Практикалық сабақ – 12 Фразеологизмдердің сөз табына қатысы Фразеологиялық синонимдер Фразеологиялық антонимдер Фразеологизмдерге ұйытқы болатын сөздер
жүктеу/скачать 419,34 Kb.
|
Лексикология Практика 12
- Бұл бет үшін навигация:
- Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті
- Фразеологизмдердің сөз табына қатысы
- Фразеологиялық синонимдер
- Фразеологиялық антонимдер
Практикалық сабақ – 12 Фразеологизмдердің сөз табына қатысы Фразеологиялық синонимдер Фразеологиялық антонимдер Фразеологизмдерге ұйытқы болатын сөздер.Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университетіФилология және көптілді білім беру институтыАкадемик С.Қирабаев атындағы қазақ тілі және әдебиет кафедрасыОрындаған: Тұрсын Талғар Утеген Айдана Жүнісбек Муслима Мергенбаева Тоғжан Фразеологизмдердің сөз табына қатысыБелгілі бір ұғымды бір сөзбен де екі немесе одан көп сөздер-дің жымдасып келіп, жанама марынада айтылуы арқылы да біл-діругс болады. Орыс тіліндегі фразеологизмдерді зерттеуші Н. М Шанскнй фразеологиялық оралым тілде жеке сөздің қыз-метін атқарады1 дейді. Тұрақты тіркестерге тән ортақ қасиет бұлардың қүрамындағы сөздер дараланбай, мағынаның тұтас-тыгы меп бірлігіне багынышты, әрі тәуелді болады да, бір сөз-діц орнына жүреді.Мәселен, араға от жақты деген ндиомның мағынасы араздастыру, жауластыру деген ұгымды білдіреді. Бұл ұғым ондағы жеке сөздерден туып тұрған жоқ, сондағы үіи сөздіц жалпы жиынтығынан шыгып түр. Фразеологизмдер мағына жагына бір ұрымды білдіріп, бір сөздің орнына жүргендік-тен, сөйлем ішшдс бір гана сөплем мүщесініц кызметін аткарып түрады. Олай болса, әрбір тұрақты тіркес белгілі бір сөз табына бағынышты, телінді болады дсген сөз. Мәселен, күлі көке ұштыдеген күйреді дегси сөздіц орнына жүреді Фразеологиялық синонимдерФразеологиялық синоним дегеніміз — әр түрлі образға құрылған, бірақ мағынасы бір-біріне жақын, тұрақты сөз тіркестері. Тұрақты сөз тіркестері мен сөйлемшелердің бір-бірімен мағына ұқсастығын әдетте фразеологиялық синоним дейді. Мысалы, жұм-ған аузын ашпау “үндемеу”деген сөзге эквивалент болса, екінші жағынан, тіс жармау, лэм демеу деген сөз тіркестеріне синонимдес эквивалент болады. Кейбір фразеологиялық синонимдер бірінен соң бірі сатылап дамып, сөз тіркестерінің мағынасы кеңейе түскен. Бұған уақыт пен қашықтықты білдіретін фразеологизмдерді мысалға келтіруге бо-лады: шай қайнатым, сүт пісірім, ет асым, таяқ тастам. Фразеологиялық синонимдерді оқыту Өте жақсы түсінді. Жақсы түсінді. Түсінді Түсінбеді Жетістік баспалдағы Жетістік баспалдағы оқушылардың сұраққа нақты, әрі тез жауап беруіне және өткен тақырыптарды еске түсіріп, шатастырмауына үлкен септігін тигізетін тиімді әдіс-тәсіл. Фразеологиялық антонимдерФразеологизмдер мән-мағынасы жағьшан бір-біріне үйлес геліп, өзара бір-бірі-мен синоним болып жұмсалатындығы сияқты бұлар мән-мағынасы жағынан қарама-қарсы болып та қолданыла береді. Тұрақты тіркестердің арасындағы осындай кере-ғар құбылыстарды фразеологиялық антонимдер деп атауға болады. Қазақ тіліндегі фразеологиялық антонимдер негізінен екі түрлі брлып кездеседі. Мұның бірінші турі -тұрақты тіркестердің өз ішіндегі компоненттерді басқадай сөздермен алмастыру арқылы жасалады.Мысалы: аты шықты — аты ешті, ат ізін салмады — ат ізін құрғатпады, ашық мінез — тұйық мінез, әлі кірді — әлі кетті, бақ қонды — бағы тайды, беделі артты — беделі түсті, бетінен оты шықты — беті бүлк етпеді, бұл дүние — о дүние, ер жүрек — қоян жүрек, есіне түсті — есінен шықты, жүрек жұтқан — су жүрек, жолыңа гүл бітсін — жолыңа жуа шықсын, май қап — тас қап, көзі тірі — көзі жоқ қисыны келді — қисыны кетті Фразеологизмдерге ұйытқы болатын сөздер Тұрақты сөз тіркестері мен күрделі сөздер сөздікке берілгенде бірінші сөздің алфавиттік тәртібіне қарай орналастырылады. Фразеологизмдердің бірінші сөзі көп жағдайда ұйытқы сөз деп аталады. Әсіресе сып есімдерден, сан есімдерден, бірлі-жарым етістік-терден болған ұйытқы сөздер әрқашан фразеологизмнің біршші сөзі болып жүмсалады.
Ұйтқы сөз фразеоло-гизмдердің бірінші сөзі болып келуі басты шарт болып табылмай-ды. Екі компоненгті зат есімнен болган фразеологизм-де ұйтқы сөз біріпші болып та, соңынан скінші болілп та тұра ‘береді. Дегенмен үйтқы сөз фразеологпзмдердіц бірінші басқы ком-понсіпі болып қолданылуы өте жиі үшырасатындығын жоқ-ка шығаруға болмайды. НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ! жүктеу/скачать 419,34 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|