В настоящее время абсолютной ценностью личностно-ориентированного образования является ребенок. И в качестве глобальной цели рассматривают человека культуры: личность свободную, гуманную, духовную, творческую
жүктеу/скачать 24,88 Kb.
|
|
В настоящее время абсолютной ценностью личностно-ориентированного образования является ребенок. И в качестве глобальной цели рассматривают человека культуры: личность свободную, гуманную, духовную, творческую. Главное в личности – устремленность в будущее, к свободной реализации своих потенций, в особенности творческих, к укреплению веры в себя и возможность достижения идеального «я». В новой социокультурной ситуации гуманистическая парадигма является основной идеей психолого-педагогического мышления. Для нее личность – это уникальная ценностная система, которая представляет собой открытую возможность самоактуализации, присущей только человеку. Признание творческой свободы человека является главным богатством общества. Основной ценностью гуманистического личностно-ориентированного оборудования выступает творчество как способ развития человека в культуре. Творческая ориентация обучения и воспитания позволяет осуществлять личностно-ориентированное образование как процесс развития и удовлетворения потребностей человека как субъекта жизни, культуры, истории. В настоящее время существует острая социальная потребность в творчестве и творческих индивидах. Развитие у школьников творческого мышления – одна из важнейших задач в сегодняшней школе. Стремление реализовать себя, проявить свои возможности – это то направляющее начало, которое проявляется во всех формах человеческой жизни – стремление к развитию, расширению, совершенствованию зрелости, тенденция к выражению и проявлению всех способностей организма и «я». Исследования зарубежных психологов и педагогов (Дж. Гилфорда, Е.П. Торранса, Л.Термена, Р. Стернберга, М. Воллаха), а так же отечественных (Даниловой В.Л., Гальперина П.Я., Калмыковой З.И., Богоявленский Д.Б., Пономарева Я.А., Пушкина В.Н., Шадрикова В.Д., Тютюнникова В.И. и др.), в области творческого мышления теоретически обоснованы, однако работа над улучшением этого свойства продолжает развиваться. Большое внимание уделяется выявлению механизмов творческой деятельности и природы творческого мышления. Психологи и педагоги, работающие по исследованию специального, целенаправленного развития креативности, выделяют следующие основные условия, влияющие на формирование творческого мышления: - индивидуализация образования; - исследовательское обучение; - проблематизация. Математика начинается вовсе не со счета, что кажется очевидным, а с загадки, проблемы. Чтобы у младшего школьника развивалось творческое мышление, необходимо, чтобы он почувствовал удивление и любопытство, повторил путь человечества в познании, удовлетворил возникшие потребности в знаниях. Только через преодоление трудностей, решение проблем ребенок может в мир творчества. Но почему же именно на проблемное обучение возложена роль в достижении цели: развитие творческого мышления? Какие существуют возможности использования проблемных ситуаций на уроках математики и физики? Будущее образования находится в тесной связи с перспективами проблемного обучения. И цель проблемного обучения широкая: усвоение не только результатов научного познания, но и самого пути процесса получения этих результатов; она включает еще и формирование познавательной самостоятельности ученика и развития его творческих способностей (помимо овладения системой знаний, умений, навыков и формирования мировоззрения). Итак, проблемное обучение – это современный уровень развития дидактики и передовой педагогической практики. Проблемным называется обучение потому, что организация учебного процесса базируется на принципе проблемности, а систематическое решение учебных проблем – характерный признак этого обучения. Учебно-познавательная деятельность должна, кроме математических целей изучения нового материала, ставить перед учащимися цель уяснения логической структуры процесса получения новой информации, уяснения двусторонней связи между изучением теории и практическими задачами. Ученики должны не просто знакомиться с теорией предмета, а видеть источники возникновения ее и практическую целесообразность изучения этих вопросов, не просто решать задачу, указанную учителем, приобретая нужные навыки и умения, а рассматривать условия, в которых возникают задачи данного типа. Ибо без четко выраженного движения от фактов, известных ученикам, к фактам, неизвестных им, без сознания этой связи, которая побуждает их к решению учебной задачи, нет сознательного, активного изучения основ наук. Творческой может быть сделана и работа школьников по усвоению нового материала, их деятельность, направленная на запоминание и верное воспроизведение учебного материала. Более того, противопоставление творческой (продуктивной) и воспроизводящей (репродуктивной) деятельности учащихся было бы неверно уже потому, что вторая без первой теряет свою продуктивность, становится механической. Полное овладение знаниями достигается только через усвоение и применение – это тесно связанные понятия. О необходимости мыслительной деятельности в процессе усвоения знаний говорит В.Сухомлинский: «Для ученика, если он не переживал гордости своей мыслью, умственный труд становится нежеланным. Чтобы удовлетворить интеллектуальные потребности юношества, мы прибегали к специальным «упражнениям на размышление»… Опыт привел меня к убеждению, чем больше ученикам надо запоминать и хранить в памяти, тем больше необходимость в обобщении, в отвлечении от конкретного материала, в размышлениях, рассуждениях. Это как бы снимает усталость, пробуждает новый интерес к знаниям, к фактам». Всякий учебный материал имеет свою логическую структуру, на которой держится плоть конкретных фактов и сведений. Осознание этой структуры – одно из эффективных средств внесения элементов творчества в учебную деятельность учащихся. Творить – значит создавать новое. Это новое может быть не только неизвестным ученику фактом, а новым приемом мыслительной деятельности, открытием связи между явлениями, нахождением логической структуры и т.п. Существует много эффективных приемов организации учебно-познавательной деятельности учащихся. Одним из них является рассмотрение на основе только что решенной задачи целой серии «родственных» учебно-познавательных заданий (например, с помощью изменения условия данной задачи в целях всестороннего изучения учащимися математической закономерности, представленной в данной задаче). Эстетический потенциал школьной математики в большой мере проявляется в так называемых красивых заданиях на координатной плоскости, практикуемых главным образом в шестых классах. Они неизменно вызывают интерес у детей среднего школьного возраста, прежде всего потому, что просты по форме и разнообразны по внешнему выражению, ведь на рисунках в координатах могут быть изображены не только отдельные объекты, но даже и целые сюжеты. Такие задания пробуждают фантазию учеников, заставляют воочию увидеть связь красоты и математики, непосредственно соприкоснуться с миром прекрасного прямо на уроке, в процессе выполнения учебно-познавательных заданий. В практике обучения математике красивые задания на координатной плоскости чаще всего формулируются так: «Постройте точки по заданным координатам, соедините их отрезками подходящим образом, и вы получите фигуру, изображающую…» или так: «На координатной плоскости дано изображение… Найдите координаты узловых точек изображенной фигуры». Часто даются учащимся творческие задания на самостоятельное составление какой-либо красивой фигурки и определение координат ее узловых точек. Фактически дидактическая цель таких заданий состоит в отработке двух умений: умения определить координаты точек, заданных на координатной плоскости, и умения строить точки по их координатам. Можно существенно расширить вкрапление красивых заданий в учебный процесс, если шире использовать и другие их дидактические возможности. В частности, такие задания можно с успехом применять при опережающем ознакомлении школьников с геометрическими преобразованиями, с элементарными преобразованиями графиков функций, с некоторыми вопросами аналитической геометрии: перемещение фигур вверх-вниз по координатной плоскости; перемещение фигур влево-вправо по координатной плоскости; перемещение фигур в произвольном направлении на координатной плоскости; симметрия фигур относительно оси координат. Приведем примеры таких заданий. Запишите координаты узловых точек фигуры, изображающей точно такого же зайца, что на рисунке, но бегущего за ним сзади. Получите изображение и проверьте правильность выполнения задания. Запишите координаты узловых точек фигуры, изображающей такого же лебедя, находящегося на том же самом месте, но плывущего в обратном направлении. Постройте точки по найденным координатам, получите изображение и проверьте правильность выполнения задания. Запишите координаты узловых точек фигуры, изображающей того же самого дельфина, что и на рисунке, который движется навстречу данному и находится выше его на 7 единиц. Постройте точки по найденным координатам, получите изображение и проверьте правильность выполнения задания. Запишите координаты узловых точек фигуры, изображающей точно такого же орла, что и на рисунке, но так, чтобы он смотрел в обратную сторону, причем находился на 4 единицы выше и на 5 единиц левее данного. Постройте точки по найденным координатам, получите изображение и проверьте правильность выполнения задания. К составлению аналогичных и более интересных заданий полезно привлекать самих учеников, объединяя их в творческие микрогруппы. При этом ученикам с выраженными эстетическими наклонностями целесообразно поручить придумывание и изображение исходных фигурок или сюжетов, ученикам, с логической доминантой мышления – составление комбинаций перемещений и формулировкой условия, а остальным – проверку возможности выполнения перечисленных в условии перемещений. Для развития творческих способностей учащихся центр тяжести в обучении должен быть перемещен с заучивания и запоминания на развитие пытливости и самостоятельности. В математике основным средством развития творческих способностей ученика является решение задачи, при этом основной целью должно являться не получение решения задачи (в смысле ответа), а само решение как метод, как процесс, как совокупность логических шагов, приводящих к получению ответа. При этом важно научить ученика применять известные эвристические приемы. При переносе центра тяжести с решения задачи на метод, большой обучающий эффект дает решение задачи разными способами, а также конструирование новых задач как констатация факта полного овладения методом решения не только этой задачи, но и класса таких задач, получаемых из исходной путем трансформации условия. В шахматном турнире было сыграно 190 партий. Сколько было участников? На встрече после окончания школы все выпускники обменялись рукопожатиями друг с другом. Сколько пришло выпускников, если всего было 190 рукопожатий? Сумма количества сторон и диагоналей выпуклого многоугольника равна 190. Определите количество углов многоугольника. На плоскости (в пространстве) даны N точек. Каждую точку соединили со всеми остальными. Всего получили 190 отрезков. Сколько было точек? В виртуальном космическом корабле любые два отсека соединяются между собой переходами. Сколько на корабле отсеков, если всего 190 переходов? Сколько может быть таких переходов в двухмерном пространстве? При распаде некоторой империи образовавшимися независимыми государствами было подписано 190 двусторонних договоров. Сколько образовалось государств? Здесь везде трансформации условия применяются не для решения задачи, а для составления новых, в процессе чего все глубже постигается суть исследуемой задачной ситуации. Это способствует налаживанию межпредметных связей, что очень важно, так как умение переносить знания из одной области науки в другую является одним из критериев наличия творческих способностей учащихся. Математика мүлде айқын болып көрінетін санақтан емес, жұмбақтан, проблемадан басталады. Жас оқушының шығармашылық ойлауын дамыту үшін ол таңданыс пен қызығушылықты сезінуі, адамзаттың білімге деген жолын қайталауы және білімге деген қажеттіліктерін қанағаттандыруы керек. Қиындықтарды жеңу арқылы ғана бала шығармашылық әлеміне кіре алады. Неліктен проблемалық оқытуға мақсатқа жетудегі рөл жүктелген: шығармашылық ойлауды дамыту? Математика және физика сабақтарында проблемалық жағдайларды қолданудың қандай мүмкіндіктері бар? Білім берудің болашағы проблемалық оқытудың перспективаларымен тығыз байланысты. Проблемалық оқытудың мақсаты кең: ғылыми танымның нәтижелерін ғана емес, сонымен қатар осы нәтижелерді алу процесінің жолын да игеру; ол сонымен қатар оқушының танымдық тәуелсіздігін қалыптастыруды және оның шығармашылық қабілеттерін дамытуды (білім, білік, дағды жүйесін игеруден және дүниетанымды қалыптастырудан басқа) қамтиды. Сонымен, проблемалық оқыту-дидактика мен озық педагогикалық практиканың қазіргі даму деңгейі. Оқыту проблемалық деп аталады, өйткені оқу процесін ұйымдастыру проблемалық принципке негізделген, ал оқу мәселелерін жүйелі түрде шешу осы оқытудың тән белгісі болып табылады. Оқу-танымдық іс-әрекет жаңа материалды зерттеудің математикалық мақсаттарынан басқа, студенттерге жаңа ақпарат алу процесінің логикалық құрылымын түсінуді, теория мен практикалық тапсырмаларды зерттеу арасындағы екі жақты байланысты түсінуді мақсат етуі керек. Оқушылар пән теориясымен танысып қана қоймай, оның пайда болу көздерін және осы мәселелерді зерттеудің практикалық орындылығын көріп, мұғалім көрсеткен мәселені шешіп қана қоймай, қажетті дағдылар мен қабілеттерге ие болып қана қоймай, осы типтегі міндеттер туындайтын жағдайларды қарастыруы керек. Оқушыларға белгілі фактілерден оларға белгісіз фактілерге, оларды білім беру мәселесін шешуге итермелейтін осы байланыстың ес-түссіз қозғалысынсыз ғылым негіздерін саналы, белсенді зерттеу мүмкін емес. Оқушылардың жаңа материалды игеру бойынша жұмысы, оқу материалын есте сақтауға және дұрыс көбейтуге бағытталған іс-әрекеттері шығармашылық түрде жасалуы мүмкін. Сонымен қатар, оқушылардың шығармашылық (өнімді) және репродуктивті (репродуктивті) іс-әрекеттері арасындағы қарама-қайшылық дұрыс болмас еді, өйткені екіншісіз өзінің өнімділігін жоғалтады, механикалық болады. Білімді толық игеруге тек ассимиляция мен қолдану арқылы қол жеткізіледі-бұл тығыз байланысты ұғымдар. В. Сухомлинский білімді игеру процесінде ақыл-ой әрекетінің қажеттілігі туралы былай дейді: "егер студент өз ойымен мақтанбаса, ақыл-ой жұмысы қажет болмайды. Жастардың зияткерлік қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін біз арнайы "ойлау жаттығуларына" жүгіндік... тәжірибе мені сендіруге итермеледі, оқушылар есте сақтау және есте сақтау керек болған сайын, жалпылау, белгілі бір материалдан алшақтату, ойлау, ойлау қажеттілігі соғұрлым көп болады. Бұл шаршауды жеңілдетеді, білімге, фактілерге деген жаңа қызығушылықты оятады". Әр оқу материалының өзіндік логикалық құрылымы бар, оған нақты фактілер мен ақпараттың тәні жатады. Бұл құрылымды түсіну студенттердің оқу іс-әрекетіне шығармашылық элементтерін енгізудің тиімді құралдарының бірі болып табылады. Жасау дегеніміз-жаңасын жасау. Бұл жаңалық оқушыға белгісіз факт ғана емес, сонымен бірге ақыл-ой әрекетінің жаңа әдісі, құбылыстар арасындағы байланыстың ашылуы, логикалық құрылымды табу және т. б. болуы мүмкін. Оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін ұйымдастырудың көптеген тиімді әдістері бар. Олардың бірі-жаңа ғана шешілген есеп негізінде "байланысты" оқу-танымдық тапсырмалардың бүкіл сериясын қарастыру (мысалы, оқушылардың осы тапсырмада берілген математикалық заңдылықты жан-жақты зерттеу мақсатында осы мәселенің жағдайын өзгерту арқылы). Мектеп математикасының эстетикалық әлеуеті негізінен алтыншы сыныптарда қолданылатын координаталық жазықтықтағы әдемі тапсырмалар деп аталады. Олар әрдайым орта мектеп жасындағы балаларға қызығушылық тудырады, ең алдымен, формасы қарапайым және сыртқы көрінісі әртүрлі болғандықтан, координаттардағы суреттерде тек жеке нысандар ғана емес, сонымен қатар бүкіл сюжеттер де бейнеленуі мүмкін. Мұндай тапсырмалар оқушылардың қиялын оятады, Сұлулық пен математиканың байланысын өз көзімен көруге, сабақта, оқу-танымдық тапсырмаларды орындау барысында Сұлулық әлемімен тікелей байланысуға мәжбүр етеді. Математиканы оқыту тәжірибесінде координаталық жазықтықтағы әдемі тапсырмалар көбінесе келесідей тұжырымдалады:" берілген координаттар бойынша нүктелер құрыңыз, оларды сегменттермен тиісті түрде қосыңыз, сонда сіз сурет салатын фигураны аласыз... "немесе"координаталық жазықтықта сурет берілген... бейнеленген фигураның түйіндік нүктелерінің координаттарын табыңыз". Көбінесе студенттерге кез-келген әдемі фигураны өз бетінше жасауға және оның түйіндік нүктелерінің координаттарын анықтауға шығармашылық тапсырмалар беріледі. Шын мәнінде, мұндай тапсырмалардың дидактикалық мақсаты екі дағдыны дамыту: координаталық жазықтықта берілген нүктелердің координаталарын анықтау және олардың координаттары бойынша нүктелер құру мүмкіндігі. Егер сіз олардың басқа дидактикалық мүмкіндіктерін кеңінен қолдансаңыз, оқу процесінде әдемі тапсырмалардың қиылысуын едәуір кеңейте аласыз. Атап айтқанда, мұндай тапсырмаларды оқушыларды геометриялық түрлендірулермен, функциялар графиктерінің қарапайым түрлендірулерімен, аналитикалық геометрияның кейбір мәселелерімен алдын-ала таныстыру кезінде сәтті қолдануға болады: фигураларды координаталық жазықтықта жоғары-төмен жылжыту; фигураларды координаталық жазықтықта солға-оңға жылжыту; фигураларды координаталық жазықтықта еркін бағытта жылжыту; фигуралардың оське қатысты симметриясы координаттар. Біз осындай тапсырмаларға мысалдар келтіреміз. Суреттегі дәл сол Қоянды бейнелейтін, бірақ оның артында жүгіретін фигураның түйін нүктелерінің координаттарын жазыңыз. Суретті алыңыз және тапсырманың дұрыстығын тексеріңіз. Фигураның түйін нүктелерінің координаттарын жазыңыз, сол жерде орналасқан, бірақ кері бағытта жүзіп жүрген аққу бейнеленген. Табылған координаттар бойынша нүктелер құрыңыз, сурет алыңыз және тапсырманың дұрыстығын тексеріңіз. Фигураның түйіндік нүктелерінің координаттарын жазыңыз, ол суретте көрсетілгендей дельфинді бейнелейді, ол оған қарай жылжиды және одан 7 бірлікке жоғары. Табылған координаттар бойынша нүктелер құрыңыз, сурет алыңыз және тапсырманың дұрыстығын тексеріңіз. Суретте дәл сол бүркітті бейнелейтін фигураның түйіндік нүктелерінің координаттарын жазыңыз, бірақ ол қарама-қарсы бағытта көрінеді және 4 бірліктен жоғары және 5 бірліктен сол жақта орналасқан. Табылған координаттар бойынша нүктелер құрыңыз, сурет алыңыз және тапсырманың дұрыстығын тексеріңіз. Осындай және одан да қызықты тапсырмаларды дайындау үшін студенттердің өздерін тарту пайдалы, оларды шығармашылық микро топтарға біріктіру пайдалы. Сонымен қатар, айқын эстетикалық бейімділігі бар студенттерге бастапқы фигураларды немесе сюжеттерді ойлап табуды және бейнелеуді, ойлаудың логикалық үстемдігі бар студенттерге – қозғалыс комбинацияларын құру және жағдайды тұжырымдау, ал қалғандары – Шартта көрсетілген қозғалыстарды орындау мүмкіндігін тексеруді тапсырған жөн. Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін оқытудағы ауырлық орталығы есте сақтау мен есте сақтаудан қызығушылық пен тәуелсіздікті дамытуға көшуі керек. Математикада оқушының шығармашылық қабілеттерін дамытудың негізгі құралы мәселені шешу болып табылады, ал негізгі мақсат мәселенің шешімін алу емес (жауап мағынасында), бірақ әдіс ретінде, процесс ретінде, жауап алуға әкелетін логикалық қадамдардың жиынтығы ретінде шешім қабылдау болуы керек. Оқушыны белгілі эвристикалық әдістерді қолдануға үйрету маңызды. Ауырлық центрін мәселені шешуден әдіске ауыстыру кезінде мәселені әртүрлі тәсілдермен шешуге, сондай-ақ жаңа міндеттерді құруға, тек осы мәселені ғана емес, сонымен қатар жағдайды өзгерту арқылы алынған осындай міндеттердің класын толық игеру фактісін көрсетуге үлкен әсер етеді. 1. Шахмат турнирінде 190 партия ойналды. Қатысушылар саны қанша болды? 2. Мектеп бітіргеннен кейінгі кездесуде барлық түлектер бір-бірімен қол алысумен алмасты. Егер барлығы 190 қол алысу болса, қанша түлек келді? 3. Дөңес көпбұрыштың жақтары мен диагональдары санының қосындысы 190-ға тең. Көпбұрыштың бұрыштарының санын анықтаңыз. 4. Жазықтықта (кеңістікте) N нүктелер берілген. Әр нүкте басқалармен байланысты болды. Барлығы 190 сегмент алды. Қанша нүкте болды? 5. Виртуалды ғарыш кемесінде кез-келген екі бөлік өткелдермен өзара байланысты. Егер 190 өту болса, кемеде қанша бөлік бар? Екі өлшемді кеңістікте мұндай ауысулар қанша болуы мүмкін? 6. Кейбір империяның ыдырауы кезінде құрылған Тәуелсіз Мемлекеттер 190 екіжақты келісімге қол қойды. Қанша мемлекет құрылды? Мұнда барлық жерде жағдайды өзгерту мәселені шешу үшін емес, жаңаларын жасау үшін қолданылады, оның барысында зерттелетін проблемалық жағдайдың мәні тереңірек түсініледі. Бұл пәнаралық байланыстарды орнатуға ықпал етеді, бұл өте маңызды, өйткені білімді ғылымның бір саласынан екіншісіне ауыстыру қабілеті оқушылардың шығармашылық қабілеттерінің критерийлерінің бірі болып табылады. жүктеу/скачать 24,88 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|