Паскаль тілінде программалау

Тақырып 3. Күрделі шарттар

Күрделі шарттар

Есеп. Фирма 25 пен 40 жас арасындағы қызметкерлерді жұмысқа алуда. Адамның жасын енгізіп, оны фирмаға алуға болатындығы немесе болмайтындығы туралы мәлімет шығару («болады» немесе «болмайды» деген жауап шығару).
Ерекшелігі: екі шарттың бір мезгілде орындалатынын немесе орындалмайтынын тексеру.

Белгілі әдістермен шешуге бола ма?

Нұсқа 1. Алгоритм

басы

енгізу x

‘болады'

жоқ

иә

жоқ

x >= 25?

иә

жоқ

x <= 40?

'болмайды'

‘болмайды'

Нұсқа 1. Программа

program qq;
var x: integer;
begin
writeln(‘Жасты енгіз');
read ( x );
if x >= 25 then
if x <= 40 then
writeln (‘Болады')
else writeln (‘Болмайды')
else
writeln (‘Болмайды');
end.

Нұсқа 2. Алгоритм

басы

енгізу x

‘болады'

иә

жоқ

x >= 25 және
x <= 40?

'болмайды'

соңы

Вариант 2. Программа

күрделі шарт

program qq;
var x: integer;
begin
writeln(‘Жасты енгіз');
read ( x );
if (x >= 25) and (x <= 40) then
writeln ('Болады')
else writeln ('Болмайды')
end.

Күрделі шарттар

Күрделі шарт – бір-бірімен логикалық операциялардың көмегімен байланысатын бірнеше қарапайым шарттардан (қатынастардан) тұрады:

not – ЕМЕС (терістеу, инверсия)
and – ЖӘНЕ (логикалық көбейту, конъюнкция, шарттардың бір мезгілде орындалуы)
or – НЕМЕСЕ (логикалық қосу, дизъюнкция, ең болмағанда бір шарттың орындалуы)
xor – арифметикалық НЕМЕСЕ (екі шарттың екеуін емес, біреуін ғана орындау)

Қарапайым шарттар (қатынастар)
< <= > >= = <>

тең

тең емес

Күрделі шарттар

Орындау тәртібі

жақша ішіндегі өрнектер
not
and
or, xor
<, <=, >, >=, =, <>

Ерекшелігі – қарапайым шарттардың әрқайсысын жақшамен жабу.
Мысал:

4 1 6 2 5 3

if not (a > b) or (c <> d) and (b <> a)
then begin
...
end

a := 2; b := 3; c := 4; болған жағдайда ақиқат немесе жалған:

not (a > b)
(a < b) and (b < c)
not (a >= b) or (c = d)
(a < c) or (b < c) and (b < a)
(a < b) xor not (b > c)

x-тің қандай мәндерінде шарт ақиқат болады:

(x < 6) and (x < 10)
(x < 6) and (x > 10)
(x > 6) and (x < 10)
(x > 6) and (x > 10)
(x < 6) or (x < 10)
(x < 6) or (x > 10)
(x > 6) or (x < 10)
(x > 6) or (x > 10)

Күрделі шарттар

True

True

FALSE

(-, 6)

(6, 10)

(10, )

(-, 10)

(-, 6)  (10,)

(-, )

(6, )

x < 6

x > 10

x < 10

x > 6

True

True

Тапсырмалар

"4": Айдың нөмірін енгізу арқылы, жыл мезгілінің атауын шығару.
Мысал:
Ай нөмірін енгіз:
4
көктем

Паскаль тілінде программалау

Тақырып 4. Циклдер

Циклдер

Цикл – белгілі бір әрекеттер тізбегінің бірнеше рет қайталанып орындалуы.

қадамдар саны белгілі цикл
қадамдар саны белгісіз цикл (шартты цикл)

Есеп. 1-ден 8-ге дейінгі бүтін сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп шығару (a-дан b-ға дейін).
Ерекшелігі: бірдей амалдар 8 рет орындалады.

Белгілі әдістермен шешуге бола ма?

Алгоритм

басы

i, i2, i3

соңы

жоқ

иә

i <= 8?

i := 1;

i := i + 1;

i2 := i * i;
i3 := i2 * i;

цикл айнымалысының бастапқы мәнін көрсету

барлығы да атқарылды ма? соны тексеру

квадрат пен куб-ты есептейміз

нәтижесін шығару

келесі i-ге өту

Алгоритм ("цикл" блогімен)

басы

i, i2, i3

соңы

i2 := i * i;
i3 := i2 * i;

i := 1,8

«цикл»блогі

цикл денесі

Программа

program qq;
var i, i2, i3: integer;
begin
for i:=1 to 8 do begin
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
end;
end.

цикл айнымалысы

бастапқы мән

ең соңғы мән

Айнымалысы кеміп отыратын цикл

Есеп. 8-ден 1-ге дейінгі бүтін сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп шығару (кері қарай есептеу).
Ерекшелігі: цикл айнымалысы кеміп отыруы керек.
Шығарылуы:

for i:=8 1 do begin
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
end;

downto

Айнымалысы бар цикл

for <айнымалы> := <алғашқы мән> to
<ең соңғы мән> do begin
{цикл денесі}
end;

Айнымалының 1-ге артуы:

for <айнымалы> := <алғашқы мән> downto
<ең соңғы мән> do begin
{цикл денесі}
end;

Айнымалының 1-ге кемуі:

Айнымалысы бар цикл

Ерекшеліктері:

цикл айнымалысының мәні бүтін болуы керек (integer)
цикл айнымалысының өзгеру қадамы қашанда 1-ге (to) немесе -1-ге (downto) тең
егер цикл денесінде бір ғана оператор болса, begin мен end сөздерін жазбай кетуге болады:
егер соңғы мән алғашқы мәннен кіші болса, (to) циклы бірде бір рет орындалмайды (шартты циклдың басында тексеру, шартты алдын ала тексеретін цикл)

for i:=1 to 8 do
writeln('Привет');

Айнымалысы бар цикл

Ерекшеліктері:

Цикл денесінде цикл айнымалысын өзгертуге рұқсат етілмейді (неліктен?)
Алғашқы және соңғы мәндер өзгертілгенімен цикл ішіндегі қадамдар саны өзгермейді:

n := 8;
for i:=1 to n do begin
writeln('Салем');
n := n + 1;
end;

мүдіріп қалу жоқ

Цикл неше рет орындалған?

a := 1;
for i:=1 to 3 do a := a+1;

a = 4

a := 1;
for i:=3 to 1 do a := a+1;

a = 1

a := 1;
for i:=1 downto 3 do a := a+1;

a = 1

a := 1;
for i:=3 downto 1 do a := a+1;

a = 4

for i:=1 to 9 do begin
if ??? then begin
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
end;
end;

Қадамдарды қалай өзгертуге болады?

Есеп. Экранға 1-ден 9-ға дейінгі тақ сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп шығару.
Ерекшелігі: цикл айнымалысы 2-ге артып отыру керек.
Мәселе: Паскальде қадамдар саны 1 немесе -1 болуы мүмкін.
Шығарылуы:

i mod 2 = 1

i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);

Тек қана тақ i-лермен орындалады

Қадамдарды қалай өзгертуге болады? – II

Идея: Тек 5 санды ғана шығару керек, k айнымалысы 1-ден 5-ке дейін өзгереді. i-дің бастапқы мәні 1-ге тең, циклдың әр қадамы сайын i 2-ге артып отырады.
Шығарылуы:

???
for k:=1 to 5 do begin
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
???
end;

i := i + 2;

i := 1;

Қадамдарды қалай өзгертуге болады? – III

Идея: Тек 5 санды ғана шығару керек, k айнымылысы 1-ден 5-ке дейін өзгереді. k-ны біле отырып, i-ді есептеу қажет.
Шығарылуы:

k	1	2	3	4	5
i	1	3	5	7	9

i = 2k-1

for k:=1 to 5 do begin
???
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
end;

i := 2*k – 1;

Тапсырмалар

"4": a мен b-ны енгізіп, осы екеуінің арасындағы сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп шығару.
Мысал:
Интервал шекараларын енгіз:
4 6
4 16 64
5 25 125
6 36 216
"5": 1, 2, 4, 7, 11, 16, … тәртібімен орналасқан 10 санның квадраттары мен кубтарын есептеп шығару
Мысал:
1 1 1
2 4 8
4 16 64
...
46 2116 97336

Паскаль тілінде программалау

Тақырып 5. Шартты циклдер

Қадамдар саны белгісіз цикл

Мысал: Бөренеден ағаштың бұтағын кесіп алу керек. Қолараны әрі-бері неше рет қозғалтуымыз керек,. ?
Есеп: (<2000000) бүтін сан енгізіп, ондағы цифрлардың санын анықтау.
Шығару амалы: Ең соңғы орналасқан цифрларды кезекпен алып тастай отырып, санаушыны арттырамыз.
Мәселе: неше қадам жасау керектігі белгісіз.
Шығарылуы: n = 0 болғанда тоқтау керек, яғни "n <> 0" болғанша орындай беру керек.

n	count
123	0
12	1
1	2
0	3

Алгоритм

басы

count

соңы

жоқ

иә

n <> 0?

count := 0;

count := count + 1;
n := n div 10;

цифрлардың санаушысын нөлге теңестіру

енгізу n

“n <> 0“ болғанша орындай беру

Программа

program qq;
var n, count: integer;
begin
writeln(’Бүтін сан енгіз’);
read(n);
count := 0;
while n <> 0 do begin
count := count + 1;
n := n div 10;
end;
writeln( ’cанында’,count, ’цифр табылды’);
end.

while n <> 0 do begin
count := count + 1;
n := n div 10;
end;

, n1: integer;

n1 := n;

n1,

"n <> 0“ болғанша орындай беру

Шартты цикл

while <шарт> do begin
{цикл денесі}
end;

Ерекшеліктері:

күрделі шарттарды қолдануға болады:
егер цикл денесінде бір ғана оператор болса, begin мен end сөздерін жазбай кетуге болады:

while (a

{цикл денесі}

end;

while a < b do

a := a + 1;

Шартты цикл

Ерекшеліктері:

циклге кірген сайын шарт есептеліп отырады

егер шарт циклге кіруде жалған болса, цикл бірде-бір рет орындалмайды

егер шарт түбінде жалған болмайтын болса, программаның жұмысы дағдарысқа ұшырайды (тоқтаусыз орындала береді)

a := 4; b := 6;

while a > b do

a := a – b;

a := 4; b := 6;

while a < b do

d := a + b;

Цикл неше рет орындалған?

a := 4; b := 6;

while a < b do a := a + 1;

2 рет

a = 6

a := 4; b := 6;

while a < b do a := a + b;

1 рет

a = 10

a := 4; b := 6;

while a > b do a := a + 1;

0 рет

a = 4

a := 4; b := 6;

while a < b do b := a - b;

1 рет b = -2

a := 4; b := 6;

while a < b do a := a - 1;

дағдарысқа ұшырау

For-ны while-ға ауыстыру және керісінше

for i:=1 to 10 do begin

{цикл денесі}

end;

i := 1;

while i <= 10 do begin

{цикл денесі}

i := i + 1;

end;

for i:=a downto b do

begin

{цикл денесі}

end;

i := a;

while i >= b do begin

{цикл денесі}

i := i - 1;

end;

while-ды for-ға , циклдегі қадамдар саны алдын ала белгілі болған жағдайда ғана ауыстыруға болады.

for-ны while –ауыстыруға қашанда болады.

Тапсырмалар

"4": Бүтін сан енгізіп, ондағы цифрлардың қосындысын табу.

Мысал:

Бүтін сан енгіз:

1234

1234 санындағы цифрлардың қосындысы 10-ға тең.

"5": Бүтін сан енгізіп, оның жазылуында бірдей цифрларлардың бар-жоғын анықтау.

Мысал:

Бүтін сан енгіз: Бүтін сан енгіз:

1234 1224

Жоқ. Бар.

Тізбектер

Мысалдар:

1, 2, 3, 4, 5, …

1, 2, 4, 7, 11, 16, …

1, 2, 4, 8, 16, 32, …

an = n

a1 = 1, an+1 = an+1

a1 = 1, an+1 = an + n

an = 2n-1

a1 = 1, an+1 = 2an

b1 = 1, bn+1 = bn+1

c1 = 2, cn+1 = 2cn

Тізбектер

Есеп: модулі бойынша 0,001-ден асып түсетін

тізбектегі барлық элементтердің қосындысын табу:

Тізбек элементтері (№2-ден бастап ):

n

1

2

3

4

5

...

b

1

2

3

4

5

...

c

2

4

8

16

32

...

z

-1

1

-1

1

-1

...

b := b+1;

c := 2*c;

z := -z;

Алгоритм

басы

S

соңы

жоқ

иә

|a| > 0.001?

S := S + a;

S := 0; b := 1; c := 2; z := -1; a := 1;

бастапқы мәндер

a := z*b/c;

b := b + 1; c := 2*c; z := -z;

бірінші элемент

a := 1;

S := 0;

жаңа элемент

өзгеріс

Қайта қою керек пе?

?

Программа

program qq;

var b, c, z: integer;

S, a: real;

begin

S := 0; z := -1;

b := 1; c := 2; a := 1;

while abs(a) > 0.001 do begin

S := S + a;

a := z * b / c;

z := - z;

b := b + 1;

c := c * 2;

end;

writeln('S =', S:10:3);

end.

z := - z;

b := b + 1;

c := c * 2;

келесі қосылғышқа өту

S := 0; z := -1;

b := 1; c := 2; a := 1;

бастапқы мәндер

қосындының артуы

тізбек элементін есепке алу

Тапсырмалар

"4": Тізбектегі элементтердің қосындысын 0,001 дәлдікпен табу :

Жауап:

S = 1.157

"5": Тізбектегі элементтердің қосындысын 0,001 дәлдікпен табу :

Жауап:

S = 1.220

Соңғышартты цикл

Есеп: Бүтін оң сан енгізіп(<2000000), ондағы цифрлардың санын анықтау.

Мәселе: Теріс санның немесе нөлдің енгізілмеуін қалай қадағалауға болады?

Шығарылуы: Егер бұрыс сан енгізілсе,берілгендерді енгізу үшін кері оралу (цикл!).

Ерекшелігі: Цикл денесі кемінде бір рет орындалады. => шартын тексеруді циклдың соңында орындау керек. (соңғышартты цикл).

Соңғышартты цикл – шарттың тексерілуі циклдың соңында орындалатын цикл түрін айтады.

Соңғышартты цикл: алгоритм

басы

соңы

иә

жоқ

n > 0?

цикл денесі

ШЫҒУДЫҢ шарты

«типтік процесс» блогі

енгізу n

негізгі алгоритм

Программа

program qq;

var n: integer;

begin

repeat

writeln('Введите положительное число');

read(n);

until n > 0;

... { негізгі алгоритм }

end.

repeat

writeln(‘Оң сан енгіз');

read(n);

until n > 0;

until n > 0;

ШЫҒУДЫҢ шарты

Ерекшеліктері:

цикл денесі кемінде бір рет орындалады

until ("…болмайынша") сөзінен кейін циклдан ШЫҒУДЫҢ шарты қойылады

Цикл неше рет орындалған?

a := 4; b := 6;

repeat a := a + 1; until a > b;

3 рет

a = 7

a := 4; b := 6;

repeat a := a + b; until a > b;

1 рет

a = 10

a := 4; b := 6;

repeat a := a + b; until a < b;

Мүдіріп қалу

a := 4; b := 6;

repeat b := a - b; until a < b;

2 рет

b = 6

a := 4; b := 6;

repeat a := a + 2; until a < b;

Мүдіріп қалу

Тапсырмалар (бұрыс енгізуден қорғау)

"4": Натурал сан енгізіп, сол сандағы цифрлардың қосындысы 10-ға тең екендігінің дұрыстығын анықтау.

Мысал:

>= 0 сан енгіз: >= 0 сан енгіз:

-234 1233

Оң сан енгізу керек. Жоқ

>= 0 сан енгіз:

1234

Иә

"5": Натурал сан енгізіп,қандай цифрлардың бірнеше рет кездесетіндігін анықтау.

Мысал:

>= 0 сан енгіз: >= 0 сан енгіз:

2323 1234

2, 3 қайталанады Қайталану жоқ.

жүктеу/скачать 2,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3