Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

41

ренттік жүйке құрылымының жиын- 

тығын білдіреді. Көру, есту, дәм сезу, 

иіс сезу, тері, қимыл-қозғалыс (кинес- 

тетикалық) т.с.с. талдағыштар (анали- 

заторлар) бар А. – организмнің сырт- 

қы  және  ішкі  ортасынан  келетін  ті- 

тіркендіргіштерді  талдау  және  син- 

тездеу  қызметін  атқаратын  жүйке 

аппараты. Түйсіктердің физиология- 

лық негіздері болып табылатын – ол 

тітіркендіргіштің оған сәйкес анали- 

заторға (сезім мүшесіне) әсері нәти- 

жесінде пайда болатын жүйке проце- 

сі. И.П.Павлов бойынша, анализатор – 

бұл  тітіркендіргіштерді  қабылдау, 

өңдеу  және  оларға  жауап  қайтаруға 

қатысатын  афференттік  және  эффе- 

ренттік жүйке жолдарының жиынты- 

ғы.  А.  –  тітіркендіргіштердің  әсері- 

мен рефлекторлық түрде өзгеріп оты- 

ратын белсенді мүше, сондықтан түй- 

сік пассивті емес, ал әрқашан қозға- 

лыстық  компоненттерден  тұратын 

белсенді психикалық процесс болып 

табылады. А. үш бөлімнен тұрады: Пе- 

рифериялық бөлім (рецептор) – сырт- 

қы энергияны жүйке процесіне айнал- 

дыратын арнайы трансформатор.

Афференттік (орталыққа бағытталған) 

және эфференттік (орталықтан шыға- 

тын)  жүйке  талшықтары  немесе  өт- 

кізгіш жолдар; А-дың мидағы қабық- 

асты және қабықты бөлімдері; бұлар- 

да  перифериялық  (шеткі)  бөлімдер- 

ден  келетін  жүйке  импульстарының 

өңдеуі  іске  асады.  А-дың  шеткі  бө- 

лімдерінің белгілі бір жасушаларына 

ми қыртысы жасушаларының белгілі 

бір бөлімшелері сәйкес келеді. Осы- 

лайша, мыс., көз торының әртүрлі нүк- 

телеріне ми қыртысында кеңістік бо- 

йынша әртүрлі орналасқан нүктелер 

сәйкес келеді.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: