Студенттің Аты-жөні: Мәуленов Айдархан
жүктеу/скачать 0,51 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Студенттің Аты-жөні:Мәуленов Айдархан
|
Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылық министрлігі «ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ» коммерциялық емес акционерлік қоғамы «ВЕТЕРИНАРИЯ» факультеті «КЛИНИКАЛЫҚ ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ МЕДИЦИНА» кафедрасы Студенттің Аты-жөні:Мәуленов Айдархан Тақырыбы: Дәрумен жеткіліксіздігінде қолданылатын дәрілік өсімдіктер мен ДӨШ анализі Дәрумен жеткіліксіздігінде қолданылатын дәрілік өсімдіктер мен ДӨШ анализі
Жоғарыда келтірілген мәселелердің нәтижесінде «Халық медицинасында қолданылатын дәрілік өсімдіктер» элективті пәнінің маңыздылығы туындайды. Ветеринариялық фитотерапия» пәні – ветеринариялық практикада қолданылатын дәрілік өсімдіктер мен өсімдік текті (фитопрепарат) дәрілік шикі заттардың ботаникалық фармако-биологиялық және ветеринариялық мақсаттағы қолдану сипаттамасын түсініп, олардың формаларын істеп көрсетудің ережелері мен әдіс-тәсілдерін үйретіп және оны жануарларға қолданудағы дәрілік заттың организмге әсер етуін бағалауды оқытады. Пәннің оқытылуы негізінен – фитофармакологиялық қағида негізі бойынша оқытылып, фармакодинамикалық, фармакокинетикалық және дәрілік заттардың организмдегі биотрансформациялануы заңдылықтарын түсіндіре отырып, дәрілік заттың химиялық және физикалық қасиеттеріне сәйкес әсер ету механизмін жан- жақты түсіндіреді. Сонымен қатар дәрілік өсімдіктердің медициналық мақсаттағы пайдалану классификациясымен таныса отырып, сол дәрілік өсімдіктерді ветеринариялық практикада қолданылу ықтималдығын да қарастыруды көздейді. Пән ветеринар дәрігері мамандығын қалыптастырудағы терапевтикалық білім беретін пән болып есептеледі сонымен қатар, мамандық этикасы мен деонтологиялық қағиданы сақтауға тәрбиелейді. Дәрілік өсімдіктердің пайдаланылатын шикі затына байланысты жинау мерзімі мен таныстыра отырып, ондағы биологиялық пайдалы заттардың түзілу, сақталу жағдайлары және нақтылы бір ауруларға байланысты емдік, алдын алу мақсатында қолдану талаптарымен ғылыми теориялық және іс жүзінде танысу. Дәрілік препарат әзірленетін өсімдік шикі затындағы биологиялық әсер етуші затқа ветеринариялық негізде сипаттама бере алуды және дәрілік препараттар анализін жасаудың дағдысын қалыптастыру. Дәрілік өсімдік шикі затының сапасын айғақтайтын нормативтік техникалық құжаттарымен танысып пайдаланудағы биологиялық негіздемені түсіне отырып қазіргі уақытта медициналық және ветеринариялық салада дәрілік өсімдіктердің кеңінен пайдалануындағы басты алғы шарттарды түсіну. Сондай-ақ Қазақстан Республикасының «Қызыл кітабы» реестріне енгізілген дәрілік өсімдіктердің таралу түрімен оны қорғау талаптары туралы оқу. Сонымен қатар дәрілік өсімдіктерді аула жағдайында өсіруді және дәрілік препарат ретінде пайдалану жолдарын дәріптеу арқылы адаммен қоғамның табиғатқа деген аяулы көзқарасын қалыптастыру болып табылады. Дәрумендердің көбісі коферменттер болып табылады. Дәрумендердің көпшілігі ферменттердің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Ағзада үздіксіз жүріп жататын химиялық реакциялар, мысалы, ішкен тағамның, мал азығының ыдырап, қорытылуы, ферменттердің қызметіне байланысты. Тағамның құрамында дәрумен жеткіліксіз болса, адам әр түрлі ауруға шалдығады. Ал дәруменді (әсіресе, А және D дәрумендерін) шамадан тыс көп қабылдау ағзаның улануына (гипервитаминоз) соқтырады. Ол көбінесе, жас балаларда жиі кездеседі. Қазір барлық дәрумендерді суда еритін дәрумен, майда еритін дәрумен және дәрумен тектес заттар деп бөледі. Дәруменнің мал үшін де маңызы зор. Мал азығында дәрумен жеткіліксіз болса, малдың өнімі төмендейді, олар жүдеп, әр түрлі ауруларға шалдығады. Мал азығында А, Д, Е, К дәрумендері жеткілікті мөлшерде болуы қажет. Мысалы, А дәрумені жетіспеген жағдайда сиыр не бие көз ауруына шалдығады, сүті кемиді, сондай-ақ олар қысыр қалуы, іш тастауы мүмкін. Малға қажетті дәрумен балауса шөпте, жоңышқада, сүрленген шөптерде, тағыда басқа болады. Қыста адәруменозға шалдыққан, тағыда басқа түрлі жағдайлармен жүдеген малға дәрумен концентраттарын, сәбіз, балық майы, тағыда басқа дәрумені мол азық беру керек. Мал азығындағы дәрумен мөлшерін көбейту үшін арнайы дәрумен препараттары мен құрғақ ашытқылар шығарылады.
Соған қарамастан адамдар пайдаланып жүрген дәрілік шөптердің бәрі бірдей медициналық тұрғыдан өз бағасын алған жоқ, ал ондай шөп қолында барлар кебіне оны қате пайдаланады. Өз өлкеңіздегі осындай шөптерді зерттеуге тырысыңыз және қайсысының емдік қасиеті бар екенін анықтаңыз. Кейбір дәрілік шөптер, егер оларды ұсынылғанынан артық мөлшерде қабылдаған жағдайда, өте улы келеді. Бұл орайда, осы заманғы дәрілер әлдеқайда қауіпсіз, себебі олардың мөлшерін оңай анықтауға болады Фармакогностикалық талдау әдістері. 2. «Тамырлар» дәрілік өсімдік шикізатының түрі ретінде. 3. «Тамырсабақ» дәрілік өсімдік шикізатының түрі ретінде 4. Шикізатраты таймырлар мен жерасты басқа мүшелер болып табылатын дәрілік өсімдіктердің номенклатурасы. Дәрілік өсімдік шикізатының өзі екендігін анықтау үшін оны фармакогностикалық талдаудан өткізеді, ол өз кещегінде екі маңызды бөлімнен – макроскопиялық және микроскопиялық талдаулардын тұрады. Дәрілік өсімдік шикізатының макроскопиялық талдауы фармакогностикалық зерттеулердің жалпы кешенінде өте маңызды болып табылады. Оның негізгі міндеті шикізаттың өзі екендігін анықтау. Макроскопиялық талдау техникасы дәрілік шикізаттың сыртқы түрін қарусыз көзбен немсе лупаның көмегімен зерттеуге, оның жеке бөліктерін өлшеуге, органолептикалық сынамаға (түсін, иісін, дәмін анықтауға) және сендай-ақ сапалық химиалық реакцияларды жүргізуге арналған. Микроскопиялық талдаудың фармакогнозиядағы мақсаты дәрілік өсімдік шикізатаның өзі екендігін анықтау болып табылады және әртүрлі мүшелер мен ұлпалардың жалпы анатомиалық құрылысында зерттелетін объектіні басқалардан айыруға болатын өзіндік диагностикалық белгілерді табудан тұрады. Фармацевтикалық тәжірибеде көп жылдық өсімдіктердің көбіне күзгі немсе арте көктемде жиналған, топырақтан тазартылған немсе жупы тазартылған, қурап қалған бөліктерден, сабақ пен жапырақ қалдықтарынан тазартылған, кептірілген, сирек жас жер асты мүшелерін қолданады. Жер асты ірі мүшелерді кептіру алдында бөліктерге кеседі (ұзына бойлай немсе көлденең). Шикізат таймырлары – radices, таймырсабақтары – rhizomata, таймырсабақтары мен таймырлары - rhizomata et radices, таймырсабақтары таймырлармен – rhizomata cum radicibus, баданамен – bulbi, түйнектермен – tubera және пиязтүйнектермен – bulbortubera ұсынылуы мүмкін. Сыртқы белгілері. Жер асты мүшелердің түрін, сыртқы бетінің және сынған жердің ерекшеліктерін, өлшемдерін, бетінің және жаңа сынған жердің түсін, иісін және дәмін анықтайды. Тамырлар цилндрлі, сирек конусты, қарапайым немсе тарақталып келеді. Тамырсабақтар қарапайым немсе тармақталған, көп караулы, цилиндрлі немсе сопақша, айқын көрінетін болып келеді. Баданалар мен пиязтүйнектер шар тәрізді, жұмыртқа тәрізді, сопақша, майысқан және т. с. с. келеді. Түйнектер шар тәрізді, сопақша, кейде майысқақ, ұршық тәрізді болады. Тазартылмаған жер асты мүшелердің беттері тегіс немсе (көбіне) қатпарлы болуы мүмкін. Тамырлар үшін әдетте ұзына бойлай қатпарлы бет, таймырсабақтар үшін – ұзына бойлай және көлденең қатпарлық, көбіне алынып тасталған таймырлар, қурап қалған жапырақтар мен сабақтар қалдықтары тән. Сынған жер тегіс, түйіршікті, талшықты болуы мүмкін. Ірі таймырлар, таймырсабақтар мен түйнектердің сынған жерінде немсе көлденең кесіндісінде қарусыз көзбен немсе лупаның (10 х) көмегімен немсе стереомикроскоп пен өткізгіш элементтердің орналасуын қарайды. Тамырлардың біріншілік және екіншілік құрылысы болуы мүмкін. Біріншілік құрылысында ортасында орталық өзекті цилиндр көрінеді, екіншілік құрылысында ортасында ағаш сүрегі бар. Тамырсабақтың құрылысы шоқты және шоқсыз болуы мүмкін. Дара жарнақты өсімдіктердің таймырсабақтарында өткізгіш шоқтар таймырда және ортасында цилиндре ешқандай тәртіпсіз шашып тасталған. Қос жарнақты өсімдіктердің шоқты құрылысында өткізгіш шоқтар, таймырсабақ бетіне жақын сақина түрінде орналосады. Құрылысы шоқсыз таймырсабақ таймырлардан ортасында өзегінің болуымен ерекшеленеді. Түйнектердің беті көбінесе қатпарлы және құрылысы. Тамырсабақтың құрылысы шоқты және шоқсыз болуы мүмкін. Дара жарнақты өсімдіктердің таймырсабақтарында өткізгіш шоқтар таймырда және ортасында цилиндре ешқандай тәртіпсіз шашып тасталған. Қос жарнақты өсімдіктердің шоқты құрылысында өткізгіш шоқтар, таймырсабақ бетіне жақын сақина түрінде орналосады. Құрылысы шоқсыз таймырсабақ таймырлардан ортасында өзегінің болуымен ерекшеленеді. Түйнектердің беті көбінесе қатпарлы және құрылысы шоғырлы келеді. Пиязтүйнектерде тек сыртқы құрғақ қабыршақ болады. Ұзындығы, диаметрі, қалыңдығын өлшегіш сызғыш немсе миллиметрлі қағаз көмегімен анықтайды. Шикізат түсін күндізгі жарықта, иісін – сын дыру немсе үгу арқылы, дәмін – құрғақ шикізаттың тілімін немсе оның қайнатпасын (тек улы емс объектілерде) дәмін таштып анықтайды. Крахмал. Крахмалды айқындау үшін құрғақ қабықтың кырындысын жасап люголь ерітіндісінде және жоғарыда көрсетілгендей суда қарастырады. Илік затрат. Илік затратдың барин құрғақ қабықтың ішкі жағына 1 тамшы теміраммонийлі кварцтың немсе хлорид тотықты темірдің ерітіндісін тамызу арқылы айқындайды. Қара-көк немсе қара- жасыл бояу пайда болады. Антрацен туындылары. Антрацен туындыларын қабықтың ішкі бетіне 1-2 тамшы натрий гидроксиді ерітіндісін тамызу арқылы (қан қызылға боялады) немсе микро сублимация арқылы айқындайды. Тамырлар, таймырсабақтар, Бүтін шикізат. Тігінен және көлденең кесінділерді даярлайды. Жерасты мүшелерінің кішігірім бөлшектерін суық суға салып, бір тәулік ұстаған соң, 3 тәулік 95% спирт пен глицерин (1:1) қоспасына енгізеді. Жұмсарған объектілердің нақты тігінен және көлденеңінен кесіндісі кесілуі үшін скальпель мен тегістейді. Жасалған кесінділердің микропрепаратаын хлоралгидрат немсе глицерин ерітіндісінде даярлайды. Нақтамалық белгілерді алдымен кіші, сосны үлкен ұлғайтумен қарастырады. Құрғақ жерасты мүшелердің қырындысымен қажетті микрохимиалық реакцияларды жүргізеді. Сүректенген элементтері крахмал, шырыш, шины мен эфир майлар, илік затрат мен антрацен туындыларының барин «Жемістер мен тұқымдар», «Қабық» бөлімдерінде көрсетілген әдістемеге сәйкес айқындайды. Инулин. Инулинді айқындау үшін заттық шиныдағы 0,1 г ұнтақты 1-2 тамшы а-нафтол (резорцин немсе тимол) және 1 тамшы концентрлі күкірт қышқылының қоспасына салаты. Қызғылт-күлгін бояу (резорцин мен тимолдан шоқсары- қызыл т.с) пайда болады. Инулиннің бары туралы тұжырымдарды крахмал жоқ болған жағдайда ғана жасауға болады. Бөлшектенген шикізат. Жерасты мүшелерін бөлшектерін 5% натрий гидрооксиді ерітіндісінде 3-5 минут қайнатады. Суға мұқият шайған соң бөлшектерді глицерин немсе хлоралгидрат ерітіндісінде еще отырып микропрепаратады дайындайды. Жерасты мүшелерін қырындысы және ұнтағымен жүргізілетін микрохимиалық реакциялар «Қабық» бөлімінде көрсетілгендей іске осады. Ұнтақ. Жерасты мүшелерінің нақтамалық белгілерін және оның құрамындағы затратды айқындау үшін бірнеше препарата (хлоралгидрат ерітіндісінде) әзірленеді. Сүректенген элементтер, крахмал, шырыш, шины мен эфир майлар, илік затрат мен антрацен туындыларының барин «Жемістер мен тұқымдар», «Қабық» бөлімдерінде көрсетілген әдістемеге сәйкес айқындайды. Сандық көрсеткіштер шикізатта мыналарды анықтайды: -әрекеттегі затратдың құрамын; -биологиялық белсенділікті; -анықтау әдістері тиісті нормативті құжаттамларда көрсетілген; -ылғалдықты; -жалпы күлі мен хлореллы суток қышқылының 10% ерітіндісінде ерімейтін күлдің құрамын; -қоспалардың ұсақтығы мен құрамын. жүктеу/скачать 0,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|