Қ. Т. Сапаров г.ғ. д., С. Торайғыров ат
жүктеу/скачать 5,58 Mb. Pdf көрінісі
|
| Бақылау сұрақтары:
Карталардың масштабтарын атаңыз. Мектептегі атластарда қандай масштаб қолданылады? Топографиялық карталардың басты қасиеттерін айтып беріңіз. 5.1 Топографиялық карталардағы өлшеулер Ара қашықтарды өлшеу. Топографиялық карталарда ара қашықтарды көз мөлшеремен, сызғышпен, циркульмен, курвиметрмен, тіпті, төтенше жағдайды сызықтық масштаб және клеткалы бір тілім қағазбен де өлшеуге болады. Егерде дәлділік керек болмаса (қатесі ±10 %) өлшем қолданады. Ол үшін ойша ара қашықтық см – мен бағалайды да, сандық масштаб арқылы жер бетінде соған сайкес жүздеген метр немесе километрге аударады. Кейде картографиялық тордың километрлік квадраттары қабырғаларының ұзындығымен салыстырғанда бірден нәтижесін километр және оның үлесі ретінде есептеуге болады. Сызығышпен өлшеу: сантиметр мен милиметрді өлшеуді де жер бетіндегі сызықтың ұзындығына аударады. Милиметрдің ондық үлестерімен көз өлшемімен алады. Одан кейн нәтижені масштаб бөлігіне көбейтеді. Есепті жеңілдету үшін алдын – ала 0,1 мм,1 м, 1 см сайкес ара қашықтарды есептейді. Қисық және сынық сызықтарды өлшеу үшін циркуль мен графикалық масштаб қолданылады. Циркульдің екі ұшы қосылған кезде бір нүктеге жиналип, бір ғана тесік жасай алатындай болу керек. Циркульдің қажетті ашасын сол аяғын орта қол немесе сұқ саусақпен ақырын қимылмен басып орнатады. Циркуль ашасын екі қолмен орнатуға болмайды, себебі – дәлділікпен пен өлшеу жылдамдығы төмендейді. 1, 2-сурет. Циркуль және сызығышпен өлшеу жүктеу/скачать 5,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|