Коммерциялық құпияға кіретін мәліметтерді анықтау

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
 
Коммерциялық құпияға 
кіретін мәліметтерді анықтау 
Орындаған: Маккамбаева Муслима, Бағдат Аяулым 
Қабылдаған: Аширбаева.С 
Ж.Ташенев университеті 
"It және экономика" факультеті« 
Экономика және құқық" кафедрасы 

КОММЕРЦИЯЛЫҚ ҚҰПИЯ 
Көптеген кәсіпкерлерді коммерцялық құпия болып табылатын ақпаратты таралып кетуден 
және жалдамалы жұмысшылармен, мемлекеттік орган чиновниктерімен, бәсекелестермен 
қолданудан сақтау сұрағы мазалайды.
Коммерциялық құпия ұғымын, оларды қорғаудың негізгі әдістерін, сонымен қатар оны 
жариялаумен байланысты болатын шығындарды төлеу әдістерін қарастырайық.
Бизнестің көптеген салаларында компанияның табыстылығының маңызды негізінің бірі болып 
үдемелі ноу-хау, бірегей технология, маркетинг стратегиясы немесе көптеген жылдар бойы 
жиналған ақпарат болып табылуы мүмкін.
Бұған мысал, бос жұмыс орындарының және кадрлық агенттіктің базасы, жылжымайтын мүлік 
агенттігінің клиенттерімен жұмыс әдісі, тағам шығаратын компанияның ерекше рецептурасы. Мұндай 
ақпарат бәсекелестердің қолына түсіп нарықтағы қол жеткізілген жетістіктердің барлығын жоққа 
шығаруы мүмкін.
Басқа жағдайда ақпаратты жинақтау бизнестің қоысша бір бөлігі болып жүреді, мысалы, серіктестер мен 
олармен жасалған келісім-шарттың сомасы туралы мәліметтер, бағалық ұсынымдары бар конкурстық 
құжаттар, жабық мәліметтері бар заңгерлік фирма клиенттерінің картотекасы.
Мұндай ақпаратты жариялау тікелей ақша қараатының шығынымен ғана емес, өз құпиясын сеніп 
тапсырғандардың негізделген шағымдарымен де қауіпті. Сондықтан көптеген кәсіпкерлер жабық 
ақпаратты үшінші тұлғалардың немесе жұмысшылардың өздерінің заңсыз қолдануынан, қорғау туралы 
ойланады, себебі оны мысалы жеке бәсекелестік жасалымдарда қолдануы мүмкін.

Жабық ақпарат фирмадан келесі 
жолдармен шығуы мүмкін:
•Негізсіз тексерулер, заңсыз талап етулер нәтижесінде мемлекеттік бақылау 
органдарының ақпаратты заңсыз алуы нәтижесінде;
•Бәсекелестердің тыңшылығы; 
•Қаржыландыру мәселесін қарау мүмкіндігі туралы сұрақты шешу барысында жаңа жоба 
туралы жабық ақпаратты алатын әлеуетті инвесторлардың жауапсыз істері арқылы; 
•Ақпаратты бизнес бойынша серіктестердің, бірге иелік етуші, сонымен қатар заңгер, 
есепшілер, аудиторлар, басқа да кеңесшілердің өз мақсаттарына қолдану үшін алуы 
немесе жариялауы арқылы;
•өз жұмысшыларының үшінші тұлғаларға жариялауы немесе өз мақсатына қолдануы. 

Бірқатар мәліметтер коммерциялық құпия 
болып саналмайды. Бірақ бұл тізбе 
керісінше, заңмен белгіленеді. Бұл, мысалы, 
заңды тұлғаның жарғысында көрсетілген 
мәліметтер, заіды тұлғалар мен олардың 
филиалдарын (өкілдіктерін) мемлекеттік 
тіркеу, қайта тіркеу, жою туралы 
мәліметтер, жылдымайтын мүлікпен 
мәміле жасау және жылдымайтын мүлікке 
құқықты тіркеу туралы мәліметтер.
Мемлекеттік статистикалық есепке, 
сонымен қатар ұйымның мемлекеттік 
бақылау мен қадағалау нысаны болып 
табылатын қызметінің кейбір 
жақтарына қатысты мәліметтер 
коммерциялық құпия болып 
саналмайды, алайда бұл бақылау-
қадағалау органдары алынған 
ақпаратты өз еріктері бойынша қолдана 
алады дегенді білдірмейді.
Кәсіпкер өз жұмысшыларына, 
акционерлеріне, пай алушыларына және 
басқа тиісті тұлғаларға өз еңбекақыларының 
дұрыс есептелуін тексеруге, авторлық 
сыйқыны, дивиденд, келісім бойынша 
сыйақыны тексеруге, олардың мүліктегі, 
табыстағы, кірістегі үлесін анықтауға 
мүмкіндік беретін ақпаратқа қол жетімділікті 
ұсынуға міндетті. Заңнамамен немесе 
құрылтайлық құжаттармен жариялауға 
немесе акционерлерге, басқа белгілі бір 
тұлғалар аясының мүшелеріне 
(қатысушыларына) міндетті түрде жеткізуге 
жататын мәліметтердің тізімі белгіленуі 
мүмкін.
Бұл мәліметтерге заңды тұлғалардың 
мемлекеттік тізіліміндегі мәліметтерге 
жататын деректер, кәсіпкерлік 
қызметтің жылдық баланстық 
қорытындылары, соның ішінде баланс 
сальдосы, жарғылық капитал сомасы, 
кредиторлық және дебиторлық 
қарыздардың жиынтық сомалары, 
кірістер мен шығыстар шотының 
сальдосы, мемлекеттік статистикалық 
есеп ережелеріне сәйкес жариялауға 
жататын мәліметтер жатады.