ПӘнді оқытуға арналған әдістемелік ұсыныстар

Қазақстан Республикасы білім және  ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Химиялық технология және жаратылыстану факультеті

География және туризм кафедрасы

        

050609 – География мамандығы студенттеріне арналған

Өндірістің техникалық-экономикалық негізі пәнінен

ПӘНДІ ОҚЫТУҒА АРНАЛҒАН 

ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР

Павлодар

Әдістемелік ұсыныстарды

 бекіту парағы             

ПМУ ҰС Н 7.18.1/05

                                                БЕКІТЕМІН

Химиялық технология және 

жаратылыстану факультетінің  деканы

________________ Қ.Қ.Ахметов                                                                        

                                                   «_____»____________20    ж.

Кұрастырушы:  аға оқытушы Ерубаева Л.Ж. _____________

 

География және туризм кафедрасы

ПӘНДІ ОҚЫТУҒА АРНАЛҒАН 

ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР

Өндірістің техникалық-экономикалық негізі пәні

050609 – География мамандығы студенттеріне арналған

Кафедра мәжілісінде ұсынылған «___» __________ 20   ж. №___хаттама

Кафедра меңгерушісі ___________________________ Калиева А.А.

 

      

Химиялық технология және жаратылыстану факультетінің оқу-әдістемелік 

кеңесімен мақұлданған

«___» __________20   ж. № ___ хаттама

 

ОӘҚ төрайымы_________________________У.Д. Бүркітбаева

Андатпа

Өндірістің техникалық-экономикалық негізі пәні бойынша пәнді оқытуға арналған

әдістемелік   ұсыныстар   050609   -   География   мамандығы   бойынша   бакалавр

дайындауындағы   пәнді   оқытуы   процессінің   маңызды   оқу   жұмысының   түрі   болып

табылады. 

Пәннің мақсаты –

  техникалық прогресс пен өндірістің экономикалық даму жағдайын бір-

бірімен байланыстыра отырып, қалыптастыру болып табылады. 

 Қазіргі нарықтық құрылымды ескере отырып қоғамдағы экономикалық және экологиялық

жағдайдың өзгерісі мен техникалық тұрғыда жарақталудың өзгерісін бір-бірімен қатар қоя

салыстыру. 

Пәннің міндетері: 

-

ТМД-ның қалыптасқан өнеркәсіптік кешендерін талдау;

-

ҚР өндірістің техникалық-экономикалық базасының жағдайын талдау.

 

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:

1.  Плоткин М.Р. Основы промышленного производства. М., 1977. Экономика 

социалистической промышленности / Под. Ред. Л.Р.Итина и др. М., 1980.

2.  Основы  промышленного и сльскохозяйственного производства / Под.ред. 

А.Ф.Куракина. М, 1981.

3.  Бирман     А.М.Осиовы     экономических     знаний     о     социалистическом 

производстве. М., 1982.

4.  Бушмич   А.И.,   Розов   В.К.   Экономика   и   организация   промышленного 

производства. М., 1982.

5.  Нарциссов В.П. Научные основы систем земледелия. М.: Колос, 1982.

6.  Одум Ю. Основы экологии. М.: Мир, 1975.

7.  Ракитников А.Н. География селського хозяйства. М.: Мысль, 1970.

8.  Крючков   К.Г.   Территориальная   организация   сельского   хозяйства.   М.: Мысль, 

1980.

9.  Голиков   Н.Ф.,   Ердавлетов  С.Р.,   Булгаков   В.В.   Практикум   технико-

экономическим основам промышленного производства. А., 1984.

10. Хрущев А.Т. География промышленности СССР. М., 1986.

11. Смирницкий Е.К. Экономические показатели промьшленности. М., 1980.

Пәннің мазмұны

№ 1 тақырып. Кіріспе.

  «Өндірістің техникалық-экономикалық негіздерін» оқытудағы  басты мақсат: география

факультетінің студенттеріне материалдық өндірістің технологиялық және экономикалық

негіздерін түсіндіріп, жеткізі. Себебі халық шаруашылығы жеткілікті түрде дамуы үшін,

әсіресе   нарықтық   экономика   тұсында,   оларды   дұрыс   орналастыру   үшін,   өнеркәсіптің

басты-басты:   ауыр   өнеркәсіп,   құрылыс,   ауыл   шаруашылығы,   көлік   жүйесі,   т.б.

салаларындағы технологияны және экономиканы жетік білу қажет. [1],[2],[3],[4],[9],[10],

[11].

№ 2 тақырып. Өнеркәсіп өндірісінің негіздері.

 

Пәнді   зерттеу   мәселелері,   теориясы,   әдістемесі.   Өнеркәсіп   салаларының

классификациясы және оның ұстанымдары. Салаларды өндіруші және өңдеуші, кешенді,

өндірістің құрал-жабдықтарын өндіруші және тұтыну заттарын өндіруші деп бөлу.

  Кәсіпорын   жұмысының   тиімділігін   анықтаушы   көрсеткіштер.   Нақтылы   және   негізгі

техникалық-экономикалық   көрсеткіштер:   пайда,   кәсіпорынның   тиімділігі,   негізгі   және

айналымды   қорлар.   Өнеркәсіп   салаларының   дамуы   мен   орналасуына   табиғи   және

экономикалық жағдайдың әсері.

 Өндірісті ұйымдастырудың түрлері: шоғырландыру, мамандандыру, бірлесу, аралас түрі;

сонымен   қатар   өндірісті   ұйымдастырудың   жаңа   түрлері:   акционерлік   қоғам,   біріккен

кәсіпорын және т.б. [1],[2],[3],[4],[9],[10],[11].

 № 3 тақырып. Металлургия кешені.

  Түсті металлургия. Түсті металл өндірісінің технологиялық схемасы, шикізатты өндіру

және балқыту, металлургиялық өңдеу, прокат алу, металл қалдықтарын қайта өңдеу.

 Қара металлургия. Темір, марганец және хром кендерін байыту. Металлургиялық өңдеу:

домналық   процесс,   болат   өндірісі   (мартендік,   конверторлық,   электрометаллургиялық

тәсілдер),   болатты   толассыз   құю,   прокат   өндірісі.   Түсті   және   қара   металлургияның

шикізат базасы. [1],[2],[3],[4],[9],[10],[11].

№ 4 тақырып.  Отын-энергетика өнеркәсібі. 

 Энергия алудың түрлері және көздері. Қазіргі экономикалық және саяси өмірдегі мұнай

мен газ өнеркәсіптері. Мұнай мен газды өндіру, өңдеу, тасмалдау және тұтыну. 

  Көмір   өнеркәсібі.   Қоры,   орналасуы,   өндірілетін   көмірдің   сапасы:   өндірі   мен

пайдаланудың экологиялық салдары.

  Электр   энергетикасы.   Бұл   саланың   маңызы   (энергия   көздері   бойынша)   электр

станцияларының негізгі типтері. Электр энергетикасын дамыту мәселелері. [1],[2],[3],[4],

[9],[10],[11].

№ 5 тақырып. Химия өнеркәсібі. 

  Химиялық   шикізат   өндірісі.   Күкірт   қышқылы   мен   (азот,   фосфор,калий)   минералды

тыңайтқыштар   өндірісінің   технологиялық   ерекшеліктері.   Органикалық   синтез   полимер

өндірісі. Химия өнеркәсібінің қазіргі кездегі даму жағдайы.  [1],[2],[3],[4],[9],[10],[11].

№ 6 тақырып. Машина жасау мен металл өңдеу технологиясы.

  Машина   жасау   үрдісіндегі   технологиялық   кезеңдер.   Машина   жасаудағы   өндірісті

ұйымдастыру әдістері мен ерекшеліктері. [1],[2],[3],[4],[9],[10],[11].

№ 7 тақырып. Жеңіл және тамақ өнеркәсібі.

 Жеңіл өнеркәсіпке қажет шикізат өндіру. Тамақ өнеркәсібінің маңызы, құрамы және даму

барысы. Агроөнеркәсіптік кешен. [1],[2],[3],[4],[9],[10],[11].

№ 8 тақырып. Орман және ағаш өңдеу өнеркәсібі. 

 Ағаш дайындау өндірісі, ағаш өңдеу. Қоршаған ортаны қорғау. Орман-химия кешені. [1],

[2],[3],[4], [6], [9],[10],[11].

№ 9 тақырып. Табиғи және жасанды қүрылыс материалдары. 

 Табиғи күрылыс материалдары. Жасанды қүрылыс материалдарын ондіру: цемент, бетон,

темірбетон бүйымдары, кірпіш, шыны және т.б

  Құрлыс материалдарын жасаудың қазіргі

кездегі қолданылатын технологиялары  [1],[2],[3],[4], [6], [9],[10],[11].

№ 10 тақырып. Көлік жүйесі және түрлері. 

Көлік   түрлерінің   қызмет   көрсету   мақсаты   бойынша   жіктелу.   Электр   көліктері   және

олардың түрлері. Көлік түрлерінің адам және жүк тасмалдаудағы маңызы. [1],[2],[3],[4],

[6], [9],[10],[11].

№ 11 тақырып. Ауыл шаруашылығы өндірісінің негіздері.

  Ауыл шаруашылығының күрылымы және оның даму ерекшелігі. Ауыл шаруашылығы

мен   табиғи   ортаның   озара   байланысы.   Ауыл   шаруашылығының   осімдік   жөне   мал

шаруашылыгы   болып   бөлінуі.   Ауыл   шаруашылыгы   салаларының   арасындағы

технологиялык байланыстар. Ауыл шаруашылығын зерттейтін ғылымдар жүйесі.

  Ауыл   шаруашылығы   дамуының   тарихи   ерекшелігі.   Мәдеии   осімдіктер   шыгу   тегінің

орталықтарын   анықтаудағы   И.И.Вавиловтың   ашқан   жаңалығы.   Жабайы   өсімдіктерді

мәдени   егіс   есімдіктеріне   айналдыру   барысында   олардың   адамга   қажетті   қасиеттерін

сақтап қалу бағытындағы өзгерісі. Жабайы жануарларды үй малдарына айналдыру үрдісі.

Жаратылыстану   ғылымдарының   дамуы   жөне   ХУ-Ш-ХІХ   ғ.   Ауыл   шаруашылығы

ғылымдарынын негізін қалау.

  Ауыл   шаруашылығының   интенсивтілігін   көтеру   және   еңбек   өнімділігінің   өсуі,   Ауыл

шаруашылығындағы   ғылыми,   техникалык   прогреске   байланысты   осімдік   және   мал

шаруашылығындағы   технологиялық   озгерістер.   Ауыл   шаруашылық   ондірісін

индустриализациялау   және   қоршаған   ортанын   экологиялық   тепе-теңдігін   сақтау

мәселелері.   Шаруашылықтын   коп   меншікті   жүйесіне   көшуіне   байланысты   ауыл

шаруашылығының ондірістік тсхникалык-жономикалық негіздері [3],[4],[5],[6], [7], [8].

№ 12 тақырып. Егіншілік шаруашылығы негіздер.

 Өсімдіктің өсу факторлары. Өсімдіктердің есуіне тепе-тендік және алмастырылынбайтын

факторлар заңының әсері. Егін шаруашылыгы жерлерінің онімділігін шектейтін табиғи

орта мен факторлардың түрлері. 

  Арамшөптер,   олардың   биологиялық   және   экологиялык   ерекшеліктері.   Ауыл

шаруашылық   дақылдарының   зиянкестері   мен   аурулары.   Мәдени   осімдіктердің

зиянкестері   және   арам   шөптермен   күрес   әдістері.   Агротехникалық   және   химиялық

әдістер.   Пестицидтерді   колдану   және   қоршаған   ортаның   ластану   мәселелері.   Мөдени

өсімдіктердің зиянкестерімен күрестің     биологиялык     әдістері.     Ауыл     шаруашылық

дақылдарының   арам шептері және зиянкестерімен күрестің интегралдық тәсілдері.

  Топырақты   өндеу.   Топырақты   өңдеу   мақсаттары   және   тәсілдері.   Топырақтың   беткі

қабатын   қопару,   астын   үстіне   айналдыру,   араластыру,   тегістеу.   Топырақты   өңдеуге

қолданылатын   әртүрлі   қүралдар.   Әртүрлі   табиғат   зоналарында   топырақты   өңдеу

тәсілдерін   үйлестіріп   жүргізу.   Топырақты   өңдеу   жүйесі.   Топырақты   аудармай   өңдеуге

тиімді болатын табиғи ортаның типтері.

 Тыңайтқыштарды қолдану. Мәдени өсімдіктер қоректенетін негізгі химиялық элементтер.

Тыңайтқыштардың классификациясы. Органикалық тыңайтқыштар, олардың топырақпен

өзара   байланысы.   Түқым   себудің   мелшері   мен   мерзімі.   Минералдық   тыңайтқыштар,

олардың қүрамы және қолданылуы.

  Егіншіліктегі азот, оның айналымы және балансы. Азотты минералдық тыңайтқыштар.

Фосфордың   табиғаттағы   айналым   ерекшелігіне   байланысты   оның   қүрамы.   Фосфатіы

тыңайткыштардың   күрамы,   олардың   қасиеті   және   колданылуы.   Осімдіктердің

қоректенуіндегі   калийдің   маңызы.   Калий   тыңайтқыштарының   түрлері   және   оларды

қолдану мөлшері.

Егіс айналымы. Түрақты дақылдар және егіс айналымы. Түқым себуді ауыстырып отыру. 

Егіс айналымында дақылдарды ауыстырып отыруды қалыптастыратын биологиялық және 

экологиялық факторлар. Егіс айналымының агротехникалық рөлі. Егіс айналымында 

әртүрлі түқым себуді қалыптастыруға негіз болатын мәдени дақылдардың тобы. [3],[4],[5],

[6], [7], [8].

№ 13 тақырып. Ауыл шаруашылығы және мелиорация. 

  Мелиорациялардың   түрлері   және   олардың   жергілікті   жердің   табиғи   ерекшеліктермен

байланысы.   Су   режимі   қолайсыз   жағдайдагы   жерді   мелиорациялау.   Су   және   жел

эрозиясына   үшыраған   жерлердегі   топырақтың   қолайсыз   физикалық   және   химиялық

касиеттеріне мелиорация жүргізу арқылы әсер етуі.

  Суару   мелиорациясы.   Суару   көздері.   Суару   жүйелерініц   негізгі   элементтері.   Суару

тәсілдері. Суару нормасы. Егістік жерлерге суды жеткізу.

 Жерді қүрғату жүйелері. Жер бедері мен су қабылдагыштарға қатысты олардың орналасу

ерекшеліктері.   Суару   және   қүрғату   жүйелерін   орнықтырудың   географиялық

ерекшеліктері.

Агроорман мелиорациясы: Қүрғақшылық, қуаңшылық жоне т.б. табиғатта болатын 

келеңсіз процестер мен күбылыстарды әлсіретуге бағытталған орман жолақтары мен бүта 

осімдіктерін отырғызу жүйесі. Қорганыстық ағаш отырғызудың түрлері, олардың 

конструкцияларының ерекшеліктері. Құм массивтері көлемінің үлкеюіне тосқауыл 

болатын ағаш егулер. [3],[4],[5],[6], [7], [8].

№ 14 тақырып. Егіс егу жүйесін классификациялау.

  Егіс   егу   жүйесін   классификациялауға   А.В.Советовтың   кезқарасы.   В.Р.Вильямстың

егіншілікті дамытудағы шеп себу жүйесі және оған сын көзбен баға беру. Егіншіліктің

географиялық   зоналардағы   әртүрлілігіне   байлаиысты.   Д.Н.Прянишниковтын

козқарастары.   Егіншілік   пен   агрономиялық   гылымдардың           эволюциясы           мен

классификациясына     қазіргі     заманғы көзкарастар. Егіншілік жүйесін  географиялық

түрғыдан   классификациялауға   А.Н.Ракитниковтың   қойған   үстамдық   (принциптік)

тәсілдері.

 Егістік жүйесінің салалары және негізгі ауыл шаруашылық дақылдары. Қазіргі заманда

дүниеде   азық-түлік   мәселесін   шешудегі   астық   дақылдарынын   рөлі.   Қантты,   майлы,

талшықты, көкеністі, жемісті, дәрілік мәдени өсімдіктер. Олардын географиялық таралу

ерекшеліктері. Әлемдеп ауыл шаруашылығының одан әрі таралу ерекшеліктері. Әлемдеп

ауыл шаруашылығының одан әрі даму жолына экологтардың көзқарастары. [3],[4],[5],[6],

[7], [8].

№ 15 тақырып. Мал азығын даярлау мен мал шаруашылығының негіздері.

 Азық-түлік мәселесін шешудегі мал шаруашылығы өнімдерінің рөлі. Егіншілік пен мал

шаруашылығы  қатынастары  арасындағы  тарихи өзгерістер. Жануарларды  қолға үйрету

үрдісінде жайылым жерлердегі жем-шөптердін ролі. Егіс егу жүйелері арқылы малдардың

жем-шоп   азығын   интенсификациялау.   Мал   азығыныц   онімділігі   мен   мал

шаруашылығының тиімділігін көрсетудін ғылыми негізін жасау.

 Мал азығын дайындаудың негізгі көздері. Мал азықтарыныц классификациясы. Өсімдік

шаруашылығынан алатын мал азықтарынын күрамы: жем-шеп, егістік жоңышқа, силос,

техникалық дақылдарды оңдеуден қалған қалдықтар. Табиғи жайылымдар және олардың

қүндылығы.

  Мал азықтарының негізгі гүрлері және олардың азықтық қүндылығы. Мал азығының

нормасы жөне мал азығының қүрамы. Мал шаруашылығындағы мал азығының өтелуі.

  Үй   жануарларыл   азықпен   асыраудың   негізі.   Сүт   жөне   ет   бағытындағы   үйірді

азықтандырудың негізі. Елдің негізгі табиғи зоналары мен аудандарындағы сүт беретін

малдарды бағу мен оларды жем-шәппен камтамасыз ету. Ірі қаралардың негізгі түрлерінің

өнімділігі жөне олардың географиялық таралуы.

  Қойларды   азықпен   қамтудың   ерекшеліктері.   Елдің   өртүрлі   табиги   зоналары   мен

аудандарында   қой   осірудің   негізгі   бағьптары   (биязы   жүнді,   жартылай   биязы   жүнді,

жартылай қатты жүнді, қатты жүнді).

 Жануарларға азық берудіц типтері. Қүс шаруашылыгы. Тауық, үйрек, қаз, үндік үстаудың

жөне   азык   берудің   ерекшеліктері.   Қүс   нхаруашылығы   кәсіпорындарына   онеркәсіптік

технологияларды енгізу жөне оларды орналастыру.

  Жылқы   шаруашылығы.   Әртүрлі   типтегі   шаруашылықта   жылқыны   көліктік,   азықтық,

асыл түқымды ат ретінде көбейту.

Жем-шөп базасы ерекше типтегі мал шаруашылығының салалары. Аң осіру, ара өсіру, 

жібек қүртын өсіру, балык өсіру. Мал азығының қүрамы жөне аталған салалары 

орналастырудың ерекшелігі. [3],[4],[5],[6], [7], [8].

№ 16 тақырып. Жер қорлары және оларды ауыл шаруашылығында пайдалану.

 Ауыл шаруашылық жерлерді сандық және сапалық қасиеттері бойынша жер болу кезінде 

есепке алудың ерекшелігі. Халық шаруашылығының басқа да салаларында    

пайдаланылатын,    сонымен    қатар    елді-мекендер    орналасқан жерлер. Негізгі табиғи 

зоналар аумақтарында ауыл шаруашылығын дамыту түрғысынан игерілуі және олардағы 

коршаған ортанын экологиялык қауіпсіздігін жаксартудың жолдары. Пайдаланылатын 

жерлерді зерттеу мен картаға түсіру, оларды аумақтык түрғыдан үйымдастыру 

формаларынын географиялық әдістері. [3],[4],[5],[6], [7], [8].