Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

222

ойлаудың жылдамдығына, нәтижелі- 

лігіне,  білімнің  мазмұнына  және 

дәлдігіне әсер етеді. Мысалы, таң қа- 

лу  және  әуестену  сезімі  адамды  әр- 

түрлі  мәселелерді  шешуге,  одан  да 

терең білімді меңгеруге итермелейді.

Таң қалу сезімі дәлелдеуді іздестіруге, 

өзіміздің ойымызды негіздеуге, пай- 

да  болған  сұрақтарға  дұрыс  жауап- 

тарын табуға итермелейді. Интеллек- 

туалдық  сезімдерге  сонымен  қатар 

логикалық  ойлаудың  қанағаттанған- 

дығын  жатқызамыз,  адамның  ойы 

анықтылығымен,  бірізділігімен,  не- 

гізделуімен ерекшеленеді. Керісінше, 

ойлаудың  логикасы  бұзылған  жағ- 

дайда,  атап  айтқанда,  адам  ойында 

анықтылық, бірізділік, негізделу бол- 

мағанда,  қарама-қайшылықтар  кез- 

дескенде адамда жағымсыз сезімдер 

пайда  болады.  Мысалы,  өте  жақсы 

оқылған лектордың, баяндамашының 

дәрісі,  мәнерлі  де  тартымды  сөйле- 

ген сөзі жағымды сезімді туғызады. 

Тілдің  грамматикалық  ережелерін 

сақтамай,  стилі  жағынан  өте  ауыр, 

мазмұны  жағынан  тартымсыз  лек- 

тордың  сөзі  бізде  жағымсыз  сезімді 

шақырады.

ЖҰЛЫН  –  орталық  жүйке  жүйесі- 

нің  төменгі  бөліміне  орналасқан 

(жуандығы бір сантиметірдей) омырт- 

қа  қуысының  ішінде  орналасқан, 

оның  ұзындығы  ересек  адамдарда 

орта  есеппен  45  см-ге  дейін  жетеді. 

Жұлынның  ішкі  жағында  сұр  зат 

орналасқан. Мұның көлденең кесін- 

дісінің  пішіні  көбелектің  бейнесіне 

ұқсайды. Сұр зат нейрондардың ұзын 

бұтақтарынан тұратын ақ затпен қор- 

шалған. Жұлыннан жан-жаққа 31 жұп 

жүйке  талшықтары  тарайды,  олар- 

дың бір тобы ортаға тебетін, екінші 

бір  тобы  –  шетке  тебетін  жүйке 

деп  аталады.  Жұлын  біздің  саналы 

әрекетіміздің  орталығы  емес,  ол  қа- 

рапайым қозғалыстарымыздың (аяқ-

қолды бүгу, керіп-созу т.б.) жұмысын 

басқаратын  орталық  болып  табыла- 

ды.  Мәселен,  жаңа  туылған  нәресте 

емуге  әрекеттенеді  де,  аузына  сүт 

барғанда, оның сілекейі бөлінеді. Мұ- 

ның  бәрі  жұлынның  шартсыз  реф- 

лекстері,  олар  ағзада  туылысынан 

беріледі.

ЖҰҒУ (әлеуметтік психологияда) – 

эмоциялық  күйдің  бір  индивидтен 

екіншісіне  берілу  процесі;  мағына- 

лық әсердің өзінен не оған қосымша 

берілуден  басқа,  байланыстың  пси- 

хофизиологиялық  деңгейде  берілуі. 

Әр  түрлі  ырықтылық  дәрежесінде 

болуы мүмкін. Кері байланыс болған- 

дай  жағдайда  жұғу  циркулярлық 

реакция  түріне  түсіп,  өзара  индук- 

ция  күшімен  ұлғая  алады.  Мұндай 

реакция әсерлі бұқаралық акциялар, 

шешендердің сөйлеуін, өнер туынды- 

ларын  жұртшылықтың  қабылдауы 

және т.б. кезінде болады және қайсы- 

бір  оңтайлы  қарқындылықтан  асып 

кеткенге дейін қосымша топтастыру- 

шы фактор болып қызмет етеді. Алай- 

да  бақылаудан  шығып  кеткен  екі 

жақты  жұғу  ресми  және  бейресми 

нормативтік-рөлдік құрылымдардың 

ыдырауына  және  ұйымдасқан  түрде 

өзара әрекеттесуші топтың қайсыбір 

түрдегі  тобырға  айналуына  апарып 

соғады.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: