Қоғамның қалыптасуы, жұмыс істеуі және даму заңдылықтары туралы ғылым
жүктеу/скачать 34,35 Kb.
|
| Әлеуметтану –қоғамның қалыптасуы, жұмыс істеуі және даму заңдылықтары туралы ғылым. Макроәлеуметтанудың пәнi: Қоғамды тұтастық ретінде қарастыру Микроәлеуметтанудың пәнi: әлеуметтану ғылымының кіші әлеуметтік жүйелердегі құбылыстар мен процестерді талдауға бағытталған зерттеу бағыты «Социология» терминiн ғылымға енгізген: Огузь Конт Әлеуметтанудың пәнi: қарым-қатынас Әлеуметтанудың алғашқы арнайы еңбегi : «Позитивті философиялық курс» О.Конт Әлеуметтануда биологиялық (органикалық) бағыттың негiзiн қалаушы: Г.Спенсер «Үш кезең» заңын ұсынған әлеуметтанушы : О.Конт Әлеуметтанудағы позитивизмнің негізін қалаушы әлеуметтанушы: О.Конт О.Конт бойынша, әлеуметтану нені зерттейді: Әлеуметтану басқа да ғылымдар сияқты бақыланатын әлеуметтік құбылыстарды зерттеумен айналысады Индустриялық қоғамның негізгі белгісі: : өндірістің саланың дамуы, дайын өнім экспортының өсуі. «Өзін-өзі өлтіру: социологиялық этюд» еңбегінің авторы: Э.Дюркгейм “Әлеуметтiк дарвинизм” деп аталатын әлеуметтанудағы бағытты негiздеген: Спенсер «Дисфункция» ұғымын енгізген: Робер Ментон Зиґмунд Фрейді ілімі: психоталдау «Бейсаналық» ұғымын пайдаланған: З.Фрейд Символдық интеракция (өзараықпал) теориясының авторы: Конт Қоғамның ең iрi әлеуметтiк ұйымы болып саналады: мемлекет Әлеуметтiк статика және әлеуметтiк динамика туралы iлiмдi қалыптастырған:Конт «Бюрократия», «идеалды (мінсіз) тип» тұжырымдамасының авторы:М.Вебер О.Конт бойынша, қоғамды құрушы бiрлiк: отбасы «Айқын және латентті (жасырын) функциялар» ұғымын енгізген: Роберт Ментон Маркс іліміне сәйкес қоғамдық-экономикалық формациялар саны:6 «Айнадағы мен» теориясының авторы :Ч.Кули Қоғам дамуындағы теологиялық, метафизикалық және позитивтік үш кезеңді көрсетті:Конт Меншік пен беделден басқа М.Вебер ұсынған әлеуметтік стратификацияның критерийі: билік Әлеуметтануға «аномия» ұғымын енгізген ғалым:Дюркгейм Ашық қоғамға жатпайды: касталық Э.Дюркгейм бойынша өзін-өзі өлтіру типтері Аномиялық, альтруистік, эгоистік Қоғамда қалыптасып, реттеліп отыратын ережелердің жиынтығы: әлеуметтік норма Мидтің пікірінше, адамның тұлғаға айналу процесінің алғашқы сатысы: имитация Қоғамның ішкі құрамы, оның элементтерінің жиынтығы мен олардың арасындағы саналуан байланыстар- әлеуметтік құрылым Әлеуметтануда жаңа институттардың пайда болу, даму процесі: институттану Дін институтының элементтері: мешіт , шіркеу Отбасының қоғамдағы ең басты функциясы Репродуктивтілік (ұдайы өндіріс) Т. Парсонс қай бағыттың негізін салған: құрылымдық функциялық Діни әлеуметтік институттардың символы: ай, крест Нуклеарлы отбасы дегеніміз: Бір немесе екі ұрпақтан ғана тұратын шағын отбасы Моногамия дегеніміз – Бір некеден тұрады Полигамия дегеніміз- көп некеден тұрады Полигиния дегеніміз- Бір еркектің көп әйелмен некелесуі Полиандрия дегеніміз- Бір әйелдің көп еркекпен некелесуі Экзогамия дегеніміз- басқа (сыртқы) топтың адамымен некелесу Эндогамия дегеніміз – тек өз (ішкі)тобының адамымен некелесу Патрилокальды отбасы дегеніміз - Жаңа үйленгендер күйеуінің ата-анасының үйінде тұруы Матрилокальды отбасы дегеніміз - Жаңа үйленгендер әйелінің ата-анасының үйінде тұруы Неолокальды отбасы дегеніміз - Ата-анасынан бөлек тұруы Патриархаттық отбасы дегеніміз - Отбасында еркектің билік жүргізуі Матриархаттық отбасы дегеніміз - Отбасында әйелдің билік жүргізуі Эгалитарлы отбасы дегеніміз - тең билікке ие болу Қоғамның этникалық құрылымын зерттейтін ғылым: Этноәлеуметтану Метаэтнос дегеніміз- Ұлттың ең үлкен топ бірлігі Этногенез ұғымын ғылымға енгізген ғалым: Гумилев Миграция дегеніміз – қоныс аудару Полиэтникалық терминінің мәні: Этникалық азшылық Әлеуметтанулық зерттеу бағдарламасын жасау неден басталады: Өзекті мәселені анықтаудан Ұзақ мерзім бойы, бірақ үзіліспен жүргізілетін зерттеу түрі: лонгитюдті Әлеуметтану ғылымында сұрауға алынған адам: респондент Шағын топтардағы тұлғааралық қатынастардың ерекшелігін зерттеуге арналған Дж.Морено негізін қалаған зерттеу әдісі: социометрия Әлеуметтануда интервьюер дегеніміз: Сұхбат жүргізуші Алынған жауаптардың шынайлығын тексеруші сұрақ: бақылау сұрағы Сұрақтың жауап нұсқасы көрсетілмесе, ол: ашық сұрақ Социологиялық зерттеуде ақпарат көзі болып табылатын адам: респондент Әлеуметтанулық зерттеу бағдарламасы мына бөлімдерден тұрады: Әдіснамалық (методологиялық) және әдістемелік Бұрын соңды зерттелмеген мәселені зерделеу үшін және зерттеу құралдарын апробациялау мақсатында жүргізілетін зерттеу түрі: пилотажды Қайтадан іріктеуді қажет етпейтін, яғни объектісі өзгермейтін қайталанбалы зерттеудің түрі: панелді Социометрия әдісінің негізін қалаған: Дж. Морено Фокус-топтар әдісін ең алғаш рет қолданған ғалым: Мерторн Әлеуметтанудағы іріктеу әдісі қолданылмайтын зерттеулер: Халық санағы және референдум. Табиғи жағдайда бақылау: Далалық Анкеталау дегенiмiз сұрақ-анкета қолданатын, сұрақ-жауап Қоғаммен қалыпты арақатынас ұстауға тырысатын шіркеу (мешіт) мен секта аралығындағы діни құрылым:деноминация «Секуляризация» дегеніміз Діннің қоғамға ықпалының бәсеңдеуі Басқалардың өмір сүру үлгісіне, мінез-құлқына, сезіміне, салтына, көзқарасына деген шыдамдылық: толеранттылық Әлемдік діндерді атаңыз: буддизм, христиандық және ислам Дінді саяси мақсатта құрал ретінде пайдалануды көздейтін шектен тыс көзқарас пен әрекет: экстремизм Тұлға ұғымының анықтамасы: Жеке адамның дамуының нәтижесі, әлеуметтік сапалардың толығымен көрінуі Жеке адамның рөлдік теориясының негізгі өкілдерінің бірі: Дж.Мид З.Фрейд “Ол” (Ид) элементінің сипаттамасы: Бейсаналық Дюркгейм бойынша суицидтің мына түрінде жеке адам мен қоғам арасындағы әлеуметтік байланыстардың үзілуі, индивидуализмнің (жекешеліктің) күшеюі орын алады: Эгоистік Вебердің көзқарасы бойынша, тұлғаның аффективті іс-әрекеті: Эмоцияға негізделінетін іс-әрекет Статусына байланысты жеке адамның берілген әлеуметтік топта, қоғамда алатын нақты орны, позициясы: Әлеуметтік мәртебе Тұлғаның делинквентті мінез-құлқы: Қылмыстық Іс әрекет Адамның тұлғаға айналу процесі: Әлеуметтену Индивид ұғымының мәні: Адамзаттың нақты өкілі Тұлғаның психоталдау концепциясының өкілі: Фрейд Ірі меншік иелері – қаржы және өнеркәсіп магнаттары, жоғары билік элиталары – мемлекет президенттері, премьер-министрлер, министрлер жатқызылатын тап: Жоғарғы Ғалымдар, жазушылар, суретшілер, діни қызметкерлер, оқытушылар, дәрігерлер, заңгерлер, орта және шағын кәсіп иелері, маманданған жұмысшылар, т.б. жатқызылатын тап: орта Билік, табыс, дәреже және білім – Қәзіргі қоғамдағы әлеуметтік стратификацияның критерийлері “Страта” ұғымы әлеуметтануға қай ғылымнан келді: Геологиядан Ашық стратификациялық жүйеге жатады : таптық Жартылай ашық стратификациялық жүйеге жатады сословиелік Бір әлеуметтік стратадан екіншісіне ауысу әлеуметтануда аталады : Горизантальды мобилдік Әлеуметтік статустың өзгеру процесі: Әлеуметтік мобилдік П. Сорокиннің ғылымға енгізген түсінігі Әлеуметтік мобилдік. Қызметтен босатылу мобилдіктің қай түріне жатады Төмендеу Дәстүрлі үнді қоғамында болған: Касталық жүйе Биліктің анық белгіленген иерархиясы, қалыптастырылған ережелер: бюррократия Басқару саласындағы негізгі рөлдер: басқарушы және атқарушы рөлдері Адам қажеттілігінің негізгі бес деңгейі көрсетілген теория: А.Маслоудың теориясы Қажеттіліктер пирамидасын жасаған кім: Маслоу Бюрократия дегеніміз: Қатаң иерархияға негізделген ресми лауазымдар жүйесі Мәдениет әлеуметтануының зерттеу объектiсi - Қатаң иерархияға негізделген ресми лауазымдар жүйесі “Культура” деген термин ежелде мынадай мағына берген: жердi өңдеу Технофобия деген - Техника мен технологиядан қорқу Қоғамдағы ресми мәдениетті мойындамау: Контрмәдениет Эмо, гот- Жастар субмәдениетi Контрмәдениет дегеніміз: ресми мәдениетке қайшы мәдениет Саяси әлеуметтену деген: индивидтiң саясат субъектiсi ретiнде қалыптасуы Модернизация ұғымы нені білдіреді: жетілдірілген, қазіргі талаптарға сай Бұқаралық мәдениет: діни және таптық ерекшеліктеріне тәуелсіз көптеген адамдар тобына арналған мәдениет формасы Этноцентризм- Басқа мәдениетті тек өз мәдениеті тұрғысынан бағалау Мәдени релятивизм- Басқа мәдениетті сол мәдениеттің құндылық тары тұрғысынан бағалау Қоғамда қалыптасқан нормаларға сәйкес келмейтін мінез-құлықты белгілейтін ұғым: Девиантты «Аномия» термині француз тілінен аударғанда (Э. Дюркгейм): ұжымның, заңның болмауы Жыныс бойынша иерархиялық бөліну стратификацияның қай түріне жатады: Гендерлік Кез–келген стратификация жүйелерінің негізі: теңсіздік Әлеуметтануда страта категориясына синоним ұғым ретінде қолданылады: Қабат Консенсус дегеніміз: Көзқарас мүдделердің бірдей болуы Мобилділіктің екі түрін атаңыз: : Көлденең және тігінен Диаспора ұғымы: грек тілінде белгілі бір халықтың (этникалық қауымның) біраз бөлігінің өз елінен тыс өңірге орын тебіуін білдіретін ұғым. Э.Дюркгейм бойынша діннің негізгі қызметін атаңыз : Біріктіруші Қол жеткізген мәртебе: жеке күш жұмсап, бəсекелесу арқылы жететін Референтті топ: Индивид үшін үлгі болатын топ Пауперизация: Халықтың жаппай кедейленуі Инкультурация: Индивидтің мәдениетті бойына сіңіру процесі Экономикалық адамның сипаты: Ақпараттандырылған, рационалды, эгоист Д.Белл бойынша қоғамның даму сатылары: Индустриялдыққа дейін; индустриялдық; постиндустриалдық Қоғамның әлеуметтік құрылымын зерттейтін екі ірі теория : әлеуметтік стратификация, әлеуметтік мобильдік Мына анықтаманың авторы : “Отбасы – бұл адамдардың бастапқы бірігу формасы, ал одан кең ұйымдар пайда болады”; Конт Қалалардың, қала тұрғындарының өсуiнiң әлеуметтiк процесi, олардың қоғам дамуындағы ролiнiң артуы : урбандалу(урбанизация) Маркстiк теория бойынша әлеуметтiк құрылымның өзегi: таптар Бiр ер адамның бiр әйел адаммен некесi бұл- моногамия Көлденең мобильділіктің мысалы: Көлденең мобильділік индивидтің немесе топтың әлеуметтік құрылымда статусын өзгертпей орын ауыстыруына байланысты мобильділіктің түрі. Социологтар көлденең мобильділікке географиялық кеңістіктегі процестерді және бір топтан екінші топқа әлеуметтік жағдайын өзгертпей өту процестерін жатқызады. Мысалы, миграциялық процестің түрі ретінде ауыл мен қала тұрғындарының бір-біріне өтуі де көлденең мобильділікке жатады. Жасанды жолмен жасалған бақылаудың түрі: Эксперимент Әлеуметтiк статус дегенiмiз- әлеуметтiк теңсiздiктiң формаларын анықтайтын ұғым Әлеуметтiк стратификация дегенiмiз-бұл: қоғамның әлеуметтік жіктелуі. Әлеуметтiк жүйенiң шеңберiнде адамдардың тәртiбi былай анықталады: Статус және әлеуметтiк рөлдер Әйел мен ер адам арасындағы қатынастарды (бір-біріне деген міндет, жауапкершілік) заңды түрде реттеп, санкциялап отыратын әлеуметтік институт: неке Тобырдың белгілерін атаңыз: әсершілдік, анонимділік, тұтқиылдық, қамсыздық Әлеуметтiк мобильдiлiк дегенiмiз- Жеке адамның немесе топтың әлеуметтiк мәртебесiнiң өзгеруi Г. Спенсер әлеуметтік институттардың қандай түрлерін белгіледі? Өнеркәсіптік, кәсіподақтық, саяси, әдет-ғұрыптық, шіркеулік, үй Белгілі бір статусқа сәйкес келетін рөлдердің жиынтығы: Рөлдік жүйе П.А. Сорокин мына тұжырымдамалардың авторы болып саналады: әлеуметтiк стратификация мен әлеуметтік мобилдiлiк Қоғам дегенiмiз - өз қажеттiлiктерiн қанағаттандыру мақсатында адамдардың тарихи формаларымен бiрiккен, өзара байланыстары мен өзара әрекеттерi туындайтын адамдар жиынтығын айтады Рөлдік күту дегеніміз : Белгілі бір әлеуметтік рөл шеңберінен күтілетін іс-әрекет Әлеуметтiк өзара әрекет пен қатынастың алғашқы агентi : Тұлға Дiн әлеуметтануының зерттеу объектісі: Әлеуметтiк жүйедегi жалпы дiндi,оның iшкi құрылымдарын, ондағы болып жатқан процестер Хиппи, панктер, рокерлер бұл: Жастар субмәдениетi Дж. Г. Мидтің пікірінше баланың қоршаған орта әрекеттерінің имитациясы қандай тәсілі болып табылады? Ойын Әлеуметтануда құрылымдық функционализм бағытының өкілдері: Т. Парсонс, Р. Мертон Француз әлеуметтануының өкiлi: Конт Барлық әлеуметтік институттардың басты қызметі болып табылады: қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру Батыс әлеуметтанушыларының айтуы бойынша, қоғамның тұрақтылығын қамтамасыз ететiн таптар: орта тап Тұлғаның өз күшiмен пайда болатын мәртебе : Қол жеткізген Ұлт ұғымының анықтамасы: Территорияның тұтастығымен, тiлiмен, экономикалық өмiрiмен, салт-дәстүрiмен, ортақ психологиялық қасиеттерiмен байланысқан адамдар жиынтығы Рухани мәселелерді шешу мына әлеуметтік институтқа тән : Дін Постиндустриалды қоғам теориясының авторы: Д.Белл Қоғамның репродуктивті функциясын жүзеге асыратын институты : Отбасы институты Сауалнамадағы ашық сұрақтар дегенiмiз : жауап нұсқасы көрсетілмеген сұрақ Қай елде касталық жүйе болған: Үндістан «Адам.Өркениет.Қоғам» еңбегiнiң авторы: Сорокин П.А. Нуклеарлық отбасы бұл- ата-анасы мен баласы туыстардан бөлек тұратын, тәуелсіз отбасы. П.А.Сорокин бойынша әлеуметтiк стратификацияның үш типi : экономикалық, саяси, кәсіби. Ескі нормалар мен құндылықтардың орнына жаңа нормалар мен құндылықтарды қабылдау процесі : Қайта әлеуметтену (ресоциализация). “Капитал” еңбегiнiң авторы: К. Маркс П.Сорокин бойынша стратификация формаларының саны: 3 Қоғамның революциялық жолмен дамуын жақтаған ғалым: Маркс К. Маркс пiкiрi бойынша, қоғам базисi: Экономика Индустриалдыққа дейінгі қоғамда салтанат құрған әлеуметтік институт: отбасы Индустриалды қоғамда салтанат құрған әлеуметтік институт: Экономика Респонденттерді таңдау әдісі : іріктеу Бiр формацияны басқа формациядан ажырататын ерекшелiк (К. Маркс бойынша): өндіріс тәсілі әлеуметтік құрылым саяси құрылым рухани даму ұлттық қатынас Бірнеше әйелге үйлену – бұл: полигиния Жоғары интеллектуалдылық, ерекше қабілеттер мен дарындылық, жоғары ынталық келесідей қасиеттер ретінде бағаланады: Мәдени мақұлданатын ауытқулар Әлеуметтік шиеленістің шырқау шегіне жетуі: кульминация Бір адамдағы барлық статустардың жиынтығы бұл: статустар жиынтығы Тұлғаның қалыптасу процесі, сана мен мінез-құлықтың әлеуметтік маңызды сипаттамаларын бойға сіңіру: әлеуметтену Әлеуметтануда әлеуметендірудің қандай екі түрі бөлініп қарастырылады?: Бастапқы және қосалқы (бірінші реттік және екінші реттік) Отбасы және достар тобы қай әлеуметтік топтың мысалы болады? алғашқы топ Бұл қоғамды басқаша «ақпараттық қоғам» деп атайды: постиндустриялық Эксперттік сұрау бұл: Зерттелініп отырған сала бойынша білікті мамандардың сұралуы Институционализация – бұл әлеуметтік нормалар мен ережелердің орнығу процесі Әлеуметтiк жүйе дегенiмiз- әртүрлi қоғамдық сфералар жүйесi Э. Дюркгейм ынтымақтастықтың қандай түрлерін белгіледі? Механикалық және органикалық Дәстүрлі қоғам сипатына не жатпайды : мобилділік Ашық қоғамға жатпайды: касталық Әлеуметтік институт дегеніміз- Қоғамдағы адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыратын мекемелер Құндылықтар дегеніміз- Барлық адамдар жетуге тырысатын жалпымен қабылданған сенімдер Дәстүрлі қоғамда статус қалай анықталады: Мұрагерлік арқылы Анкетаның сапасын тексеру мақсатында жүргізілетін зерттеу: пилотажды Кинотеатрдағы көрермендер мен аэропорттағы жолаушылар әлеуметтік жиынтықтың қай түріне жатады? Агрегат «Протестанттық этика және капитализм рухы» еңбегiнiң авторы: Макс Вебер Экономикалық стратификация мынадай критерилермен түсiндiрiледi: табыс (доход), кіріс, білім, бедел (престиж), ақпарат, билік Әлеуметтануда Чикаголық мектебінің өкілдері: Нелс Андерсон, Эрнст Берджесс, Рут Шонл Кэйван, Франклин Фрэйзир, Эверет Хьюз, Родерик Макензи, Джордж Герберт Мид, Роберт Парк, Вальтер Реклис, Эдвин Сатерленд, Уильям Томас, Фредерик Трэшер, Луис Вирт, Флориан Витольд Знанецкий, Говард Беккер, Ирвинг Гофман, Ансельм Страусс, Гари Файн «Әлеуметтік шиеленіс» терминін алғаш рет ғылымға енгізген : Г.Зиммель Рөлдік мінез- құлық дегеніміз не: бұл адамның әлеуметтік қызметі. Бұл мінез-құлық адамнан күтіледі. Бұл оның мәртебесі немесе тұлғааралық қарым-қатынас құрылымындағы позициясы. М.Вебер саяси социологияға қандай терминді енгізді: легитимдік Белгілі бір топтың ішінде ғана некеге тұруды реттейтін талаптардың жүйесі: эндогамия жүктеу/скачать 34,35 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|