Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

281

рибесін жинақтап, қатерлі жағдайда 

жеңуге  жұмылдырады.  Психология- 

да  К.(стрестік)  жағдайды  жеңіп, 

қиыншылыққа  төзіп,  онан  әр  қилы 

айла-амалдар жасап, қалыпты күйге 

түсу дистресс деп аталады. К. сезім 

күйіне  берілгіш  адам  денсаулығын 

да бұзып, жүйкелік ауруға жиі ұшы- 

рап, ақыл-есінде қалыпты жағдайдан 

ауытқушылық пайда болады. Төзім- 

ділік пен тапқырлық, әрбір істің құ- 

пия  түйінін  шеше  білуге  дағдылану 

адамды К. пен дағдарысты жайттар- 

дан  арыла  білудің  тиімді  амал-тәсі- 

лі болып табылады.

КҮЙІНУ  –  адамның  бойын  қайғы-

қасірет жаулап алып уайымдауы. Ыза- 

ланып,  назаланады.  Ауыр  қайғыны 

бастан  кешіруде  оның  бойын  ауыр 

сезім  билеп,  қайғы-қасірет  кешеді. 

«Есей өзінің би білмегенін үлкен ке- 

міс  көріп  күйінді  (Ә.Нұрпейісов)». 

«Күйініш  күйдіргендей  жердің  жү- 

зін,  қиналып  тоқтата  алмай  әркім 

өзін,  Ілініп  қаралы  күн  қара  тулар, 

Әкетті бойды билеп ауыр сезім (Халық 

өлеңі)».  К.  адамның  ақыл-ойын  се- 

зім  билеп  қайғы-қасіретті  басынан 

кешіруде  стрестік  күйге  ұшырайды. 

Бұл орайда адам күйіп-пісіп, іс-әре- 

кетінде ретсіз қимыл-қозғалыстар жа- 

сап,  жан  дүниесінде  зорлану,  қина- 

лу  сияқты  жағдайларға  ұшырайды. 

Ақылды сезім билеп, қайғырушылық 

пен  өкініштілік  күйлерді  басынан 

кешіреді.  Уайым-қайғыға  беріліп, 

адам бойын үмітсіздік билейді. Адам 

мұндай  ауыр  жағдайды  жеңу  үшін 

бойындағы күш-қуатын, ерік-жігерін 

шыңдап  ауыр  жағдайдан  сергудің 

жолын іздестіруі қажет. Табандылық 

пен  ұстамдылық  көрсетіп,  өзінің 

сезімімен еркін билеуге барынша ма- 

шықтануы пайдалы болмақ.

КҮНШІЛДІК  –  мінездегі  көре  ал- 

маушылықты  білдіретін  жағымсыз 

қылық. Халық даналығы күншілдік- 

тің жағымсыздығын әр алуан мақал-

мәтелдермен  бейнелеп  берген.  «Оз- 

быр  олжа  үшін  өледі,  күншіл  күн- 

деумен  өледі»,  «Күншілдің  күні  қа- 

раң» (Мақал). К. адамның өзгелердің 

істеген ісі мен тіршілігінде қол жет- 

кен  табыстары  мен  атқарған  ісінің 

нәтижелі болуына қызғаныштық біл- 

діріп, оларды жақтырмай, сыртынан 

өтірік-өсек әңгімелер таратуды өзіне 

медет  санайды.  Өзгелердің  іс-нәти- 

желерін  әртүрлі  саққа  жүгіртіп  ішкі 

күйініш сезімін білдіруі. Әрбір мақ- 

тан  біреуден  асамын  деген,  күншіл- 

дікті  білдіреді.  «Менің  мұнда  тұр- 

ғанымды көрсе, Дәулет күншілдікпен 

жарылып кетер ме еді, қайтер еді? – 

дейді  езу  тартып  Жармағамбетов» 

(Абай).

К.  көре  алмаушылық  қызғанышты 

білдірумен қатар, адамның күйінішін 

де  білдіретін  жағымсыз  мінез  ерек- 

шелігі.  К.  адамды  сайқымазақ  етіп, 

оның  іштарлығын  мінейтін  мәтел 

«Ішің күйсе тұз жала» дейтін нақыл 

сөз  бар.  Бұл  нақыл  әртүрлі  жақта 

айтыла береді. «Біздер мықты болған- 

да, Достарымыз сүйінсін, Даңқымыз- 

ға жер жарған, Көре алмаған күйін- 

сін» (С.Мәуленов). К. жағымсыз қу- 

лық ретінде маңындағы адамдар мен 

қоныс-көршілерге де шарпуын тигі- 

зіп,  жағымсыз  көршіден  аулақ  бо- 

луын ойлайды. К. адам мінезінің жа- 

ғымсыз қылығы болғандықтан кімді 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: