Тексерген: Маштанова Н
жүктеу/скачать 44,43 Kb.
|
|
РЕФЕРАТ Тақырыбы: Карбон қышқылдары Тексерген: Маштанова Н Орындаған: 23.21 Фарм тобы Қонарова Ж. Ақтау 2023ж. Жоспар:
I.Кіріспе II.Негізгі бөлім III.Қортынды IV.Пайдаланылған әдебиеттер Кіріспе Карбон қышқылының жалпы формуласы R - COOH, немесе толығырақ: R– (C = O) –OH. Көміртегі атомы екі оттек атомымен байланысады, бұл оның электрон тығыздығының төмендеуін және демек оң бөлшектік зарядты тудырады. Бұл заряд органикалық қосылыстағы көміртектің тотығу дәрежесін көрсетеді. Ешқандайда көміртегі карбон қышқылдары сияқты тотықтырылмайды, бұл тотығу қосылыстың реактивтілік дәрежесіне пропорционалды. Сол себепті –COOH тобы басқа органикалық топтарға қарағанда басым және табиғаты мен қосылыстың негізгі көміртекті тізбегін анықтайды. Демек аминдердің қышқыл туындылары жоқ (R - NH)2), бірақ аминқышқылдары карбон қышқылдарынан (амин қышқылдары) алынған. ІІ. Қаныққан карбон қышқылының алғашқы үш мүшесі: құмырсқа, сірке және пропион қышқылдары өткір иісті, сұйық заттар, суда ерімейді. Май қышқылының жағымсыз иісі бар, суда нашар ериді, жоғарғы карбон қышқылдары С10-нан бастап қатты заттар. Гомологтық қатарда молекулалық массаларының өсуіне қарай суда ерігіштігі кемиді, қайнау температуралары өседі. Құрамында бірдей көміртек атомдары бар спирттер мен карбон кышқылдарының қайнау температураларын салыстырайық. Спирттерге қарағанда сәйкес карбон қышқылдарының қайнау температуралары едәуір жоғары. Олардың қайнау температураларының жоғары болу себебі, екі карбон қышқылы арасында молекулааралық сутектік байланыс түзіліп, димерленеді. Карбон қышқылы молекулалары арасында біреуінің оттек атомы мен екіншісінің гидроксил тобындағы сутек атомының арасында екі сутектік байланыс түзіледі. Карбон қышқылдары үшін латын тілінен алынған жалпы атаулар қосылыстың құрылымын да, оның орналасуын да, атомдары топтарының орналасуын да анықтамайды. Осы нақтылау қажеттілігін ескере отырып, IUPAC жүйелі номенклатурасы карбон қышқылдарын атау үшін туындайды. Бұл номенклатура бірнеше ережелермен реттеледі және олардың кейбіреулері: 1)Карбон қышқылы туралы айту үшін оның алканы «ico» жұрнағын қосу арқылы өзгертілуі керек. Осылайша, этан үшін (CH3- CH3) оған сәйкес карбон қышқылы - этан қышқылы (CH3–COOH, сірке қышқылы, сірке суы сияқты 2) COOH тобы негізгі тізбекті анықтайды және әрбір көміртекке сәйкес келетін сан карбонилден есептеледі. Мысалы, CH3CH2CH2CH2–COOH - пентано қышқылы, метилге дейін бір-бес көміртектен тұратын (CH3). Егер үшінші көміртекке басқа метил тобы қосылса, онда ол CH болады3CH2CH (CH3) CH2- COOH, нәтижесінде алынған номенклатура: 3-метилпентано қышқылы. 3)Ауыстырғыштардың алдында олар бекітілген көміртектің нөмірі болады. Сондай-ақ, бұл алмастырғыштар қос немесе үштік байланыс болуы мүмкін және «ico» жұрнағын алкендер мен алкиндерге бірдей қосады. Мысалы, CH3CH2CH2CH = CHCH2–COOH (цис немесе транс) 3-гептеной қышқылы деп аталады. 4)R тізбегі сақинадан тұрғанда (consists). Қышқыл сақинаның атауынан басталып, «карбоксил» қосымшасымен аяқталатыны туралы айтылады. Мысалы, φ - COOH, бензинкарбон қышқылы деп аталады. Карбон қышқылдары - өте полярлы қосылыстар, қатты иісі бар және жоғарыда көрсетілген суретте көрсетілгендей, сутегі байланысы арқылы бір-бірімен әсерлесетін қондырғы. Екі карбон қышқылы өзара әрекеттескенде димерлер пайда болады, олардың кейбіреулері газ фазасында өмір сүруге жеткілікті. Сутегі байланыстары мен димерлері карбон қышқылдарының қайнау температурасын суға қарағанда жоғарырақ етеді. Себебі жылу түрінде берілетін энергия тек молекуланы ғана емес, сонымен бірге осы сутектік байланыстармен байланысқан димерді де булануы керек. Ұсақ карбон қышқылдарының суға және полярлы еріткіштерге қатты жақындығы бар. Алайда, көміртек атомдарының саны төрттен көп болған кезде R тізбектерінің гидрофобты сипаты басым болады және олар сумен араласпайды. Қатты немесе сұйық фазада R тізбегінің және оның орынбасарларының ұзындығы маңызды рөл атқарады. Осылайша, тізбектер өте ұзын болған кезде, олар бір-бірімен май қышқылдары сияқты Лондонның дисперсиялық күштері арқылы әсерлеседі. Карбон қышқылы протонды бергенде, ол жоғарыдағы суретте көрсетілген карбоксилат анионына айналады. Бұл анионда теріс заряд екі көміртек атомы арасында делокализацияланған, оны тұрақтандырады және демек, реакция пайда болады. Бұл қышқылдық бір карбон қышқылынан екіншісіне қалай өзгереді? Мұның бәрі OH тобындағы протонның қышқылдығына байланысты: ол электрондарда қаншалықты нашар болса, соғұрлым ол қышқыл болады. Мысалы, егер CH3–COOH, метил тобының бір Н-ы фтор атомымен (CFH) ауыстырылады2–COOH) қышқылдығы едәуір жоғарылайды, өйткені F электронды тығыздықты карбонилден, оттектен, содан кейін сутектен шығарады. Егер барлық H орнын F (CF) алмастырса3–COOH) қышқылдығы максималды мәнге жетеді. Қышқылдық дәрежесін қандай айнымалы анықтайды? PKдейін. PK неғұрлым төмен болсадейін ал 1-ге жақындаған сайын қышқылдың суда диссоциациялану қабілеті соғұрлым көп болады және өз кезегінде қауіпті және зиянды болады. Жоғарыдағы мысалдан CF3–COOH pK мәнінің ең төменгі мәнідейін. Карбон қышқылдарының алуан түрлілігінің арқасында олардың әрқайсысы өндірісте, мысалы, полимер, фармацевтика немесе тамақ өнімдерінде болуы мүмкін. - Тамақты сақтау кезінде иондалмаған карбон қышқылдары бактериялардың жасушалық мембранасына еніп, ішкі рН төмендетіп, олардың өсуін тоқтатады. - Лимон және қымыздық қышқылдары металды дұрыс өзгертпестен, металл беттерінен татты кетіру үшін қолданылады. - Полимер өнеркәсібінде тонналап полистирол мен нейлон талшықтары өндіріледі. - май қышқылының эфирлері парфюмерия өндірісінде қолданады. IV.Пайдаланылған әдебиеттер: https://kk.warbletoncouncil.org/acido-carboxilico-2196 химия пәні 9сынып жүктеу/скачать 44,43 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|