Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

174

кес  бейнелер  жасау.  Кеңістіктік  Е. 

сызбаларды зерделеу және т.б. жағдай- 

да  қолданылады.  Тұлғаның  даму 

деңгейі  көбіне  оның  құрылымында 

елестетудің қай түрі басым болуына 

байланысты.  Егер  жасөспірім  жет- 

кіншекте  нақты  әлеуметтік  маңызы 

бар қарекетке жүзеге асатын шығар- 

машылық  Е.  құрғақ  қиялдардан  ба- 

сым  болса,  тұлғаның  неғұрлым  жо- 

ғары  деңгейде  дамуын  көрсетеді. 

Баланың елестетуі оның қарекетінің 

әр  алуан  түрлерінде  қалыптасады. 

Мектепке дейінгі балалық кезең бо- 

йынша баланың елестетуі сыртқы ті- 

ректі (ең алдымен, ойыншықты) ке- 

рексінетін қарекеттен өз алдына іш- 

кі  қарекетке  біртіндеп  ауысады  да, 

қарапайым сөздік (ертегі, тақпақ шы- 

ғару) және бейнелеу (сурет) шығар- 

машылығын жүзеге асыруға мүмкін- 

дік береді.

Е. сөйлеуді меңгерумен байланысты. 

Демек,  үлкендермен  қарым-қатынас 

процесінде дамиды. Сөйлесу балалар- 

ға өз тәжірибесінде ешқашан болма- 

ған  заттарды  елестетуіне  мүмкіндік 

береді.  Баланың  сөйлесуіндегі  кінә- 

раттар,  кешеуілдеу  елестетуінің  да- 

муына әсер етіп, оны азайтады. Мек- 

тепке  дейінгі  жаста  елестету  қоғам- 

дық  тәжірибені  меңгерудің  ең  ма- 

ңызды  шарттарының  бірі  болып  та- 

былады. Ересек адамның Е. арқылы 

айналадағы  дүниені  игеруіне  себеп- 

теседі.  Оқу  процесінде  балалардың 

елесін тәрбиелеуге үлкен мән беріле- 

ді.  Баланы  оқуға,  жазуға  анық,  дәл 

елестерсіз үйрету мүмкін емес. Елес- 

тер қабылдаудың негізінде қалыпта- 

сып отырады. Оқушы өзі байқап отыр- 

ған нәрсенің кейін қажет болатынды- 

ғын сезінетін болса, оның елесі де тия- 

нақты қалыптасады. Мектеп жасына 

дейінгі балалардың елестерін дамы- 

тып  отыру  олардың  оқу  әрекетіне 

дайындалуының негізгі шарты екен- 

дігі  ата-аналардың  естерінде  болуы 

тиіс.

ЕЛЖАНДЫЛЫҚ – тарихи тамыры 

терең әлеуметтік, саяси, психология- 

лық  құбылыс.  Ол  ұлттардың  ара- 

сындағы  демократиялық  дүниета- 

нымға, адамгершілікке, бөтенді жатыр- 

қамайтын қазақы ұлттық менталитет 

пен  дәстүрге  негізделген.  Қазақ  же- 

рін барлық ұлттардың шынайы Ота- 

нына  айналдыру,  тілін,  дінін  дамы- 

тып, өркениет жолына салатын идео- 

логия мен саясат.

ЕЛІГУ  –  бұл  түрткілердің  әлде  де 

аңғарылмаған  айқын  емес,  бұлдыр 

түрі. Нақты көзқарасы тұрақсыз, сенімі 

жоқ  адамдар  осындай  жағдайға  жиі 

тап  болады.  Яғни  олар  кез  келген 

нәрсеге еліге кетіп, соған имандай се- 

ніп жүреді. Сондықтан да елігу адам- 

ның тұлғалық қасиеттерінің келеңсіз 

түрлерінің бірі болып есептеледі.

ЕЛІКТЕУ (лат. imitatio – еліктеу) – 

басқалардың мінез-құлқын өзіне кө- 

шіру  процесі.  Е.  ерікті  және  еріксіз 

болуы мүмкін. Өз әрекетін басқаның 

үлгісімен  модельдеуге  тырысу.  Бұл 

терминді  «мимикрия»  терминінен 

ажырата білу керек. Бұл термин, сон- 

дай-ақ имитациялық әрекет механи- 

калық  түрде  орындалады  деп  түсін- 

діріледі. Бұлай сипаттау қате. Мыс., 

бала  анасының  әрекетіне  немесе 

топтағы  құрбыларымен  ойнаудағы 

өзара әрекет тәсілдеріне тек еліктеп 

қана  қоймайды,  мұндағы  мінез-құ- 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: