Тақырыбы: “Жыныс генетикасы” Тексерген: Замзамова Н. Т

жүктеу/скачать 2,55 Mb.

Дата	07.01.2022
өлшемі	2,55 Mb.
	#20274

Байланысты:
Жыныс генетикасы Серікбай Ж. логопедия

Жыныс хромосомалары
Назарларыңызға рахмет!

Тақырыбы: “Жыныс генетикасы”

Тексерген: Замзамова Н.Т.

Орындаған: Серікбай Ж.А.

Халел Досмұхамедов атындағы Атырау университеті

Жоспары: 1. Жыныс детерминациясының түрлері 2. Бірінші реттік жыныстың детерминациясындағы У гендердің рөлі. 3. Екінші реттік жыныс детерминациясы. 4. Жынысқа тәуелді және жыныспен шектелген белгілер. 5. Жыныс детерминациясының типтері.

Организмнің белгілері мен қасиеттерінің жиынтығы – жыныс арқылы ұрпақ таралып, тұқым қуу арқылы нәсілдік хабар ұрпаққа беріледі. Организмнің әрбір қасиеті секілді жыныс та тұқым қуу арқылы детерминацияланған (латынша «детерминаре» - анықтау).

Жыныс – жыныстық жолмен көбеюіне байланысты организмнің морфологиялық, физиологиялық ерекшеліктері. Организмнің эволюциялық даму жолында жыныстық көбею процесі жыныссыз көбеюден дамыған.

Жыныс детерминациясы негізгі үш түрге бөлінеді:

1) эпигамдық

2) прогамдық

3) сингамдық

Жыныс хромосомалары

Бірінші реттік жыныс детерминациясындағы У гендердің рөлі

Екіншілік жыныстық детерминация жұмыртқалар бөлетін гормондарға байланысты. Еркек фенотипінің дамуын детерминациялайтын екі гормон бар: антимюллеров және тестостерон.

Екінші ретті жыныс детерминациясы - бұл аналық без немесе ұрық шығаратын гормондарға байланысты әйел немесе еркек фенотиптерінің дамуы. Әйелдер мен ерлердің жыныстық детерминациясы екі негізгі уақытша компоненттен тұрады. Бұл компоненттердің біріншісі органогенез кезеңінде, екіншісі — жасөспірім кезеңінде жүзеге асырылады.

Антимюллеров гормоны (АМН) немесе фактор МІS мюллерлік өзектің регрессиясын туғызады. Ол 19 хромосоманың қысқа иінінде орналасқан. АМН гені 560 аминқышқылынан тұратын гликопротеин ақуызын кодтайтын экзондардан тұрады. АМН гені болмаса өзектер әйел жыныс мүшелерінде дамиды. АМН секрециясы эмбрионалдық дамудың 7 аптасында басталып, пубертатты периодқа дейін созылады.
Тестостеронның әсерінен екінші реттік детерминация кезінде вольфовты өзектен еркектің ішкі жыныстық өзектері пайда болады. Екі гормон да жергілікті мишен-ұлпаларды маскулинизирлей отырып, жыныстық ЦНС диформизмді туғызады.
Гонадтың детерминация сатысынан кейін жыныстық дифференциация басталады, ол перифериялық ұлпаларлың гормондарына спецификалық сезімталдығынан көрініс табады.

Жыныспен шектелетін және ағзаның басқа да функцияларын басқарып отыратын гендер бір -біріне әсер етеді. Мұндай әсерлесуге жынысқа тәуелді және жыныспен шектелген белгілер қатысады. Мұндай белгілерді басқаратын гендер жыныс хромосомаларының кез-келген біреуінде, сонымен қатар кез келген аутосомда болуы мүмкін. Олар тек бір жыныста ғана көрініс береді.

Жыныс детерминациясының типтері

Бірінші тип – Ligaeus (су қандаласы).

Екінші тип – Protenor (су қандаласының басқа туысы)

Үшінші тип. Жыныстың анықталуының бұл типі бірінші рет тошала (крыжовник) көбелегінде ашылды.

Төртінші типі араларда жəне құмырсқаларда кеңінен тараған.

Пайдаланылған әдебиеттер 1. Генетика. Учебник для ВУЗов // Под ред. Академика РАМН В.И.Иванова. – М.: ИКЦ “Академкнига”, 2006. – 136-141 б.

Назарларыңызға рахмет!

жүктеу/скачать 2,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: