Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев



Pdf көрінісі
бет358/877
Дата07.01.2022
өлшемі11,21 Mb.
#20111
1   ...   354   355   356   357   358   359   360   361   ...   877
Байланысты:
Психология энциклопедиялық сөздік

Қазақ 

тілінде

Жекелеген түркі тілдерінде

әзірбайжан

башқұрт

қырғыз

түркмен

өзбек

Іс-әрекет

Фәалйймәт

Эшмәкәрләк

Аракет

Иш

Фаолият



Сана

Шуур


Аң

Аң-сяйми


Аң

Ончинг


Түйсік

Дуйғұлар


hизеузәр

Тую


Ощущение

Седчилар


Адаптация

Адаптасия

Адаптация

Адаптация

Адаптация

Адаптация

Қабылдау

Гаврайыш


Зиһенчә алу

Қабыл алу

Өзиңе қабул

Идрок


Иллюзия

Иллузия


Иллюзия

Иллюзия


Иллюзия

Иллюзия


Зейін

Диччат


Иғтибар

Көңүл буруу

Үнс

Уйққат


Ес

һахизә


Хәтер

Эс

Ят



Хотиро

Ойлау


Тәфәккур

Фекер йөрөтөу

Ойлөо

Пикирленмек



Таффакур

Қиял


Тәкәййүл

Хыял итеу

Ой-пикир

Хыял


Хаел

Арман


Хәял

Хыял


Қыял

Арзув


Өрзу

Сөйлеу


Нитч

Телмәр


Речь (сөз)

Сөдлейнш


Нүтқ

Сезім


Һиссләр

Тойғолар


Сезим

Дунгы


Хиссиет

Көңіл


Әһваллар

Кәйсор


Көңүл

Кейплер


Кайфият

Ерік


Ирадә

Иктыяр


Эрк

Эрк


Ирода

Әдет


Адатләр

Конумуш


Адаттар

Адатлар


Өдат

Мінез


Хориктерер

Характер


Мүңөз

Чылык


Характер

Тұлға


Шәхсййәт

Личность


Киши

Шахсиет


Шахснинг

Қызығу


Марчлар

Интерестәр

Тарламдар

Хәвәслер


Қизиқшилар

Нышан


Тәбииимкан

Яралгылар

Задатка

Задаток


Зехи

Психология атауларындағы түркілік ұқсастықтар

ИНИЦ

ИННО


252

ға  бесенеден  белгілі  болып  отыр. 

Елімізде осы ғылым саласында 1993- 

2010 жылдар арасында 3 жерде дис- 

сертациялық кеңес (ҚазҰПУ, Тұран, 

ҚазҰУ) жұмыс істейді.

Бұларда  70-тен  астам  кандидаттық, 

30-ға жуық докторлық диссертация- 

лар  қорғалды.  Бір  әттеген-айы  осы- 

нау ғылыми ізденістердің біразы (мо- 

нография,  оқулық,  оқу  құралдары 

т.б.)  ТМД  елдерінде,  әсіресе,  Ре- 

сейде жарияланған зерттеулердің қа- 

зақша  аудармасы,  не  болмаса  олар- 

дың  жергілікті  жағдайға  байланыс- 

ты  ішінара  өзгертілген  (модифика- 

цияланған) түрі болып келеді.

Мәселен,  суицидке  байланысты,  мі- 

нез-құлықтың  ауытқушылығы  мен 

өзін-өзі  бағалай  білуге  байланысты 

қорғалған  диссертациялардың  ТМД 

елдерінде  қорғалған  жұмыстардың 

қазақша  варианты  деуге  дәлеліміз 

жеткілікті.

Бұлардан ұлттық психологиялық ерек- 

шеліктер  байқалмайды.  Бізде  педа- 

гогикалық психология мәселелерін эт- 

нопсихологиялық аспектілермен бай- 

ланыстырып  зерттеу  жүргізуге  ұм- 

тылыс  бар.  Бірақ  бұларда  әлемдік 

этнопсихологияның  мәселелері  кө- 

бірек  сөз  болады  да,  қазақ  ұлтына 

тән  ғылыми  түйіндер  жол-жөнекей, 

үстірт қарастырылады.

Ұлттық психология мәселелерінің түр- 

лі аспектілерін зерттеуде педагогика 

ғылымы  саласындағы  әріптестері- 

мізді  үлгі  тұтқанымыз  абзал.  Өйт- 

кені олар өз зерттеулерінде бұл мәсе- 

леге  ерекше  мән  беріп  келеді.  Ал 

психологияда  мұндай  жағдай,  жоға- 

рыда айтқанымыздай жоқтың қасы.

Осы  айтқандарды  ескере  келе  ал- 

дағы  жерде  ерекше  ескеретін  басты 

инновациялық  бір  мәселе  –  ол  ұлт- 

тық психологияның тестілерді жасау 

мәселесі. Қазіргі кезде тестілік зерт- 

теудің ауқымы бізде тесттер оқу ағар- 

ту саласында жыл сайын ҰБТ деген 

атпен қолданысқа түсіп жүр.

Ал  мұның  ұлттық  психологиялық 

мазмұнын анықтау күні бүгінге дейін 

психолог  ғалымдардың  назарынан 

тыс қалып келеді. Осы мәселені со- 

нау  1932  жылдың  өзінде  қазақ  пси- 

хологиясының  ақсақалы  Сәлкен  Ба- 

лаубаев (1902-1972) Мәскеудің «Пси- 

хология»  журналында  арнайы  мәсе- 

ле етіп көтерген еді.

Мұның дүниеге келуі – психология- 

да  үлкен  жаңалық  (инновация)  бол- 

мақ.  Содан  бері  80  жылдай  уақыт 

өтіпті.

Ал  бұл  салада  ешқандай  қозғалыс 

байқалмайды.  Айта  берсек  шешуін 

күтіп отырған осы секілді ұлттық пси- 

хологиялық  мәселелер  шаш  етектен 

деуге болады.

Мұндай  жағдайда  Қазақстан  психо- 

логиясындағы инновациялық серпін 

туралы айту қиын.

ИНСАЙТ  –  (ағылш.  insight  –  түсі- 

ну) – 1) неғұрлым жалпы мағынасы 

– бір нәрсені іштей сезу, ішкі түйсік; 

2) стандартты жағдайда – кез келген 

өзіндік сана-сезім немесе өзіндік ұғы- 

ну; 3) психотерапияда – біреудің бұ- 

рын  аңғарылмаған  психикалық  кү- 

йін түсіну немесе білу; 4) еске түсір- 

мей-ақ,  бұрынғы  тәжірибеге  сүйен- 

бей, бір нәрсені жаңадан дұрыс аңғару; 

5)  гештальтпсихологияда  –  пробле- 

малар  сол  арқылы  шешілетін  про- 

цесс. Бұл орайда И. шешімге сәйкес 

адамға байланысты түсіндіруге мүм- 

кіндік беретін модельді немесе оқиға 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   354   355   356   357   358   359   360   361   ...   877




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет