Қ. Т. Сапаров г.ғ. д., С. Торайғыров ат

 
130 
2-кесте 
 
Нұсқа 
Атаулы масштаб 
1 
1 см-де 10 м 
1 см-де 2 км 
1 см-де 250 м 
1 см-де 5 м 
2 
1 см-де 2 м 
1 см-де 200 м 
1 см-де 25 м 
1 см-де 5 км 
3 
1 см-де 2,5 м 
1 см-де 10 км 
1 см-де 20 м 
1 см-де 500 м 
4 
1 см-де 100 м 
1 см-де 2,5 м 
1 см-де 50 км 
1 см-де 1 км 
5 
1 см-де 1,5 м 
1 см-де 20 км 
1 см-де 50 м 
1 см-де 250 м 
6 
1 см-де 25 м 
1 см-де 5 м 
1 см-де 200 м 
1 см-де 1 км 
7 
1 см-де 2 м 
1 см-де 100 м 
1 см-де 2,5 км 
1 см-де 50 км 
8 
1 см-де 500 м 
1 см-де 20 м 
1 см-де 5 км 
1 см-де 25 км 
9 
1 см-де 2 км 
1 см-де 1,5 м 
1 см-де 10 км 
1 см-де 50 м  
10 
1 см-де 2,5 м 
1 см-де 20 км 
1 см-де 25 м 
1 см-де 200 м 
11 
1 см-де 10 м 
1 см-де 1 км 
1 см-де 500 м 
1 см-де 25 км 
12 
1 см-де 2 км 
1 см-де 25 км 
1 см-де 10 м 
1 см-де 250 м 
13 
1 см-де 5 км 
1 см-де 2,5 м 
1 см-де 10 км 
1 см-де 100 м 
14 
1 см-де 10 км 
1 см-де 25 м 
1 см-де 5 м 
1 см-де 1 км 
15 
1 см-де 50 км 
1 см-де 20 км 
1 см-де 500 м 
1 см-де 2 м 
16 
1 см-де 2,5 км 
1 см-де 100 м 
1 см-де 1,5 м 
1 см-де 50 км 
17 
1 см-де 20 м 
1 см-де 2,5 км 
1 см-де 10 м  
1 см-де 5 км 
18 
1 см-де 10 м 
1 см-де 200 м 
1 см-де 2 км 
1 см-де 25 км 
19 
1 см-де 2 м 
1 см-де 50 м 
1 см-де 2,5 км 
1 см-де 50 км 
20 
1 см-де 1,5 м 
1 см-де 20 км 
1 см-де 250 м 
1 см-де 20 м 
 
4-тапсырма. Масштабтың нақты дәлдігін анықтау (1-кесте). 
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. Картаның берілген 
масштабтың  0,1  мм  бейнелейтін  жергілікті  жердің  сызғыштағы 
арақашықты  масштабтың  нақты  дәлдігі  деп  атайды.  Оны  анықтау 
үшін  сандық  масштабты  атаулыға  ауыстыру  керек.  Содан  кейін 
0,1 мм-де қанша метр бар екенін анықтап алу қажет. Мысалы, сандық 
масштаб 1:50000 болса, атаулы 1 см-де 500 м болады. Осыдан, 1 мм-де 
50 м, ал 0,1 мм-де 5м ьбар екені анықталады.  
5-тапсырма.  Берілген  атаулы  масштаб  бойынша  сызықтық 
масштаб құру (3 кесте). 
3-кесте 
 
Нұсқа 
Масштаб 
Нұсқа 
Масштаб 
1 
1:100 
11 
1:10000 
2 
1:150 
12 
1:15000 
3 
1:200 
13 
1:25000 
4 
1:250 
14 
1:50000 
5 
1:500 
15 
1:100000 
6 
1:1000 
16 
1:250000 
7 
1:1500 
17 
1:300000 
8 
1:2000 
18 
1:500000 
9 
1:2500 
19 
1:1000000 
10 
1:4000 
20 
1:2000000 

 
131 
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Сызықтық 
масштаб  –  атаулы  масштабтың  графикалық  бейнесі.  Оны  құрастыру 
үшін түзу сызықты бірнеше бірдей бөліктерге бөледі, ол масштабтың 
негізі деп аталады. Әрбір бөліктің өлшемі атаулы масштабта берілген 
өлшемге  тең.  Кескіннің  сол  жақ  бөлігі  өзара  тең  кішірек  бөліктерге 
бөлінеді, олар графикалық дәлділікті құрайды (2 сурет).  
 
1: 50000 
1 см-де 500 м 
 
 
2-сурет. Сызықтық масштаб 
 
 

 
132 
№3 Зертханалық жұмыс  
 
6-тапсырма. Берілген топографиялық картадан түзу сызықтарды 
сызықтық масштаб арқылы өлшеу (4 кесте). 
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Екі  нүктенің 
арақашықтығын  анықтау  үшін  циркульдың  айырығын  картадағы 
кескіннің  арақашықтығымен  бірдей  қылдырып  орналастырады 
(3 сурет).  Содан  кейін  циркульдың  оң  аяғы  бүтін  бөліндіде,  ал  сол 
аяғы кіші бөлшектер аймағында болатындай етіп сызықтық масштабқа 
апарып,  санақ  жүргізеді.  Берілген  үлгіде  нүктелер  арасындағы 
арақашықтық 1 км 250 м. 
 
 
 
3-сурет. Картадағы арақашықтықты сызықтық масштаб  
арқылы өлшеу 
4-кесте 
Нұсқа 
У-34-37-В-в-4 (Снов) картасы бойынша 
1 
Михалинская тауы (6812) – жел диірмені (6612) 
2 
Михалинская тауы (6812) – Карьерная тауы (6713) 
3 
108,1 су деңгейінің белгісі (6814) – бұлақ (6713) 
4 
158,4 белгісі (6714) – кірпіш зауыты (6613)  
5 
Су диірмені (6613) – Белый (6513) 
6 
Құдық (6612) – құдық (6513) 
7 
Кирпичная т. (6613) – 139,4 су деңгейінің белгісі (6513) 
8 
Орманшы үйі (6611) – шіркеу (6510) 
9 
Су диірмені (6611) - Голая т. (6511) 
10 
Белый (6513) – Малиновская т. (6411) 
11 
Метеостанция (6413) – 146,4 белгісі (6514) 
12 
Шіркеу (6413) – 142,0 су деңгейінің белгісі (6512) 
13 
Семафор (6414) - Су қыспақты мұнара (6413) 
14 
137,6 белгісі (6411) – 131,4 белгісі (6511) 
15 
Орманшы үйі (6610) – жел диірмені (6612) 
16 
Лесная т. (6711) – телефон станциясы (6711) 
17 
Кірпіш зауыты (6613) – 158,4 белгісі (6714) 
18 
Су қыспақты мұнара (6614) – жеке жаткан тас (6513) 
19 
Құдық (6612) – Голая т. (6511)  
20 
129,4 су деңгейінің белгісі (6411) – құдық (6412) 

 
133 

жүктеу/скачать 5,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: