар, студент міндетті:
1) қоғамдық сананы жаңартудағы және қазіргі заманның
жаһандық міндеттерін шешудегі философияның рөлін түсіну аясында
философиялық-көзқарастық және әдістемелік мәдениет негіздерін
игеруге;
2) студенттердің бойында философиялық рефлексияны, өзін-өзі
сараптау және адамгершіліктік өзін-өзі реттеу дағдыларын
қалыптастыруға;
3) ғылыми зерттеу қабілеттерін дамытуға, интеллектуалдық
және шығармашылық әлеуетті қалыптастыруға.
1.2
Пәнді зерделеу нәтижелері
Оқу
нәтижелері
тиісті
білім
беру
деңгейінің
Дублин
дескрипторлары негізінде анықталады және құзыреттіліктер арқылы
белгіленеді. Сонда бес басты оқу нәтижесі айқындалады:
Студент дағды қалыптастыруы керек:
Студент біледі және түсінеді: философияның тарихи дамуы
негізінде онтология мен метафизиканың негізгі мазмұнын сипаттау;

7
нақты дүниені философиялық зерделеудің ерекшелігін түсіндіру;
дүниеге көзқарасты табиғи және әлеуметтік әлемді философиялық
зерделеу мен зерттеудің нәтижесі ретінде негіздеу.
Студент білімін қолдана алады: негізгі дүниетанымдық
ұғымдардың мағынасы мен рөлін адамның қазіргі әлемдегі жеке
және әлеуметтік болмысының құндылықтары ретінде негіздеу.
Студент пікірін қалыптастырады: негізгі дүниетанымдық
ұғымдардың мағынасы мен рөлін адамның қазіргі әлемдегі жеке
және әлеуметтік болмысының құндылықтары ретінде негіздеу.
Студент коммуникативті қабілеттерін қалыптастырады: қазіргі
жаһандық қоғамның өзекті мәселелеріне қатысты өзінің адами
ұстанымын қалыптастыру және сауатты дәйектеу.
Студенттің оқу дағдылары және оқуға деген ынтасы: кәсіби
саладағы мәселелердің философиялық мазмұнын анықтау үшін
өзекті болып саналатын зерттеу жүргізіп, оның нәтижелерін
талқылауға ұсыну.
1.3 Талаптар
Барлық аудиториялық сабақтарға (лекция және семинар
сабақтары) әрбір студент кешікпей келіп, қатысып отыруға міндетті.
Сабаққа екі рет кешігу сабақты бір рет босатқанға тең болып
есептелінеді. Сабақты себепсіз босатқан жағдайда студент сол
тақырыпты өтеуге тиісті. Ал себепті босатқан жағдайда анықтама
қағазын көрсеткені дұрыс. Әрбір семинар сабағына студент
дайындалып келуі қажет. Оқытушы студенттің жазба дәптерін
тексеруге құқылы. Лекциялық материалды тест алу арқылы ешбір
ескертусіз тексере алады. Тест нәтижесінде алынған бағалар
қорытынды бағаға әсер етеді. Студент жұмысын өз уақытында өткізіп
отыруы тиіс. Жазба түріндегі кесте жұмыстары уақытынан
кешіктірілсе, қабылданбайды. Бақылау және тест жұмыстарын басқа
біреуден көшіру тыйым салынады. Студент сабаққа дұрыс киіммен
келуі тиіс, студентке тән ішкі және сыртқы мәдениетті сақтауға
міндетті. Семестр барысында сабаққа қатысты туындаған сұрақтар
болса Г-2-324 «Қазақстан тарихы және әлеуметтік-гуманитарлық
пәндер» кафедрасына келіп, сұрауларыңызға болады.

8
2 ДӘРІС САБАҚТАРЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
2.1 Философия ғылым ретінде
1 Философия пәні.
Философия білім мен рухани қызметтің
ерекше түрі ретінде. Философияның негізгі бөлімдері.
2 Философия және фәлсафа. Философия және ғылым. Фәлсафа
дәстүріндегі
ғылым
мен
дін
мәселелерін
шешу
жолдары.
Философияның
анықтамалары,
бағыттары,
философиялық
пайымдау тәсілдерінің әртүрлілігі.
3 Философия мен философтың адам және қоғам өміріндегі рөлі.
Философиялық мәселелердің тұлғалық сипаты.
4
Қазіргі
Қазақстанның
үшінші
модернизациясындағы
философияның орны
2.2
Ойлау мәдениеті және философия
1 Ой және ойлау мәдениеті. Көркемдік рефлексия ұғымы, мәні.
Философия – даналыққа құштарлық.
2 Философия және фәлсафа. Фәлсафа дәстүріндегі ғылым мен
дін мәселелерін шешу жолдары.
3 Философиялық ойлау түрі – сын және күмәндану (Р.Декарт:
күмандану; И.Кант: сыни ойлау).
4 Өткенге сыни көзқарас – қазіргі Қазақстанның рухани
жаңғыруы мен ұлттық санасындағы өзгерістер шарты.
2.3 Сана, рух және тіл
1 Философиядағы жан, рух, ақыл мәселесі. Негізгі тарихи
кезеңдердегі рух, жан, ақыл және парасат туралы ұғымдар мен
ілімдер.
2
Сананы
онтологиялық
мәселе
ретінде
түсіну.
Антропосоциогенез.
Сананың
шығу
тегі
мен
мәні:
негізгі

9
концепциялар.
3 Сана құрылымы. Бейсаналықтың концепциялары (З.Фрейд,
К.-Г.Юнг). Постмодернистік философиясындағы сана мәтін ретінде
(Ж.Деррида, Ж.Делез).
4 Сана және өзіндік сана. Қазіргі Қазақстанның рухани
жаңғыруы аясындағы ұлттық сана-сезім.
5 Қазақстандық тұлға санасының ашықтығы: әлемдік
үдерістерді түсіну, өзгерістерге дайын болу, алдыңғы қатарлы
елдердің тәжірибесінен үйренуге қабілеттілік.
2.4 Онтология және метафизика
1 Болмыс және тіршілік. Мән және бар болу. Онтология –
болмыс туралы ілім. Бар болудың онтологиялық құрылымы.
2
Болмыс
және
бейболмыс
(Парменид,
Зенон).
М.Хайдеггердің «фундаменталды онтологиясы» (Dasein). «Man»,
«шекаралық жағдай», «Қамқорлық» ұғымдары және философиялық
мәні.
3 Болмыстың түрлері. Болмыстың тарихи формалары. Болмыс
және материя.
4 «Материя» ұғымы. Материалдық әлем болмысы. Қозғалыс,
кеңістік және уақыт.
5 Болмыс пен ойлау арақатынасы мәселесі. «Идея» ұғымы.
Идея және рухани құндылықтар болмысы. Виртуалды шындық мәні.
2.5 Таным және шығармашылық
1 Таным философиялық мәселе ретінде. Әртүрлі философиялық
концепциялардағы білім мәнінің анықтамалары, таным ұғымдары.
2 Таным объектісі мен субъектісі. Таным құралы (әдістері).
Таным деңгейлері.
3 Ақиқат пен адасу. Білім, ақиқаттылық және жалғандық. Қазіргі
Қазақстан жаңғыруы аясындағы білім культі.
4 Эмпирикалық және теориялық таным деңгейлері, жалпы
сипаты.
5 Таным және шығармашылық. Шығармашылық және интуиция.
2.6 Білім, ғылым, техника және технологиялар
1 Қазіргі ғылымның жетістіктері және оның себептері. Әдіс
ұғымы. Әдіс мәселесі. Танымның негізгі әдістері.

10
2 Ғылым ұғымы, әлеуметтік мәні. Ғылыми таным ұғымы. Ғылыми
таным әдістері және және ғылыми ақиқат ерекшелігі.
3 Ғылым құндылықтары. Ғылымды білім, қызмет және
әлеуметтік институт ретінде талдау. Ғылым және техника,
арақатынасы.
4 Ғылымдардың классификациясы: Аристотель, әл-Фараби,
Ф.Бэкон, Г.Гегель, О.Конт. Шоқан Уәлихановтың ғылым философиясы.
5 Қоғам өміріндегі ғылымның рөлін бағалаудағы қайшылықтар.
Сциентизм және антисциентизм.
6 Қазіргі ғылым және этика. Отандық ғылым мен білімнің
дамуындағы «Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа
оқулық» жобасы.
2.7 Адам. Адам философиясы және құндылықтар әлемі
1 Адамды қарастырудың философиялық тәсілінің ерекшелігі
және
негізгі
тарихи
философиялық
кезеңдердегі
мазмұны,
формалары.
2 Адам және оның әлемдегі болмысы: экзистенциализм
ағымындағы жалпы сипаты және негізгі қағидалары.
3 Іскер адам: прагматизм. ХХ ғ. философиялық антропология
(М.Шелер, Х.Плеснер, А.Гелен).
4 Қазақ философиясындағы адам мәселесі. Адам мәселесінің
Абай даналығындағы көрінісі. Шәкәрімнің адамның өмірмәндік
бағдары туралы экзистенциалдық рефлексиясы.
5 Адам, индивид, индивидуалдылық, тұлға ұғымдары және
арақатынасы, маңызды қырлары.
2.8 Философиядағы өмір және өмір мәні мәселесі
1 Адам болмысының маңызды категориялары: бақыт, сенім,
өмір және өлім, жалпы сипаты және философиялық мәні
2 Өмір ұғымы, философиялық мәні. Өмірдің онтологиялық және
аксиологиялық мазмұны.. Өмірдің мәні – оның шектеулілігін ұғыну.
3 Уақыт, мәңгілік және мақсат. Өмірдің мәні. Өмірдің мәнін іздеу.
Философиялық ойлар тарихындағы өмірдің мәні мәселесі: фатализм,
гедонизм, волюнтаризм, функционализм.
4 Өмірдің мәні – қазақ философиясының негізгі категориясы.
Өмірмәндік құндылықтар туралы ілім.
5 Адам қажеттіліктерінің пирамидасы, жалпы сипаты. Махаббат
– адамның өмір сүру мәні.
2.9 Этика. Құндылықтар философиясы
1 Аксиология ілім ретінде. Адамгершілік ұғымы. Этикалық

11
ілімдердің тарихи типтері. Құндылықтар теориясының негіздері.
2 Құндылық ұғымы. Адамгершілік ережелері және құқық
ережелері. Негізгі этикалық категориялар ( парыз, игілік, мән және
қажеттілік, ар-ұят, еркіндік).
3 Адамгершіліктің алтын қағидасы (Конфуций) және бұлжымас
императиві (И.Кант).
4 Адамгершіліктің бастауларын түсінудің негізгі тәсілдері.
Пайдалылық пен принциптер. Құндылықтық сана табиғаты.
5 Жүсіп Баласағұн философиясындағы ақиқат мәселесі.
2.10 Еркіндік философиясы.
1 Философия тарихындағы еркіндік ұғымы. Еркіндік категория
ретінде. Адам және оның еркіндігі мәселесі (Б.Спиноза).
2 М.Хайдегеррдің шығармаларындағы еркіндік пен ақиқаттың
байланысы. Ерік еркіндігі. Еркіндік деңгейлері. Оң және теріс
еркіндік.
3 Еркіндік, әділдік, адамның өмірі мен намысы – адамгершілік-
құқықтық құндылықтар. Құқықтың дүниетанымдық мәселелері.
4 Тұлғаның, оның еркіндігінің, өмірді, табиғатты және
мәдениетті сақтау жауапкершілігінің қалыптасу шарттары. Сөз және
көзқарас еркіндігі.
5 Еркіндік пен шығармашылық – адамның мәдениетте шын
мәнінде өмір сүруінің тәсілі.
6 Абайдың «толық адам» концепциясы. Алаш қайраткерлерінің
философиясындағы еркіндік және тәуелсіздік идеялары.
2. 11 Өнер философиясы.
1 Эстетика пәні философиялық білім ретінде. Философия
тарихындағы эстетикалық көзқарастар.
2 Ренессанс эстетикасы, сипаты, ерекшеліктері
(Альберти,
Л.Винчи және т.б.) және оның әлем мәдениетіндегі маңызы.
3 Эстетикалық тәжірибе. Адам өмірінің эстетикалық өлшемі.
Философия және өнер. Өнер – мәдениет феномені, оның тұлғалық
және және әлеуметтік қызметтері.
4 Өнер әлеміндегі адам. Адамның мінез-құлқы, іс-қимылы, жан
тебіреністерінің себептерін ашудағы өнер мүмкіндіктері.
5 Қазақ халқының сұлулық философиясы. Жырау және
билердің
этикалық
және
эстетикалық
бастамалары.
Қ.Нұрланова:»Адам-Әлем біртұтас» ілімі.
2.12 Қоғам және мәдениет
1 Әлеуметтік философияның пәні. Қоғам ұғымы, мәні және

12
жалпы сипаты. Қоғам философиялық ұғым ретінде.
2 Қоғам құрылымы. «Қоғамдық сана» ұғымы. Қоғамдық
сананың түрлері.
3 Қоғамның типтері. Ақпараттық қоғам. Постиндустриалдық
қоғам. Ашық қоғам. Желілік қоғам. Урбандану.
4 Мәдениет ұғымы, оның табиғаты мен мәні. Философия
тарихындағы мәдениеттанулық теориялар (З.Фрейд,Н.Данилевский,).
5 Мәдениантропологиялық әдістеме: адам мен мәдениеттің
мәндік және онтологиялық түбегейлі бірлігін мойындау.
6 Қазақтардың ұлттық мәдениеті – қазақ халқының ұлттық
бірегейлігінің негізі және оның «Рухани жаңғыру» жобасы аясында
дамуы.
2.13 Тарих философиясы
1 Тарих философиясының пәні. Тарихты философиялық
пайымдау пәні ретінде талдау. Миф «уақыты». Уақыттың антикалық
түсінігі және тарихтың айналымы.
2 Қазіргі заман философиясындағы «тарих мәні», «тарихтың
соңы» мәселелері. Тарихтың бағытталғандығы және оның мәні.
3 Тарих философиясының даму кезеңдерін қарастырудың
негізгі әдістері. Тарихтың мақсаты, мәні, бағыты мәселесі. Адамзат
тарихының бірлігі мен көптүрлілігі.
4 Формациялар және өркениеттер. Шығыс-Батыс. Өркениеттер
қақтығысы. Біртұтас адамзат пен әлемдік тарихты қалыптастыру
үдерісі. Қазіргі өркениет, оның өзгешелігі және қайшылықтары.
5 Адамзаттың даму үрдістері. Қазақстан тәуелсіздігі тарихының
философиясы. «100 жаңа есім» жобасы – қазіргі Қазақстан
тарихының бейнесі.
2.14 Дін философиясы
1 Дін дүниетаным ретінде. Дін ұғымы, мәні. Дін және
философиялық білім. Дін және өнер.
2 Діннің алғашқы формалары. Алғашқы діни формалардың
мәселелері: эволюционизм (У. Тейлор), структурализм (Леви-Брюль,
Леви-Строс), марксизм (С. Токарев).
3 Дін анықтамалары. «Дүниежүзілік діндер» феномені. Әлемдік
діндер: Буддизм. Христиан діні. Ислам діні. (тарихи сипаты).
4
Неміс
романтизм
діни
философиялық
концепциясы
(Шлейермахер).
5 Кьеркегор діни философиясы, жалпы сипаты, мәні.
2.15 «Мәңгілік Ел» және «Рухани жаңғыру» – жаңа
Қазақстан философиясы

13
1 Кеңістік-уақыттық континуумдағы «Мәңгілік Ел» және «Ұлы
Дала» категориялары. Қазіргі Қазақстандағы жаңғыру: әлеуметтік-
саяси, экономикалық, мәдени қырлары.
2 Қоғамдық сананы жаңартудың негізгі бағыттары. Рухани
жаңғыру. XXI ғасырда ұлттық сананы қалыптастыру.
3 Еуразияшылдық және Қазақстан дамуы. Еуразияшылдықтың
әлеуметтік-мәдени, идеологиялық, геосаяси негіздері. Жаһандық
әлемдегі Қазақстанның өркениеттік идентификациясы.
4 «Мәңгілік ел» идеясы. Н.А.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар:
рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы және «Рухани жаңғыру»
жобасы – ХХІ ғ Қазақстан дамуы болашағын айқындайтын маңызды
құжат. «Мәңгілік Ел» - жалпыұлттық және патриоттық идеясының
ұйыстырушы құндылығы.
3 СЕМИНАР САБАҚТАРЫНЫҢ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ СТУДЕНТТЕРМЕН
ОҚЫТУШЫНЫҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАПСЫРМАЛАРЫ
3.1 Философияның пәні, қызметтері мен салалары
1
Философия
ұғымы.
Философия
және
дүниетаным
арақатынасы. Философия – білім мен рухани қызметтің ерекше түрі.
2
Дүниенің
ғылыми,
философиялық,
діни
бейнелері:
мифология, дін және философия. Қоғам дамуындағы миф және
діннің рөлі.
3 Философияның негізгі бөлімдері – онтология, гносеология,
философиялық антропология, логика, этика, эстетика, әлеуметтік
және саяси философияның қысқаша сипаттамалары
4 Философияның анықтамалары, түрлері мен бағыттарының
санқырлылығы
және
философиялық
пайымдау
тәсілдерінің
әртүрлілігі (Аристотель, Әл Фараби, Р.Декарт, И.Кант және т.б. ).
Кілт ұғымдар: дүниетаным, философия, даналық, даналыққа
құштарлық,
мифология,
дін,
космоцентризм,
теоцентризм,
антропоцентризм, скептицизм, фәлсафа, болмыс, субстанция,
материя, монизм, деизм, плюрализм, космоцентризм, субъект,
объект,
онтология,
гносеология,
аксиология,
философиялық
антропология, логика, этика, эстетика, әлеуметтік философия,

14
мәдениет, таным, ғылым, өнер, табиғат, қоғам, сенсуализм, эмпиризм,
рационализм, рефлексия.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Дүниетаным дегеніміз не? Барлық адамдарда дүниетаным бола ма?
2. Мифологиялық және діни дүниетанымның негізгі белгілері қандай?
3. Философиялық дүниетанымның негізгі ерекшеліктері және оның
мифтік және діни дүниетанымнан айырмашылығы
4. Дүниетанымның, философия мен ғылымның қатынасы қандай?
5. Мәдениет әлеміндегі философияның мәні мен мағынасы қандай?
Баяндама тақырыптары:
1. Мифология философиялыққа дейінгі дүниетаным ретінде
2. Философия және дін
3. Әлемнің ғылыми, философиялық және діни бейнеленуі
4. Философия әлемдік көзқарас пен ғылым ретінде
5. Философия және өнер
6. Мәдениеттегі философиясының орны мен рөлі
7. Философиядағы этномәдени формалардың ерекшеліктері
8. Философияның диалогы және оның эвристикалық мүмкіндіктері
3.1.1 СОӨЖ арналған тапсырмалар
1. «Дүниетанымның типтері» кестесін жасаңыз және толтырыңыз.
2. «Дүниетанымның құрылымы» кестесін жасаңыз және толтырыңыз.
3. «Философиялық білімнің құрылымы» кестесін құрастырыңыз және
толтырыңыз.
3.2. Философия мен философтың адам және қоғам өміріндегі рөлі
1 Ойлау мәдениеті: ұғымы, мәні және қазіргі көзқарастар мен
концепциялар.
Көркемдік
рефлексия
ұғымы.
Философияның
сұқбаттық сипаты және эвристикалық мүмкіндіктері.
2 Философиялық ойлау түрі – сын және күмәндану. Өткенге сыни
көзқарас – қазіргі Қазақстанның рухани жаңғыруы мен ұлттық
санасындағы өзгерістер шарты.
3 Философиялық мәселелердің тұлғалық сипаты. Философияның
сұқбаттық сипаты және эвристикалық мүмкіндіктері.
4 Философия және фәлсафа. Фалсафа ілімінің философия
тарихындағы ролі
5
Философия мен философтың адам және қоғам өміріндегі рөлі.
Қазіргі
Қазақстанның үшінші модернизациясындағы философияның орны
Кілт ұғымдар: ойлау мәдениеті, рефлексия, сұхбат, сын,
күмәндану, эвристика, рухани жаңғыру, үшінші модернизация, адами

15
капиталы сапасы, ашық саналылық, жаңғырту, идеализм, синкретизм,
пантеизм, объективті идеализм субъективті идеализм, фетишизм,
анимизм, тотемизм, гилозоизм, атеизм, дуализм, догматизм,
агностицизм , диалектика, метафизика, шындық, идеал, құндылық,
эвристика.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. «Қазіргі Қазақстанның Үшінші жаңғыруын жүзеге асырудағы
философияның рөлі»
2. Қазіргі заманғы Қазақстанның үшінші модернизациясын жүзеге
асырудағы философияның рөлі
3. Философия және ғылым: таным функциялардың ұқсастықтары
және айырмашылықтары
4. Философия мен жеке ғылымдардың өзара байланысы және
айырмашылықтары
5. Қазіргі кезеңдегі философияның әдістемелік қызметі
Баяндама тақырыптары:
1. «Модернизация» (жаңғыру) мәні және болашағы
2. «Үшінші модернизация және Қазақстан»
3. Философия мен ғылым өзарабайланысы
4. Адамзаттық капитал сапасы
5. Өткенге сыни көзқарастың философиялық мәні
6. Шығармашылықтық эвристиканың бүгінгі мүмкіндіктері
3.2.1 СОӨЖ тапсырмалары
1 «Қоғамдық сананы жаңғырту контекстіндегі сыни ойлау» (Б. Рассел
жұмысын пайдалана отырып)сыни ойлаудың 10 өсиеті)
2»Философия мен философтың адам және қоғам өміріндегі рөлі»
тақырыбына ғылыми пікір жазу және қорғау
3 «Философиялық ойлау, сын туралы» тарихтан пікірін баяндау және
конспекті жасау (Реми Хесстің кітабы бойынша)
3.3 Сана, рух және тіл
1 Философия тарихындағы жан, рух, сана, ақыл, парасат, даналык
түсініктері және негізгі концепциялары. Сана фактілері жане сана
феномендері мәселелері.
2 Рух және адамның рухани қызметінің табиғаты. Тәндік және
руханилық. Шәкәрімнің үш анығы. Шәкәрім рух туралы.
3 Сана құрылымы.
Бейсаналық, сана, санадан жоғары. Сананың
сезімдік-перцептілік,
эмоциялық,
құндылықтық-мотивациялық,
жігерлік, логикалық компоненттері.

16
4
Бейсаналықтың
философиядағы
негізгі
концепциялары,
философиялык мәні. (З.Фрейд, К.Г.Юнг жане т.б.).
5 Сана және өзіндік сана. Қазақстандық тұлға санасының ашықтығы:
әлемдік үдерістерді түсіну, өзгерістерге дайын болу, алдыңғы
қатарлы елдердің тәжірибесінен үйренуге қабілеттілік
6 Қазіргі Қазақстанның рухани жаңғыруы аясындағы ұлттық сана-
сезім. (Елбасы мақалалары және Жолдаулары негізінде)
Кілт ұғымдар: сана, өзіндік сана, ақыл, парасат, рух, жан,
гносеология, бейсаналық, астарсана, санадан жоғары, жігерлілік,
қайсарлық (табандылық), ашық саналылық, ұлттық сана-сезім,
космология, тектік идеялар, антропосоциогенез, сана-сезім, өзін-өзі
тану, ұлттық өзін-өзі тану, ойлау, тіл, ұлт, фәлсафа.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Жан, рух деген не?
2. Антикалық философияда (Сократ, Платон, Аристотель және т.б.)
жан мен ақыл-ойды түсінудің мәні қандай?
3. Ибн Сина, Әл-Фарабидің жан туралы түсініктері қандай?
4. Ортағасырлық философияда жан мен рухтың теологиялық
түсіндірілуінің мәні қандай?
5. Шәкәрімнің түсінуіндегі жан деген не?
6. Философиядағы дене-тұрмыстық және руханилық деген не?
7. Сана қалыптастыруын анықтайтын негізгі факторларды сипаттаңыз.
8. И. Кант пен Г.Гегельдің сана мен ақыл-парасаттың түсінігі.
9. Сана мен оның мәнін түсіндірудегі тұжырымдамалар қандай?
10.И. Кант ақыл-ойдың үш түрлібейнесін сипаттайды
11. З. Фрейдтің бейсаналық түсінігі
12. Сана, өзін-өзі тану және ұлттық сәйкестік дегеніміз не?
13. Ойлау мен тіл арасындағы байланыс қандай?
14. Қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру туралы сіз қалай ойлайсыз?
Баяндама тақырыптары:
1. Ежелгі космосцентрлік мәдениеттегі сана метафорасы
2. Антикалық, ортағасырлық және жаңа еуропалық философиядағы
сана мәселелері: салыстырмалы талдау
3. Шығыс философиясында сана мәселесі
4. Қазіргі еуропалық философиядағы тектік идеялар мен когито
мәртебесі туралы түсінік
5. Неміс философиясындағы ақыл мен ақыл мәселесі (И. Кант,
Г.Гегель)
6. Сана сезімі
7. Сана және бейсаналық саласы
8. Сана мен тіл.
9. Махмұт Қашқари тілінің философиясы

17
10. Өзіндік сезімнің құрылымы мен формалары
11. Сана, өзін-өзі тану және ойлау
12. Жан мен рухани-идеалды бірліктің мәселесі
13. Ақпараттық өзара әрекеттестіктің сананың генетикалық
алғышарты ретіндегі пайда болуы
3.3.1 СОӨЖ арналған тапсырмалар
1-2 кестені толтыру
1-кесте. «И. Кант пен Г.Гегельдің философиясындағы ой мен ақыл
Неміс
классикалық
философиясын
ың өкілдері
Негізгі
еңбектері
Ақыл ой түсінігі
Ақылдың
түсінігі
И. Кант
И. Фихте
Ф. Шеллинг
Г. Гегель
2-кесте «Бейсаналықтың негізгі философиялық түсініктері»
Психоанализд
ың
өкілдері
Негізгі
жұмыстар
Сананың
түсіндірме
Бейсаналықт
ың түсіндірме
Либидо
түсіндірмес
і
З. Фрейд
К. Юнг
К. Хорни,
Э. Фромм
3.4 Онтология. Болмыс және бейболмыс мәселесі
1 Болмыс және тіршілік. Мән және бар болу. Онтология – болмыс
туралы ілім. Бар болудың онтологиялық құрылымы.
2 Философия тарихындағы болмыс және бейболмыс концепциялары:
Парменид, Зенон, Платон, Аристотель, ӘлКинди, Ибн-Рушд және т.б.
3 Жаңа заман философиясындағы субстанция мәселесі (Р.Декарт,
Б.Спиноза, Г.Лейбниц).
4 М.Хайдеггердің «фундаменталды онтологиясы» (Dasein).
5 «Материя» ұғымы. Материалдық әлем болмысы. Қозғалыс, кеңістік
және уақыт концепциялары.
6 Абай дүниетанымдағы Құдай және адам мәселесі. «Идея» ұғымы.
Болмыс пен ойлау арақатынасы мәселесі. Идея және рухани
құндылықтар болмысы.
Кілт ұғымдар: дүние, заман, мән, құбылыс, мазмұн, форма,

18
жалпы, жеке, бүтін, бөлік, сан, сапа, өлшем, терістеу, себеп, салдар,
қажеттілік, кездейсоқтық, мүмкіндік, шындық, виртуалды шындық.
болмыс, бейболмыс, атом, апейрон, категория, субстанция, архе,
атрибут, монизм, дуализм, плюрализм, монада, тектік идеялар,
онтология, қоғамдық болмыс, тыныштық, қозғалыс, кеңістік, уақыт,
заң, таным.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Демокрит, Эпикурдың атомистік теориясының мәні қандай?
2. Милет, Эфес мектептеріндегі дүниенің бастамалары не болып
есептеледі?
3. Философиядағы «болмыс» деген тұжырымдаманы алғаш кім
енгізді?
4. Ф.Аквинаттың ілімдерінде Құдайдың бар екендігінің бес дәлелі
қандай?
5. Р. Декарттың тектік идеяларын сынайтын Дж.Локктің дәлелдері
қандай?
6. Болмыс, субстанция, материя дегеніміз не? Олардың өзара
ұқсастықтары мен айырмашылығы қандай?
7. Материя қозғалысының негізгі нысандарын көрсетіңіз, олардың
сапалық ерекшелігі мен өзара байланысын көрсетіңіз.
8. Философиядағы болмыстың жұп категориялары бөлінеді?
Қысқаша сипаттаңыз.
Баяндама тақырыптары:
1. Элеаттар (Парменид, Зенон) философиясында болмыс және
бейболмыс.
2. Платон мен Аристотельдің философиясында болмыс мәселесі
3. Фалсафа онтологиясы (әл-Кинди, Ибн-Рушд)
4. Жаңа заман философиясындағы субстанция мәселесі (Р. Декарт, Б
Спиноза, Г.Лейбнис)
5. Абайдың дүниетанымында Құдай мен адам болмысы
6. Философиядағы болмыс пен таным қарым-қатынасы
7. Кеңістік пен уақыт болмыстың маңызды формалары.
8. Материяның философиялық түсінігі.
9. Заттар болмысы мен адам қолынан жасалған заттар болмысы
10. Әлемнің диалектикалық материалистік бейнесі.
11. Биологиялық және әлеуметтік кеңістіктің ерекшеліктері - уақыт.
12. «Үлкен жарылыс» теориясы контексіндегі материя туралы қазіргі
заманғы идеялар.
13. Әмбебап қарым-қатынас қағидаты және оның әр түрлі
деңгейлерде көрінісі.
14. Виртуалды шындық - философиялық түсінік
3.4.1 СОӨЖ арналған тапсырмалар 1.2

19
1-кесте «Тарихтағы және қазіргі заманғы философиядағы өмірді
емдеу»
Өкілдері
Болмыс түсініктемесі
Антикалық философия (Милет,
Элей, Эфес мектептері)
Р. Декарт
А. Шопенгауэр
Қазіргі заман философия
2 кесте «Жаңа заман философиясындағы субстанция мәселелері»
өкілдері
Бір бастама Екі бастама көпбастама Философиял
ық бағыт
ағымы
Р. Декарт
Б. Спиноза
Г.В.
Лейбниц
3. 5 Таным философиялық мәселе ретінде
1 Философия тарихындағы таным ұғымы және концепциялары. Білім
ұғымы, мәні. Таным және білім арақатынасы, мәні. Философиялық
концепциялардағы білім мәнінің анықтамалары.
2 Таным мүмкіндіктері мен шекаралары. Дүниенің түбегейлі танылуы
мәселесі: танымдық оптимизм, скептицизм және агностицизм.
3 Д.Юмның скептицизмі. И.Канттың классикалық агностицизмі.
Г.Гегельдің
диалектикалық
методы
және
батыс
еуропалық
гносеологиясындағы оның маңызы.
4 Ақиқат ұғымы, концепциялары және оның критерийлері. Білім,
ақиқаттылық және
жалғандық. Қазіргі Қазақстан жаңғыруы
аясындағы білім культі.
5 Сезімдік және рационалдық таным, формалары (мысал келтіріңіз,
фактілерді
талқылаңыз).
Философиядағы
рационалдық
және
эмпирикалық дәстүр.
6 Таным және шығармашылық. Шығармашылық және интуиция
(арақатынастарын фактілер негізінде талқылаңыз).
Кілт ұғымдар: объект,
субъект,
таным, білім,
ақиқат,
агностицизм, эпистемология, шығармашылық, интуиция, диалектика,
объективті
диалектика,
субъективті
диалектика,
метафизика,
эклектика,
схоластика, синергетика,
эмпиризм,
рационализм,
гносеология, софистика, эпистемология, релятивизм, догматизм,

20
скептицизм, сенсуализм, сезіну, қабылдау, идея, қиял, интуиция, білім
идолы, туа біткен идея, апостериори, априори, ақыл ой, ақыл,
трансценденттік
имманенттік,
тәжірибе,
верификация,
фальсификация, тексеру, бұрмалау, субъект, объект,пәндік, нысан,
таным объектісі, ақиқат
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Танымдық қызметтің мәні қандай?
2. Скептицизм және оның философия тарихындағы негізгі мәні.
Скептицизм бағытының негізгі өкілдері қандай?
3. Классикалық агностицизмнің мәні қандай?
4. Таным мен білімнің ұқсас тұжырымдар ма немесе жоқ па? Осы
сұраққа қатысты көзқарасыңызды дәлелдеңіз.
5. Білімнің құрылымы қандай?
6. Ақиқат деген не?
7. Философия тарихында және қазіргі заманның ақиқат өлшемі
қандай? Салыстырмалы талдау және тұжырымдар жасаңыз.
8. Таным
үрдісінің негізгі кезеңдері және олардың формалары
қандай?
9.
Марксизм
диалектикасы
және
Гегель
диалектикасының
арасындағы айырмашылық неде?
Баяндама тақырыптары:
1. Диалектиканың тарихи түрлері
2. Жаңа заман философиясындағы таным мәселесі
3. Ф.Бэконның таным идоллары
4. Ф.Бэкон және Р.Декарт философиясындағы эмпиризм мен
рационализмнің философиялық дәстүрін қалыптастыру
5.Дж.Локктің сезімдік гносеологиясы
6.XVIII ғасырдағы француз материализмінің таным теориясы
7. И.Канттың таным теориясындағы «Коперниктік төңкеріс» мәні
Г. Гегельдің диалектикасы, оның негізгі қағидалары
9. Марксизм философиясында диалектика және таным теориясы
10. ХХ ғасырдағы Батыс философиясындағы таным мәселесі
11. Сезімдік танымның ерекшелігі мен рөлі.
12. Танымдағы сезімдік және рационалистіктің бірлігі
13. Шығармашылық және интуиция
14. Диалектика және синергетика
3.5.1 СОӨЖ тапсырмалары.
1.2-кестені толтырыңыз
1-кесте «Философия тарихындағы білім теориясының салыстырмалы
талдауы»
Философия
Гносеология
Ақиқат критериі
1. Антикалық (Сократ,

21
Платон, Аристотель
және т.б.)
2. Жаңа кезең
3. Неміс классикалық
4. Марксистік
5.
ХХ
ғ.
Батыс
Еуропалық
2-кесте «Диалектиканың тарихи формалары»
Философия
Диалектика
формалары
Өкілдері
1.
2.
3.
4.
3. 6 Философиядағы ғылым мәселесі
1 Философиядағы ғылым ұғымы, мәні, көзқарастарға талдау. Қазіргі
ғылымның жетістіктері және оның себептері.
2 Әдіс мәселесі. Танымның негізгі әдістері. Ғылыми таным әдістері
және және ғылыми ақиқат ерекшелігі.
3 Ғылыми және ғылыми емес білімнің демаркациясы мәселесі.
Ғылым құндылықтары. Ғылым әлеуметтік институт ретінде.
4 Ғылымдардың классификациясы: Аристотель, әл-Фараби, Ф.Бэкон,
Г.Гегель, О.Конт. Шоқан Уәлихановтың ғылым философиясы.
5
Сциентизм
және
антисциентизм.
Ғылым
және
техника.
Ғылымитехникалық прогресс және қазіргі ғылымның даму болашағы
мәселелері.
6 Қазіргі ғылым және этика. Қазақстан ғылымы дамуының келешегі.
Отандық ғылым мен білімнің дамуындағы «Жаңа гуманитарлық білім.
Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» жобасының үлесі.
Кілт ұғымдар: ғылым, техника, әдіс, ғылыми таным, демаркация,
сциентизм,
антисциентизм,
ғылым
философиясы,
техника
философиясы, әдіснама, ғылым әлеуметтік институт ретінде, ғылым
әрекет ретінде, ғылыми білім, ғылыми емес білімдер, ғылым, техника,
технологиялар, білім беру, ғылыми-техникалық революция, ғылыми-
техникалық прогресс, ғылыми революция, ғылым этикасы, цифрлық
технологиялар, герменевтика, феноменология, ғылым динамикасы,
ақпарат, майевтика, ирония, софистика, эврика, индукция, дедукция,
интеллектуалды түйсік, сенсуализм, анализ, синтез, модельдеу,
тәжірибе, эксперимент.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

22
1. Әдіс, әдістеме дегеніміз не? Әдістердің қандай түрлері бөлінеді?
2. Эмпирикалық білімнің қандай әдістері бар?
3. Теориялық білімнің қандай әдістерін білесіз?
4. Сциентизм және антисциентизм деген не?
5. Білімді демаркациялау дегеніміз не?
6. Сократтың, Платонның білімінің негізгі әдістері қандай?
7. Индукция, дедукция, аналогия дегеніміз не?
8. Ф. Бэкон мен Р.Декарт тұрғысынан ғылыми ақиқаттың критерийі
қандай?
9. И.Фихтенің идеалистік диалектикасының мәні қандай?
10. Ғылымның этикасы дегеніміз не?
11. XXI ғасырда қандай ғылыми-техникалық революция орын алады?
Баяндама тақырыптары:
1. ХХ ғасырдың батыс Еуропа философиясындағы ғылыми және
ғылыми емес білімді демаркациялау мәселесі (К. Поппер)
2. О.Конт пен Г.Спенсер философиясында ғылымның жіктелуі
3.Ш.Уәлихановтың ғылым философиясы
4. Ы.Алтынсаринның білім философиясы.
5. Қазақстанда ғылым мен білімнің даму мәселесі
6. Қазақстанның үшінші модернизациясына сандық технологиялар
7. Білім түрлерінің және танымдық белсенділіктің әртүрлілігі
8. Ғылыми білімнің құрылымы мен динамикасы
9. Ғылыми және ғылымилықтан тыс білім, олардың ерекшелігі мен
құрылымы
10. Ғылыми таным әдіснамасы
11. Түйсік пен ышқырлық - таным және шығармашылықтың
нысандары ретінде.
12.Танымдағы сезімдік пен рационалдық бірлігі
13. Жасанды интеллект проблемасы
14. Техника философиясының негізгі мәселелері
3.6.1 СОӨЖ арналған тапсырмалар
Кестелерді толтыру 1,2,3
1-кесте «Ғылыми білім әдісі»
Әдістер
Әдісті анықтау
1
2
3
4
5
2-кесте «Ғылымның жіктелуі»
Философ
Ғылымның жіктелуі

23
Аристотель
Әл-Фараби
Ибн-Сина
Ф. Бэкон
Г. Гегель
О. Конт
3-кесте «Философия тарихындағы технологиялардың табиғатын
түсіндіру (тарихи дәуір тұрғысынан технологияны анықтау)»
Философияның даму кезеңдері
Түсіндірме (анықтау)
технологиясы
Антикалық философия
Ортағасырлық
Батыс
Еуропа
философиясы
Жаңа заман философиясы
ХХ ғасырдың философиясы
ХХ-басы ХХI ғ. Философиясы
2.7 Философия тарихындағы адам мәселесі
1 Адамды қарастырудың философиялық тәсілінің ерекшелігі. Ежелгі
Үнді діни-философиялық ілімдердегі адам мәселесі. Конфуцийшілдік
және даосизм жүйесіндегі адам мәселесі: ер және әйел бастамалары
(Инь/Ян).
2 Антикалық философия тарихындағы адам бейнелері (Пифагор,
Платон, Эмпедокл, Протагор, Сократ, Аристотель).
3 Христиандық антропология: адам Құдайдың бейнесі ретінде
(Әулие Аугустин, Акуинолық Томас).
4 Ренессанс дәуіріндегі адамның индивидуалистік түсінігі (Пико
делла Мирандола). Жаңа заманның механистикалық антропологиясы
(Б.Паскаль, Ж.Ламетри).
5 Ф.Ницше философиясындағы «Асқан адам». Іскер адам:
прагматизм..
6 Қазақ философиясындағы адам мәселесі. Адам мәселесінің Абай
даналығында бейнелену. Шәкәрімнің адамның өмірмәндік бағдары
туралы
экзистенциалдық
рефлексиясы.
Адам,
индивид,
индивидуалдылық, тұлға.
Кілт ұғымдар: адам, адамзат, философиялық антропология,
антропосоциогенез, өмір, өмір мәні, индивид, индивидуалдылық,
адам-машина, асқан адам идеясы, экзистенциализм, жеке тұлға,
антропоцентризм, гуманизм
Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

24
1. Ежелгі үнді философиясында адамды қалай қарастырған?
2. Ежелгі қытай философиясы адамның мәнін қалай түсінеді?
3. Адамның мәселесі туралы антикалық және шығыстағы ойлаудың
арасындағы айырмашылық қандай?
4.
Христиан
антропологиясы
мен
адам
туралы
бұрынғы
көзқарастардың арасындағы айырмашылық қандай?
5. Ренессанс философиясының антропоцентризмнің мәні қандай
және ол адамның жаңа түсінігін қалай береді?
6. Жаңа заманғы механикалық антропологияның мәні қандай?
7. Л. Фейербах пен Абай Құнанбаевтың антропологиясы арасындағы
қарым-қатынас пен айырмашылық қандай?
8. Ағартушылық философияда адамның қандай түсінігі қолдайды?
9. К Маркс бойынша адамның мәні неде? Марксисттік философияда
адам алдындағы мәселені марксистік кезеңнен бастап шешудің
жаңалығы мен ерекшелігі қандай?
10.
Экзистенциализм
философиясында
адам
өмірінің
проблемасының мәні қандай?
Баяндама тақырыптары:
1. Адамды қараудағы философиялық көзқарас ерекшелігі
2. Ежелгі Үндістанның философиясындағы адам мен қоғам мәселесі:
салыстырмалы талдау
3. Христиан антропологиясы: адам - Құдайдың бейнесі және
ұқсастығы (А. Августин, Ф.Аквинат)
4. Ежелгі философия тарихындағы адамның бейнелері (Пифагор,
Платон, Протагорас, Сократ, Аристотель және т.б.)
5. Ренессанс, Жаңа ғасыр және ағарту философиясындағы адам
мәселесінің салыстырмалы талдауы
6. Л. Фейербах пен Абайдың антропологиясы: салыстырмалы талдау
7. Ренессанс философиясында адам табиғатын жаңа түсіну
8. Экзистенциализм философиясында адамның қарастыру.
9. Адамның прагматизм философиясындағы емдеуі, Э. Кассирер,
И.Хейзинг, Г. Маркузе: салыстырмалы талдау
10.ХХ ғасырдың философиялық антропологиясы (М. Шелер,
Х.Плеснер, А.Гален мысалында)
11. Қазақ философиясындағы адам мәселесі
12. Шәкәрімнің өмірдің анықтамалық нүктелерінің мәні туралы
экзенциальды көрінісі
13. Экзистенциализм философиясында адамның мәні мен болмысы
мәселесі (М. Хайдеггер, Дж.П. Сартр, А.Камю)
3.7.1 СОӨЖ тапсырмасын толтыру кестесі 1.2-кесте
1-кесте «Философия тарихындағы адам бейнелері»
Философия
Адам туралы ілімдер
Көне үнділік

25
Көне қытайлық
Антикалық
Ортағасырлық батыстық
Жаңғыру
Жаңа уақыт
Ағарту Дәуірінің
Л. Фейербахтың антропологиясы
Марксистік
ХХ ғасырдың
Қазақтың
2-кесте «Адамның философиялық түсіндірмесі»
Философиялық ілім
Адамды түсіндіру
Прагматизм
Экзистенциализм
Э. Кассирер
И. Хейзинг
Г. Маркузе
М. Шелер
3.8 Философиядағы өмір және өмір мәні мәселесі
1 Философия тарихындағы адам болмысы категориялары: бақыт,
сенім, өмір және өлім (әрқайсысына жалпы сипаттама беру).
2 Өмірдің онтологиялық және аксиологиялық мазмұны. Адам, оның
ажалдығы және ажалсыздығы. Іргелі философиялық мәселелердің
өмір және өлім мәселесімен байланысы: метафизика және
моральдық философия. Өмірдің мәні – оның шектеулілігін ұғыну.
3 Уақыт, мәңгілік және мақсат ұғымдары: арақатынасы. Өмірдің мәні
және Өмірдің мәнін іздеу ілімдері.
4 Философиялық ойлар тарихындағы өмірдің мәні мәселесі:
фатализм, гедонизм, волюнтаризм, функционализм.
5 Өмірдің мәні – қазақ философиясының негізгі категориясы (мысал
келтіре дәлелдеу). Өмірмәндік құндылықтар туралы ілім. Адам
қажеттіліктерінің пирамидасы. Махаббат – адамның өмір сүру мәні.
6
Абай философиясындағы махаббат мәселесі . «Махаббатпен
жаратқан адамзатты ...» өлеңінің мәнін ашу, талдау
Кілт ұғымдар: өмір, өмір мәні, өлім, бақыт, сенім, үміт, мақсат,
аксиология, уақыт, құндылық, махаббат, сүйіспеншілік, өлместік,
уақыт, мәңгілік, өмір мақсаты, фатализм, гедонизм, волюнтаризм,
функционализм, өмір сүру құқығы, қайтыс болу құқығы, адамның
еркіндігі.

26
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Сіздің ойыңызша, өмірдің мәні қандай?
2. Өмірдің мағынасын фатализм тұрғысынан шешу үшін салыстыру.
3. Философия тарихында (ежелгі үнді, ежелгі қытай, антикада)
өмірдің мағынасы мәселелері қалай шешілді?
4. Адам болмысының негізгі санаттарына (бақыт, сүйіспеншілік, сенім,
үміт, өмір, өлім және өлместігі) түсініктеме беріңіз.
5. Абайдың «Махаббатпен жаратқан адамзат ...» тезисін қалай
түсінесіз?
6. Неліктен махаббат философияда зор мағыналық принцип болып
табылады?
7. Сіздің түсінуіңіздегі өлместік дегеніміз не?
8. Адамның өлімге құқығы бар ма?
9. Адамның өзінің соңының бар екенін түйсну – өмір мәнін түсінуге
әкеледі дегенді қалай түсінуге болады?
10. Қорқыт философиясындағы өлместіктің мәселесі қалай шешілген?
3.9 Қазақ философиясының экзистенциалдық сипаты
1 Экзистенция ұғымы, философиялық мәні. Қазақ философиясы
тарихындағы
экзистенциалдық
ілімдердің
тарихи
типтеріне
сипаттама беру, талқылау (Әл-Фараби, жыраулар поэзиясы,
ағартушылар философиясына жағдаяттық талдау жасау).
2 Құндылықтар теориясының негіздері. Құндылық ұғымы. Этика
ұғымы, ілімі. Негізгі этикалық категориялар (парыз, игілік, мән және
қажеттілік, ар-ұят, еркіндік ұғымдарына жағдаяттық талдау жасау).
3 Адамгершілік ережелері және құқық ережелері. Адамгершіліктің
алтын қағидасы (Конфуций) және бұлжымас императиві (И.Кант).
Адамгершіліктің бастауларын түсінудің негізгі тәсілдері. Утилитаризм
және деонтологиялық теориялар (парыз теориялары). Пайдалылық
пен принциптер. Құндылықтық сана табиғаты.
4 Фәлсафа дәстүріндегі этикалық өлшем. Жүсіп Баласағұн
философиясындағы ақиқат мәселесі. «Құт», «қанағат», «тәубе»,
«әділет», «сабыр» категориялары.
5 Ұрпақтық дискурсдағы этикалық құндылықтары. Қазақ халқының
озық ұлттық этикалық құндылықтарын сақтап, дамыту – қоғамдық
сана жаңғыруының алғышарты және негізі. Саяси этика. Зорлық.
Толеранттық. (жағдаяттық талдау)
6 Адам құқығы және қоғам: арақатынасы, көріністері (талдау). Кәсіби
этика: сипаты, қағидалары. Бизнестегі этика: мағынасы, мәні және
қағидалары.
Кілт сөздер: экзистенция, тіршілік, өмір сүру және өмір мәні,
этика, адамгершілік, құқық, толеранттылық, қоғамдық сана жаңғыруы,
утилитаризм, пайда, аксиология, рухани құндылықтар, борыш,

27
абырой, ар-ождан, жақсылық, зұлымдық, мән, тиісті, еркіндік,
махаббат, бақыт, «қатер», «тәуба», «әділет», «сабыр», құқық
нормалары, кәсіби этика, саяси этика, қоғамдық сана, ұлттық сана,
қоғамдық сананы жаңғырту
Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:
1. Аксиология дегеніміз не?
2. Этика не зерттейді?
3. Мәдениет, құндылықтар, адамгершілік, аксиология, этика
ұғымдарының өзара байланысы мен айырмашылықтары қандай?
4. Мораль мен құқық нормаларының өзара байланысы мен
айырмашылығы қандай?
5. Кәсіби этика дегеніміз не?
6. Саяси этика дегеніміз не?
7. Ұлттық этикалық құндылықтар дегеніміз не?
8. Өз этносының және Қазақстанның басқа этностарының
құндылықтарына қысқаша сипаттама беріңіз
9. «Құт», «тәуба», «әділет», «сабыр» және т. б. санаттарының мазмұны
мен мәнін ашыңыз.
Баяндама тақырыптары:
1. Философия аксиология ретінде
2. Нарықтық қатынастар жағдайындағы мораль философиясы
3. Бизнестегі этика
4. Инженердің кәсіби этикасы
5. Тұлға: жақсылық пен жамандық, бостандық пен жауапкершілік
мәселесі
6. Моральдық таңдау және еркіндік мәселесі
7. Сократтың этикалық рационализмі :» білім-ізгіліктің негізі»
8. Конфуцийдің адамгершілік алтын ережесі
9. Платон Этикасы
10. Эпикурдың этиканың гедонизмі және қазіргі заман
11. И. Канттың категориялық адамгершілік императиві және оның
заманауи интерпретациясы
12. Жүсіп Баласағұн философиясындағы әділдік мәселесі
13. Утилитаризм және деонтологиялық теориялар (борыш теориясы))
14. Фалсафа дәстүріндегі адамгершілік өлшем
15. Қайта Өрлеу гуманизмі проблемасы және тұлғаның даралығы.
16. Ағарту философиясындағы «жеке мүдде» және «жалпы
әділеттілік» коллизиясы
17. Адам бостандығын адамгершілік өлшеу
18.
Қазіргі
заманғы
қазақстандық
жастарыының
этикалық
құндылықтары.
19. Қызмет құндылығы және қарым-қатынас. Зорлық-зомбылық және
төзімділік

28
20. Ғылым мен ғалымның этикасы
21. Қазақ жастарының экзистенциалды сипаты
22. Этикалық нормалар және құқық нормалары. Қазіргі кезеңдегі
адам құқығы
23. Рухани жаңғыру ұлттық этикалық құндылықтар, қазақ халқының
алғышарты және шарт-қоғамдық сананы жаңғырту, сақтау және
дамыту,
24. Жаһандық мәселелер және жалпыадамзаттық құндылықтар
3.9.1 СОӨЖ тапсырмалары. 1-кестені толтыру
1-кесте «адамгершілік философиясының даму кезеңдері»
Философиялық ағым
Өкілдері
Этикалық идеялар
Ежелгі үнді философиясы
Ежелгі Қытай философиясы
Антикалық философия
Ортағасырлық
батысеуропалық
Ортағасырлық фалсафа
Қайта өрлеу дәуірінің
Жаңа заман философиясы
Ағарту
дәуірінің
философиясы
Неміс классикалық
Марксистік философия
Батысеуропалық ХХ-XXI ғ
Қазақ философиясы
2. Құндылықтар философиясының глоссариін әзірлеу,
3. «Қазақ этикасының глоссариін әзірлеу: «қатер», «тәуба», «қанағат»,
«әділет», «сабыр».
3. 10. Еркіндік философиясы
1 Философия тарихындағы еркіндік және ерік еркіндігі ұғымы
(жағдаяттық талдау жасау). Адам және оның еркіндігі (Б.Спиноза).
М.Хайдегеррдің
шығармаларындағы
еркіндік
пен
ақиқаттың
байланысы.
2 Еркіндік пен жауапкершілік (Ж.-П.Сартр). Еркіндік және абсурд
(А.Камю). Н.Бердяевтың еркіндік концепциясы, еркіндік деңгейлері,
түрлері. Ерік еркіндігі мәселесі.
3 Еркіндік, әділдік, адамның өмірі мен намысы – адамгершілік-
құқықтық құндылықтар. Құқықтың дүниетанымдық мәселелері. Саяси
еркіндік. Ұлттық еркіндік. .
4
Жеке еркіндік және табиғи құқық. Тұлғаның, оның еркіндігінің,

29
өмірді, табиғатты және мәдениетті сақтау жауапкершілігінің
қалыптасу шарттары. Сөз және көзқарас еркіндігі.
5 Еркіндік пен шығармашылық – адамның мәдениетте шын мәнінде
өмір сүруінің тәсілі. Абайдың «толық адам» концепциясы.
6 Алаш қайраткерлерінің философиясындағы еркіндік және
тәуелсіздік идеялары.
Кілт сөздер: еркіндік, ерік, ерік еркіндігі, шығармашылық
еркіндігі, жеке еркіндік, абсурд, «Толық адам», табиғи құқық, намыс,
сөз еркіндігі, жауапкершілік, қажеттілік, оң және теріс еркіндік,
тәуелсіздік, әділдік.
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
1. Еркіндік дегеніміз не? Ерік еркіндігінің мәні неде?
2. «Еркіндік» және «еркіндік үшін» - пікірлеріне түсініктеме
3. «Еркіндік» және «қажеттілік» санаттарының мәні»
4. Еркіндік категориялары және тарихи қажеттілік деп нені білдіреді?
5. Қоғамда абсолюттік еркіндік болуы мүмкін бе?
6. Оң және теріс еркіндік дегеніміз не?
7. Саяси еркіндік дегеніміз не?
8. Ұлттық еркіндік дегеніміз не?
9. Саяси бостандықсыз ұлттық еркіндік мүмкін бе?
10. Жеке тұлғаны, оның бостандығы мен жауапкершілігін
қалыптастырудың негізгі шарттары қандай?
Баяндама тақырыптары:
1. Б. Спиноза философиясындағы еркіндік және қажеттілік мәселесі
2. Экзистенциализм философиясындағы еркіндік және қажеттілік
мәселесі (М. Хайдеггер, Ж.-П. Сартр, А. Камю)
3. Н.Бердяевтің философиясындағы еркіндік және жауапкершілік
түсінігі.
4. Қазақ философиясындағы еркіндік пен тәуелсіздік идеялары
5.
Адамның бостандығы,
әділдігі,
өмірі
мен қадір-қасиеті
адамгершілік-құқықтық құндылықтар ретінде
6. Қазіргі кезеңдегі тұлға, оның бостандығы мен жауапкершілігін
қалыптастырудың негізгі факторлары
7. Еркіндік пен шығармашылық мәдениеттегі адамның шынайы өмір
сүруінің тәсілі ретінде
3.10.1 СОӨЖ тапсырмалары 1,2 кестені толтырыңыз
1-кесте «Философия тарихындағы еркіндік және қажеттілік
тұжырымдамасы»
Философияның тарихи кезеңі,
оның өкілдері
Еркіндік пен қажеттіліктерді
түсіну
Жаңа дәуір философиясы Б.

30
Спиноза
Неміс классикалық философиясы
Марксистік философия
Батыс еуропалық философия ХХ
ғ.
Орыс философиясы-Н. Бердяев
және т. б.
2-кесте «Ерік еркіндігінің философиялық тұжырымдамалары»
Ерік еркіндігінің
тұжырымдамасы
Өкілдері
Ерік
бостандығы
идеясы
Детерминизм
Индетерминизм
Фатализм
Волюнтаризм
3. 11. Өнер философиясы
1 Эстетика ұғымы, мәні. Эстетика философиялық білім саласы ретінде.
Антикалық эстетикалық ойлардың тарихы (софистер, Сократ, Платон,
Аристотель).
2 Араб-мұсылмандық эстетика (Омар Хайям, Әл-Фараби, Ибн Рушд,
Ибн Араби, Руми). Христиандық ортағасырлықтың көркемдік-
эстетикалық әлемі (А.Августин, Иоанн Дамаскин).
3 Қайта Өрлеу дәуірінің эстетикасы (Л.Б. Альберти, Леонардо да
Винчи, А.Дюрер, М.Монтень, Эразм Роттердамский). XVII-XVIII ғ.ғ.
Жаңа заман эстетикасы және көркемдік практикасы (Д.Локк,
Р.Декарт, Вольтер, Д.Дидро, Ж. Руссо). Классикалық эстетиканың
негіздері (И.Кант, Г.Гегель, Ф.Шеллинг).
4 XIX - XX ғ.ғ. классикалық емес эстетика (Ф. Ницше, Дж.Дьюи, Ж.-П.
Сартр. М. Хайдеггер). Эстетикалық тәжірибе. Адам өмірінің
эстетикалық өлшемі.
5 Сұлулықтың құндылығы. Философия және өнер. Өнер – мәдениет
феномені, оның тұлғалық және және әлеуметтік қызметтері. Көркем
шығармашылық субъектісі.
6 Өнер әлеміндегі адам. Адамның мінез-құлқы, іс-қимылы, жан
тебіреністерінің себептерін ашудағы өнердің мүмкіндіктері. Өнерді
зерттеудің заманауи философиялық тәсілдері.
7 Қазақ халқының сұлулық философиясы. Жырау және билердің
шығармашылығындағы этикалық және эстетикалық бастамалары.
Ұлттық
аспаптар
қобыз,
домбыра
көшпенділердің
рухани
мәдениетінің көрінісі ретінде. Қазақ дәстүрлі музыкасының
ерекшеліктері. Күй – қазақ өнерінің феномені.

31
Кілт сөздер: сұлулық – ұсқынсыздық, трагедея-комедия, асқақ-
төмен, әлемді эстетикалық сезіну, еліктеу және елігу; сұлулық,
көркем бейне, көркем стиль, көркем талғам, символ мен симулякр,
өнер, мәдениет, шығармашылық субъектісі, эстетика, әлемнің
эстетикалық көрінісі, көркемдік образ, стиль, символ, мимезис,
катарсис, қобыз, домбыра, күй, феномен.
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
1. Антикалық философияның тарихындағы өнердің ерекшеліктері
қандай (софистер, Сократ, Платон, Аристотель)
2. Ортағасырлық дәуірдің көркемдік-эстетикалық әлемі, оның
антикалық әлемнен айырмашылығы қандай?
3. Фәлсафа дәстүріндегі өнердің ерекшелігі неде?
4. XVI-XVIII ғғ. эстетика және практика., олардың ерекшелігі неде?
5. Классикалық эстетиканың классикалық еместен ерекшелігі қандай?
6. Қазақ халқының ұлттық аспаптары туралы баяндама.
7. Қазақ халқының дәстүрлі өнерінің ерекшеліктері туралы айтыңыз.
Баяндама тақырыптары:
1. Философия және өнер
2. Көркем шығармашылықтың субъектісі
3. Өнер - мәдениет феномені ретінде,
оның тұлғалық және
әлеуметтік функциялары
4. Заманауи мәдениеттің маңызды компоненті ретінде музыкалық
эстетиканы қалыптастыру
5. Қазіргі жастар өміріндегі өнердің рөлі
6. Қайта Өрлеу дәуіріндегі философиядағы өнер апофеозы және
суретші-жасаушы культі.
7. Антикалық дәуірден бүгінгі күнге дейінгі өнер философиясының
эволюциясы
8. Классикалық және классикалық емес эстетика негіздері
9. Қазақ халқының өнер философиясы және оның өзіндік ерекшелігі
10. Өнер философиясының негізгі категориялары және олардың
қысқаша сипаттамасы
11. Қазіргі философиядағы мәдениет және өнер
3.11.1 СӨОЖ тапсырмалары
1. «Философия тарихындағы эстетикалық көзқарас» тақырыбына
кесте жасау және толтыру.
2. «Өнер түрлері» тақырыбына кесте жасау және толтыру.
3. «Өнер философиясының негізгі категориялары» тақырыбына
глоссарий құрастыру.
3. 12. Қоғам және мәдениет

32
1 Антикалық философиясындағы әлеуметтік ой: Платонның идеалды
мемлекеті,
Аристотельдің
«Политикасының»
негізгі
тұжырымдамалары. Адам саяси жануар ретінде.
2. Жаңа заман дәуіріндегі
әлеуметтік философиясы (Т.Гоббс,
Дж.Локк, Ж.Ж.Руссо).
К.Маркс: таптық қоғам. К.Поппер «Ашық
қоғам» ілімі.
3 Қоғам ұғымы (қазіргі ғылыми көзқарастарға талдау жасау).. Қоғам
құрылымы. «Қоғамдық сана» ұғымы. Қоғамдық сананың түрлері.
4 Қоғамның типтері. Ақпараттық қоғам. Постиндустриалдық қоғам.
Ашық қоғам.
5 Мәдениет ұғымы, оның табиғаты мен мәні (философия
тарихындағы көзқарастар мен ілімдерге талдау жасау).
6 Философия тарихындағы мәдениеттанулық теориялар (З.Фрейд,
Н.Данилевский, О.Шпенглер, К. Леви-Строс). Мәдениет – қоғам
болмысының формасы. Материалдық және рухани мәдениет.
Мәдениет және коммуникация.
Кілт сөздер: қоғам, желілік қоғам, жаңару, қала, урбандану,
мәдениет, өркениет, коммуникация, ашық қоғам, ақпараттық қоғам,
постиндустриалды қоғам, табиғат, мемлекет, материалдық мәдениет,
рухани мәдениет, қоғамдық сана, жеке сана, қоғамдық сана
нысандары, сәйкестендіру, өркениет, элитарлық және бұқаралық
мәдениет, ақпараттық қоғам, материалдық өндіріс, өндіріс тәсілі,
географиялық
детерминизм,
прогресс,
фатализм,
утопиялық
социализм,
этнос,
қоғамның
әлеуметтік
құрылымы,
халық
қоныстануы.
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
1. Платон бойынша идеалды мемлекет дегеніміз не?
2. Аристотель бойынша басқарудың негізгі түрлері қандай?
3. Платонның ойынша мемлекет басшысы қандай болу керек?
4. Қоғам дегеніміз не және ол басқа жүйелерден несімен
ерекшеленеді?
5. Христиандықтағы, исламдағы қоғамның үлгілері қандай?
6. Т. Мор және Т. Кампанелла утопиялық теорияларының мәні неде?
7. Таптық қоғам дегеніміз не?
8. К. Поппердің «ашық қоғам»идеясын қалай түсінуге болады?
«Жабық қоғам» деген не?
9. Қоғам мәдениеті дегеніміз не? Қоғамды философиялық
талдауының ерекшелігі неде?
10. Қоғамның ең танымал тұжырымдамалары мен анықтамалары
қандай?
11.
Қоғамның
рухани
мәдениетінің
формалары
қандай?
Материалдық және рухани мәдениет дегеніміз не?

33
12. Қоғамның қандай түрлері бар?
13. Ақпараттық қоғам дегеніміз не, оның қарама-қайшылықтары мен
даму перспективалары қандай?
14. Қоғамдық сана, оның құрылымы мен формалары деген не?
15. ХХІ ғасырдағы Қазақстан халқының қоғамдық санасын
жаңғыртудың мәні неде?
Баяндама тақырыптары:
1. Қоғамдық-тарихи заңдылықтардың идеялары
2. Т. Гоббс философиясындағы «табиғи құқық» идеясы, «қоғамдық
келісім» теориясы
3. Ж. Ж. Руссоның әлеуметтік теориясы.
4. Қоғамдық сананың феномені: формалары, құрылымы
5. ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамының қоғамдық санасын
жаңғыртудың мәні
6. Қазіргі ақпараттық қоғамды философиялық талдау және қазіргі
заманғы жаһандық сын-қатерлерді ұғыну
7. Мәдениет генезисі мен динамикасы
8. Субмәдениет және контрмәдениет
9. Қоғам өзін-өзі дамытатын жүйе ретінде
10. Қоғам және оның құрылымы
11. Постиндустриялық қоғам ұғымы
12. Мәдениет-қоғам-табиғат
13. Мәдениет философиясы
14. Қоғамдық сананың мәні, салыстырмалы дербестік және адам мен
қоғам өміріндегі белсенді рөл
15. Заттылық және рефлексивті қоғамдық сана
16. Қазақ халқының дәстүрлі және қазіргі заманғы мәдениеті
17.
Өркениетті
дамудағы
жаңғырту
мәселелері
(Қазақстан
мысалында)
3.12.1 СОӨЖ тапсырмалары
1. «Ойшылдардың қоғамға, мемлекетке әлеуметтік-философиялық
көзқарастары (антикалықтан қазіргі заманға дейін)» тақырыбына
кесте жасау және толтыру)»
2. «Қоғам типтері және олардың қысқаша сипаттамасы» тақырыбына
кесте жасау және толтыру»
3.
«Философиядағы
мәдениеттің
концепциялары
мен
анықтамаларының алуан түрлілігі» кестесін құру және толтыру»
3.13. Тарих философиясы
1 Тарихты философиялық пайымдау пәні ретінде талдау (мысалдар
негізінде). Тарих философиясының пәні. Тарих философиясының
даму кезеңдерін қарастырудың негізгі әдістері

34
2 Миф «уақыты». Уақыттың антикалық түсінігі және тарихтың
айналымы. Орта ғасырдағы және Қайта өрлеу дәуіріндегі тарих
философиясы.
3 Г.Гегельдің философия тарихы. Марксистік философия тарихы.
Тарихтың «сыни» философиясы: Дильтей, Риккерт, Ясперс.
4 Қазақ философиясындағы тарихи даму мәселелерін талдау. Қазіргі
Қазақстан қоғамындағы жаңару үдерістерінің мәні мен ерекшелігі.
5 Формация және өркениет ұғымдары, арақатынасы. Формациялар
және
өркениеттер.
Шығыс-Батыс.
Өркениеттер
қақтығысы
(жағдаяттарды талдау негізінде түсіндіру).
6 Біртұтас адамзат пен әлемдік тарихты қалыптастыру үдерісі. Қазіргі
өркениет, оның өзгешелігі және қайшылықтары. Адамзаттың даму
үрдістері. Асан Қайғы: Жерұйық философиясы.
Кілт сөздер: тарих, тарих философиясы, «миф» уақыты,
прогресс, регресс, эволюция, революция, формация, «100 жаңа есім»,
тарихи уақыт пен айналым, христиандықтағы «қасиетті тарих»,
эсхатология, десакрализация, тарих философиясы, белдеулік уақыт,
тарихнама, антитарих, тарихтың мәні, «тарихтың соңы», өркениет,
Асан Қайғының «Жерұйығы».
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
1. Тарихнама пәні не оқытады?
2. Әр түрлі дәуірдегі тарихты түсінудің қысқаша сипаттамасын беріңіз
3. Эсхатологизм дегеніміз не?
4. Д. Виконың тарихи айналым теориясының мәні неде?
5. Тарихтағы ағартушылық тұжырымдамаларының мәні неде?
6. Гегель тарихы философиясының
марксистік тарихтан
айырмашылығы неде?
7. Формациялар мен өркениеттер, олардың өзара байланысы мен
айырмашылығы неде?
8. Қазіргі өркениеттің ерекшеліктері мен қайшылықтары қандай?
9. Асан Қайғының «Жерұйық» философиясының мәні неде?
Баяндама тақырыптары:
1. Уақыт пен тарих айналымдығын антикалық түсіну
2. Христиандықтағы «қасиетті тарих» ұғымы
3. Д. Виконың тарихи айналымының мәні
4. Асанқайғының «Жерұйық» философиясы.
5. К. Поппердің тарихқа қарсылығы
6. Тарих мәнінің мәселесі,» тарих соңы», тарихтан кейінгі түсініктері
қазіргі философиялық пікірталастарда
7 Уақыт туралы түсініктердің тарихты түсінумен байланысы
8. А. Августиннің тарихнамасы.
9. Тарихтағы бағыттылық және оның мәні

35
10. Адамзат тарихы: өткен-қазіргі-болашақ
11. Тарихи үдерістегі революциялық және эволюциялық
12. Қоғамдық прогресс: өркениеттер мен формациялар
13. Тарих және тарихи прогрестің мақсаты
14. Тарих философиясы: кезеңдеу мәселесі
15. Тарихи дәуір және тарихи процесс
16. Әлеуметтік философия және тарихнама тарихы
17. Жаңа және Жаңаша кезеңдегі әлеуметтік және тарихнамалық ой.
18. Шығыс-Батыс: өркениеттік типтері
19. Адамзат біртұтас әлеуметтік-планетарлық жүйе ретінде
20. Тарихтағы стихиялық және саналылық.
21. Қоғамдық-тарихи заңдылықтардың ойлары.
22. Қазақ философиясындағы тарихи даму мәселелері
23. Қазіргі қазақстандық қоғамдағы модернизациялық процестердің
мәні мен ерекшелігі
24. Біртұтас адамзат пен әлемдік тарихты қалыптастыру процесі
3.13.1 СОӨЖ үшін тапсырмалар
1. «Тарих- әртүрлі кезеңдердегі философиялық ой мәні ретінде»
тақырыбына кесте құрастыру және толтыру»
2. «Сыни» философия: В. Дильтей, Г. Риккерт, К. Ясперс»
3. «Қоғамның тарихи дамуының философиялық тұжырымдамалары»
кестесін құру және толтыру»
4. «Тарихи дамудың философиялық модельдері» тақырыбына кесте
жасау және толтыру»
5. Асан Қайғының «Жерұйық» идеясы тақырыбына жоба дайындау.
3.14. Қазіргі заман мәдениеттегі дін философиясы
1 Дін дүниетаным ретінде. Дін анықтамалары. Дін және
философиялық білім. Дін және өнер.
2 «Дүниежүзілік діндер» феномені. Діннің алғашқы формалары.
Алғашқы діни формалардың мәселелері: эволюционизм (У. Тейлор),
структурализм (Леви-Брюль, Леви-Строс), марксизм (С. Токарев)
(мысал ретінде талдау, қорыту).
3 Әлемдік діндер. Буддизм және оның негізгі бағыттары. Христиан
дінінің пайда болу
тарихы және негізгі формалары.
4 Ислам діні. Исламның қалыптасуы, догматикасы және тарихи
формалары. Суфизм (Аль-Газали, Ходжа АхметЯссауи).
5 Неміс романтизм Өкілдерінің діни философиялық концепциясы
(Ф.Шлейермахер).
С.Кьеркегордің діни философиясы.
6 Шаманизм
7 Қазақ философиясындағы дін мәселесі. Абай философиясындағы

36
Алла және адам мәселесі. Шәкәрім еңбектеріндегі дін мәселесі.
Кілт сөздер: дін, діни дүниетаным, тотемизм, анимизм,
шаманизм, діни сауаттылық, діни мәдениет, діни толеранттылық,
эволюционизм,
структурализм,
теоцентризм,
креационизм,
монотеизм, политеизм, атеизм, теософия, теология, буддизм,
христиандық,
ислам,
суфизм,
догматика,
деизм,
пантеизм,
эсхатология, фалсафа, халифат, тарикат, шариғат, фатализм,
патристика, схоластика, апологетика
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
1. Дін мен философияның өзара байланысы мен айырмашылығы
қандай?
2. Діннің мәні мен негізгі белгілері қандай?
3. Діннің пайда болуы мен болуының негізгі себептері қандай? Дін
қандай функцияларды орындайды?
4. Діннің ерте түрлері қандай?
5. Қандай әлемдік діндерді білесіз? Қашан және немен байланысты
пайда болған?
6. Буддизмнің негізгі бағыттарын білесіз бе?
7. Христиандықтың пайда болу тарихы қандай?
8.Ислам қашан және немен байланысты туындаған?
9. Ислам дінінің қандай тарихи түрлері сізге белгілі?
10. Қазіргі кезеңде діннің өмір сүруінің негізгі себептері қандай?
11. Қазіргі кезеңдегі діннің рөлі мен маңызы қандай?
12. Сіз Құдайға сенесіз бе және неге?
Баяндама тақырыптары
1. Философия және дін: ұқсастығы мен айырмашылықтары
2. Буддизмнің іргелі идеялары және оның рухани құндылықтарды
таңдауға әсері
3. Буддизмдегі зорлықсыздық принципі және қазіргі заман
4. Ибн-Рушд: дін және философия
5. Түркі халықтарының ислам дүниетанымының ерекшеліктері
6. Суфизм мұсылмандық діни-философиялық ойдың бағыты ретінде
7. Қазіргі жағдайдағы дін феномені
8. Қазіргі кезеңдегі діни фанатизмнің, экстремизм мен терроризмнің
мәні мен мәселелері

37
9. Конфессиялар диалогы және діни толеранттылық мәселелері
10. Жаһандану жағдайындағы дін философиясы
11. Христиандықтың негізгі тұжырымдамалары және оның қазіргі
кезеңдегі функциялары
3.14.1 СОӨЖ тапсырмалары
1. «Дін философиясы» глоссарийін әзірлеу.
2. «Діннің философиялық тұжырымдамалары» тақырыбына кесте
жасау және толтыру»
3. «Діннің ерте формалары» тақырыбына кесте жасау және толтыру»
3.15. «Мәңгілік Ел» идеясы мен «Рухани жаңғыру» жобасы –
Қазақстанның тарихи дамуының жаңа векторлары
1 Қазіргі Қазақстандағы жаңғыру үдерісі: әлеуметтік-саяси,
экономикалық, мәдени қырлары. Қоғамдық сананы жаңартудың
негізгі бағыттары. Рухани жаңғыру.
2 Ұлттық сана-сезім ұғымы, құрылымы. XXI ғасырда ұлттық сана-
сезімді қалыптастыру мәселесі.
3 Еуразияшылдық және Қазақстан дамуы. Еуразияшылдықтың
әлеуметтік-мәдени,
идеологиялық
және
геосаяси
негіздері.
Жаһандық әлемдегі Қазақстанның өркениеттік идентификациясы.
4 «Мәңгілік ел» идеясы. Н.А.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар:
рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы және «Рухани жаңғыру»
жобасы – ХХІ ғасырдағы Қазақстан дамуы болашағын айқындайтын
маңызды құжат.
5 «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық және патриоттық идеясының
ұйыстырушы
құндылығы.
Қазақстанның
қоғамдық
санасын
жаңғыртудың негізгі бағыттары.
6 «Ұлы Даланың жеті» қыры мақаласының философиялық мәні,
маңызы (мазмұнын талқылау, ой қорыту, нәтиже шығару мәселелері)
7 Қазіргі заманның жаһандық талаптарын зерделеу (жағдаяттарды
талқылау негізінде)
Кілт сөздер: «Мәңгілік Ел», «Ұлы Дала», «Рухани Жаңғыру»,
патриотизм, Қазақстандық прагматизм,
ұлттық сана-сезім, ұлттық
код, қоғамдық сананы жаңғырту, еуразияшылдық, сәйкестендіру,
өркениет, жаһандық әлем, консолидация, құндылықтар, континуум.
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:

38
1. Қазіргі кезеңде Қазақстанда қандай жаңғырту процестері болып
жатыр?
2. «Мәңгілік Ел», «Рухани жаңғыру», «Ұлы Дала»санаттарының мәні
неде?
3. Ұлттық сана дегеніміз не?
4. Еуразиялықтың мәні неде?
5. «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық патриоттық идеясының біріктіруші
құндылықтарының мәні неде?
6. Қазақстанның қоғамдық санасын жаңғыртудың негізгі векторлары
қандай?
Баяндама тақырыптары:
1. Н.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: қоғамдық сананы жаңғырту»
және XXI ғасырдағы Қазақстанның даму болашағы мақаласы
2. «Мәңгілік Ел» және «Рухани жаңғыру» идеясы-Егемен Қазақстан
философиясы
3. Еуразияшылдық және Қазақстанның тарихи дамуының жаңа
векторлары
4. Мәңгілік Ел « жалпыұлттық патриоттық идеяларының негізгі
біріктіруші құндылықтары»
3.15.1 СОӨЖ тапсырмалары
1. Н. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: қоғамдық сананы жаңғырту»
және XXI ғасырдағы Қазақстанның даму болашағы мақаласына
глоссарийін әзірлеу Назарбаева « Болашаққа көзқарас: қоғамдық
сананы жаңғырту»
2. «Қазіргі Қазақстандағы модернизациялық үдерістер» тақырыбына
кесте жасау және толтыру»
3. «Қазақстан Республикасында қоғамдық сананы жаңғыртудың
негізгі бағыттары» тақырыбына кесте жасау және толтыру

39
3 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН
ТАПСЫРМАЛАР (СӨЖ)
4.1-4.2 Шығармашылық тапсырмалар
1.
«Философия
және
техникалық
ғылым»
тақырыбына
презентациялар дайындау.
2.
«Қазіргі
Қазақстандағы
үшінші
жаңғырту
жүзеге
асыру
философияның рөлі» тақырыбында талдау жобасын дайындау
4. 3 Шығармашылық тапсырмалар
1. «Платонның оқуларындағы үңгірдің аллегориясы: заманауи
түсінік»
тақырыбына
жобалық
талдауды
дайындаңыз
(Д.
Джонстон»Философияның қысқаша тарихы»)
2. «Қоғамдық сананы жаңғырту контексіндегі сыни ойлау
(Б.Расселлдің» 10 сыни ойлау пәрмені «) шығармашылық жобасын
әзірлеу.
4.4. Шығармашылық тапсырма
1.
«М.
Хайдеггердің
онтологиясының
негізгі
ұғымдары»
тақырыбында шығармашылық жұмыстарды (эссе, презентация, жоба)
дайындаңыз.
4.5. Шығармашылық тапсырма
1. «Индуктивті және дедуктивті ойлауды салыстырмалы талдау»
(философтардың таңдауынан мысалға келтіріңіз)
4.6. Шығармашылық міндеттері
1. «Қазіргі заман мәдениетінде білім мен ақпараттардың жұмысын
гносеологиялық талдау (Н.Назарбаевтың» Болашаққа бағдар:
қоғамдық сананы модернизациялау» мақаласының контекстінде)
салыстырмалы кестесін дайындау.
2. «Гнеосеологиялық оптимизм, скептицизм және агностицизм
заманауи
ғылыми
және
күнделікті
дүниетанымның
таным
стратегиясы ретінде» тақырыбына негізделген талдауды дайындау.
3. «Білімді адам» моделін жасау (Ы.Алтынсарин)
4.7. Шығармашылық тапсырмалар
1. «Адамның мәні - сүйіспеншілік, әділдік және жан дүниесі (Абай)»
тақырыбында шығармашылық жұмыстарды (эссе-негіздеме, талдау-
жоба, презентация) дайындаңыз.
2. «Адамның экзистенционалдық жағынан түсінік» тақырыбына

40
талдау-шолуды дайындау (түпдеректерді еркін таңдау)
4.9. СӨЖ тапсырмалары
1.
«Қазіргі қазақстандық жастардың этикалық құндылықтары»
тақырыбында шығармашылық жұмыс (эссе-ой, талдау-жоба, жоба-
пікірталас) дайындау»
2. «Этикалық дилеммалар: ситуациялық талдау» тақырыбына кейс-
талдау, аргументация-бағалауды дайындау (моральдық таңдау,
қиындықтар, өткір этикалық жағдайлар, тұлғааралық және ішкі
тұлғалық жанжалдар, неше түрлі әлеуметтік жағдайлар)
3. «Қазіргі Қазақстандағы дәстүрлі ұлттық құндылықтардың рөлі»
тақырыбына тұсаукесер-жобасын дайындау.
4.10. Шығармашылық тапсырмалар
1. «Қазақ философиясының тарихындағы еркіндік пен тәуелсіздік
идеялары»тақырыбына шығармашылық жұмыс, эссе-негіздеме, жоба
-пікірталас, тұсаукесер, кейс-талдау дайындау.
2. «Қазақстан Республикасының саяси және Ұлттық еркіндігі»
тақырыбына талдау-жоба дайындау.
3. «Мәңгілік ел» бағдарламасының презентация дайындау
4. «Қазақстан дамуының қазіргі кезеңінде жеке
тұлғаның
қалыптасуындағы
дәстүрлі
ұлттық
құндылықтардың
рөлі»
тақырыбында шығармашылық жұмыс дайындау»
4.11. Шығармашылық тапсырмалар
1. «Қазіргі адам өміріндегі өнер» тақырыбында шығармашылық
жұмысты (эссе-пікір, жоба-пікірталас, кейс-талдау) дайындау.
2. Қазақ халқының ұлттық аспаптары « тақырыбына презентация
дайындау.
3. Күй қазақ өнерінің – феномені
тақырыбына презентация
дайындау.
4.12. Шығармашылық тапсырмалар
1. «Қазақстанның қазіргі дамуының басым бағыттары контекстіндегі
прагматизм философиясы» тақырыбында шығармашылық жұмысты
(эссе, жоба-талдау, жоба-дискуссия, презентация, кейс-талдау)
дайындау.
3. «Рухани жаңғыру» жобасы шеңберінде презентация дайындау
4.13 Шығармашылық тапсырмалар
1. «Қазақ ағартушыларының оқуларында қоғамды жаңғырту
проблемасы» тақырыбында шағын жоба әзірлеу»
2. «Қазіргі заманғы ақпараттық қоғамды дамыту тұжырымдамасы:

41
салыстырмалы талдау» тақырыбына талдау-шолу дайындау (бірінші
дереккөздерді пікірлеп оқу негізінде, таңдауда)
3. «К. Поппердің Антиисторизмі» тақырыбында шығармашылық
жұмыс дайындау»
4.14. Шығармашылық тапсырмалар
1. Карен Армстронг жұмысы бойынша шығармашылық жұмысты
дайындау (талдау-шолу, талдау-эссе)
«Құдай тарихы: иудаизмде, христиандықта және исламда 4000 жыл»
2. «Протоқазақтардың дәстүрлі сенімі» тақырыбына презентация
әзірлеу»
3. «Адам өміріндегі дін және өнер» тақырыбына шығармашылық
жұмысты дайындау (талдау-шолу, талдау-эссе, шағын-жоба)»
4.15. Шығармашылық тапсырмалар
1. «Өзекті философиялық мәселелер (кәсіби қызмет салалары)»
ғылыми-зерттеу жобасын әзірлеу (таңдауға).
2. «Үшбақытым» - «Халқым», «Тілім», «Отаным» (М. Мақатаев).
3. «Рухани жаңғыру «жобасы: біз өзгереміз, әлем өзгереді»
тақырыбына презентация дайындау.
Тақырыбы
Тапсырманың мақсаты және
мазмұны
Орынд
ау
ұзақтығ
ы
Бақылау
нысаны
Тапсыру
мерзімі
1
2
3
4
5
1 Филосо
фияның
пайда болуы
және дамуы
«Философия
мен
философтың адам және қоғам
өміріндегі рөлі» тақырыбына
ғылыми пікір жазу және қорғау
(жағдаят, мысалдар негізінде)
1 апта
Жазбаша
және
ауызша
1 апта
2
Ойлау
мәдениетіні
ң
пайда
болуы
«Философиялық
ойлау,
сын
туралы»
тарихтан
пікірін
баяндау және конспекті жасау
(Реми Хесстің кітабы бойынша, 9
-21 беттер)
1 апта
Ауызша
және
жазбаша
2 апта
3 Сана, рух
және тіл
Светлана Тер-Минасова «Тіл
және
мәдениетаралық
коммуникация» кітабы бойынша
ауызша хабарлама дайындау
1 апта
Ауызша
және
жазбаша
3 апта
4 Болмыс.
Онтология
және
метафизика
Абай
дүниетанымдағы
«Болмыс»
пен
«ойлау»
арақатынасы мәселесін түсіну,
ашу, талдау, пікіріңді қорғау
1 апта
Пікірталас
қа қатысу,
сөйлеу
4 апта

42
5 Таным
және
шығармашы
лық
Скифтік
Анахарсистің
философиясы
бойынша
мәліметтер жинақтау, жүйелеу,
конспект жасау. Ғ.Есім және т.б
еңбектерден
1 апта
Пікірталас
қа қатысу,
сөйлеу
5 апта
6 Білім,
ғылым,
техника
Отандық ғылым мен білімнің
дамуындағы
«Жаңа
гуманитарлық
білім.
Қазақ
тіліндегі 100 жаңа оқулық»
жобасының үлесі.
1 апта
Ауызша
және
жазбаша
6 апта
7 Адам
философия
сы
1»Іскер және прагматик адам
дағдылары» тақырыбына үлгі
кесте,
конспект
жасау,
ұсыныстар.
2Адам,
индивид,
индивидуалдылық,
тұлға..
(әрқайсысының
қасиеттерін
анықтаңыз, сипаттаңыз)
Алан Барнард. «Антропология
тарихы мен теориясын» қолдан
1 апта
Ауызша
және
жазбаша
7 апта
8 Өмір және
өлім.
Өмірдің мәні
«Махаббат – адамның өмір сүру
мәні,
өмір
құндылығы»
тақырыбын
ашыңыз
(аударылған
100
кітаптан
қолданыңыз)
1 апта
Ауызша
және
жазбаша
8 апта
9 Этика.
Құндылық
тар
философияс
ы
«Құт»,
«қанағат»,
«тәубе»,
«әділет», «сабыр» ұғымдарының
прагматикалық мәнін ашыңыз,
жазыңыз,
өмірді
қалай
қолданатыныңызды түсіндіріңіз
1 апта
Ауызша
Жәнежазб
аша
9 апта
10 Еркіндік
философияс
ы
Артур Шопенгауер ерік тураы.
Реми Хесстің кітабы (162-176
беттерді
оқу,
талқылау,
конспект жасау, ұсыныстар)
1 апта
Ауызша,
жазбаша
10 апта
11Өнер
философияс
ы
Қ.Нұрланова: «Адам - Әлем
біртұтас»
концепциясы.
Конспект жасау. Қысқаша түйін.
Негізгі ұғымдарды анықтау, ашу.
1 апта
Пікірталас
қа
дайындық
, қатысу
11 апта
12 Қоғам
және
мәдениет
Ақпараттық,Постиндустриалдық
,
Ашық қоғам ұғымдарының
мәнін
түсіну,
ашу,
талдау
жұмыстары
(мерзімді
баспамен,
газет-
журнал мақаларымен жұмыс)
1 апта
Ауызша,
жазбаша,
пікірталас
12 апта
13 Тарих
философияс
ы
«100 жаңа есім» жобасынан бір
тұлғаны таңдаңыз, бағалаңыз,
еңбектері
мен
жетістіктері
бойынша
ақпарат
дайындау
және
қорғау,
ұсыныстар
дайындап әкелу
1 апта
ауызша,
жазбаша
13 апта
14 Дін
философияс
Мұхаммед
хадистерінен
өмірмәнді,
прагматикалық
1 апта
Жазбаша,
ауызша
14 апта

43
ы
фразалар
таңдап,
талдаңыз,
қалай қолданып жүргеніңізді
түсіндіріңіз (нақты және өзіңізге
түсінікті болсын). Ұсыныстар
дайындап әкелу (10 нан кем
емес)
15 «Мәңгілік
Ел»
және
«Рухани
жаңғыру» –
жаңа
Қазақстан
философияс
ы
Философия
пәні
мазмұны
бойынша барлық тақырыптарды
қайталау, ауызша коллоквиумға
дайындалу. Пән бойынша өткен
тақырыптарды
бағалау,
ой
түйінін
жасау.
Конспект-
дәптерін тексеруге дайындау.
Білімізді қорыту
1 апта
Ауызша
коллоквиу
м,
Конспект-
дәптер
тексеру
15 апта
ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Негізгі әдебиет
1. Назарбаев Н.А. «Болашаққа бағдар:қоғамдық сананы
жаңғырту». http://www.akorda.kz.
2. Назарбаев Н.А. «Мәңгілік Ел. Годы, равные векам. Эпоха,
равная столетиям» – Астана: Деловой мир Астана, 2014. – 368 с.
3. Нұрышева Г.Ж. «Философия» – Алматы: Інжу-маржан, 2013. 4.
Петрова В.Ф., Хасанов М.Ш. «Философия». – Алматы: Эверо, 2014.
4. Ғарифолла Есім «Фәлсафа тарихы» – Алматы, 2000.
5. Ғарифолла Есім «Қазақ философиясының тарихы» – Алматы,
2006.
6. Бертран Р. «История западной философии» – М.: Издатель
Litres, 2018. – 1195 с.
7. Джонстон Д. «Философияның қысқаша тарихы. Cократтан
Дерридаға дейін». – Астана, 2018.– 216 б.
8. Хесс Р. «Философияның таңдаулы 25 кітабы». – Астана,
2018.–360 с.
9. Кенни Э. «Батыс философиясының жаңа тарихы. 1-том: Антика
философиясы» – Астана, 2018. – 408 с.
10. Кенни Э. «Батысфилософиясыныңжаңатарихы. 2-том: Орта
ғасырфилософиясы» – Астана, 2018. – 400 с.
11. Карен Армстронг Иудаизм, христиандық пен исламдағы 4000

44
жылдық ізденіс: Құдайтану баяны/– Астана, 2018. – 496 с.
12. Абдыгалиева Л.И., Садвакасова Ж.А. Философия. Оқу құралы.
Өскемен – 2020ж. 264 бет.
13. Kenny A.»New History of Western Philosophy». Volume 1-4.
–Oxford University Press, 2006 - 2010.
14. Қазақ халқының философиялық мұрасы:20 томдық. - Астана :
Аударма. - 2005. - (Мәдени мұра) Т.2 : Әл-Фараби философиясы. -
Астана : Аударма, 2005. - 479 б.
15. Қазақ даласының ойшылдары (ХVI-XVIII ғ.ғ.) : монография. 3-
кітап / ҚР білім және ғылым министрлігі, Философия және саясаттану
институты. - Алматы : Философия және саясаттану институты, 2001. -
198 б
16. Шәкәрім : ғылыми-педагогикалық журнал. №2(09) / ҚР білім
және ғылым министрлігі. - Семей, 2009. - 113 б.
17. ҚР Елбасының Жолдаулары, Послания Президента РК (2017,
1018, 2019 жж)
18. Johnston D.»A Brief History of Philosophy: From Socrates to
Derrida». –A&C Black, 2006. – 211 p.
Қосымша әдебиеттер
1. Абишев К., Абишева А.К. Философия. Учебник для студентов,
магистрантов, докторантов PhD вузов. Под ред. З.К. Шаукеновой.
Алматы: Институт философии, права и религиоведения КН МОН РК,
2015. – 520 с.
2. Аблеев С.Р. История мировой философии. Учебник для вузов.
Люберцы: Юрайт, 2016. – 318 с.
3. Алексеев П.В. История философии: Учебник. - М.: Проспект,
2013. - 240 c.
4. Алексеев П.В. Социальная философия: учебное пособие. – М.:
Проспект, 2015. –256 с.
5. Бучило Н.Ф. Философия: учебное пособие. – М.: Проспект,
2013. – 325 с. 7 Гриненко Г.В. История философии. В 2-х ч. Ч.2: от
XVII до XXI века: Учебник-Люберцы: Юрайт, 2016. – 402 с.
6. Алан Барнард. «Антропология тарихы мен теориясы». А,
«Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қоры. 2018. 256 бет
7. Клаус Шваб «Төртінші индустриялық революция». А, «Ұлттық
аударма бюросы» қоғамдық қоры. 2018. 184 бет
8. Светлана Тер-Минасова «Тіл және мәдениетаралық
коммуникация», А, «Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қоры 2018.
264 бет
9. Эллиот Аронсон. «Көпке ұмтылған жалғыз» әлеуметтік
психологияға кіріспе, А. «Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қоры.
2018. 408 б
10. Батыс философиясы: бастауынан бүгінгі күнге дейін : оқулық /

45
Дж. Реале, Д. Антисери ; Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
министрлігі. - Алматы, 2012. - 627 б. - Библиогр.: 612 б.
11. Армстронг Карен История Бога: 4000 лет исканий в иудаизме,
христианстве и исламе. Пер. с англ. – М.: Альпина нон-фикшн, 2011. -
720 с.
12. Ли Энн Пек; Гай С. Рил. МедиаЭтика. Жас мамандардың
тәжірибесінен. А, «Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қоры. 2018.
354 бет
13. Сегизбаев О.А. Мировоззрение Чокана Валиханова / О. А.
Сегизбаев. - Алма-Ата : КГИ, 1959. - 56 с
14. Тотин Бірмағамбет ҚойшыбайұлыФилософия (кесте түрінде):
оқу-әдістемелік құралы, - Қостанай: «Казтипография», 2013ж. 1-
кітап. 402 - бет (фото-суреттерімен).
15. Cыбанбаев Қ.Ү. Философия: оқу құралы / – Алматы:
Экономика және құқық академиясы, 2012. – 224 б.
16. http://melimde.com/bobek-ori-adamni-jlesimdi-damui-
instituti.html
17. http://lib.kaznau.kz/Res/ebook_21/index.html#ps
18. https://openu.kz
19 https://kitap.kz