Қ. Т. Сапаров г.ғ. д., С. Торайғыров ат

 
140 
№7 Зертханалық жұмыс  
 
10-тапсырма.  Берілген  координаталары  бойынша  картадан 
нүктені табу (8 кесте).  
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. Белгілі географиялық 
координаталары  бойынша  картадағы  нүктені  табу  үшін  алдыңғы 
есепке кері етіп шығарады.  
Мысалы,  У-34-34-В-в  (Снов)  картасынан  координаталары  φ
Б
  = 
54
0
40’17’’  және  λ
Б
  =  18
0
03’54’’  болатын  Б  нүктесін  табу  керек 
(9 сурет).  Оңтүстік  рамканың  ендігі  54
0
40’  болғандықтан  бізге 
солтүстікке  қарай  тағы  17’’  қосу  қажет.  Ол  үшін  шеткі  минуттық 
рамкадан  он  секундтық  бөлікті  алып  қосамыз,  осыдан  біз  54
0
40’10’’ 
алмыз.  Осыдан  пропорция  құру  арқылы  7’’  миллиметрлік  есебін 
анықтаймыз:
 
 
 
Көлденең  масштаб  көмегімен  осы  қашықтықты  54
0
40’10’’ 
өлшемінен  солтүстікке  қарай  тағы  8,4  мм  қосамыз  да,  параллель 
жүргіземіз.  
Дәл осындай тәсіл арқылы 18
0
03’54’’ нүктесін тауып параллельге 
перпендикуляр  меридиан  жүргіземіз.  Праллель  мен  меридианның 
қиылысуы картадағы анықталып отырған нүкте болып табылады. 
 
 
9-сурет. Географиялық және тікбұрышты 
координаталарды анықтау 
 

 
141 
8-кесте 
 
Нұсқа 
У-34-37-В-в-4 (Снов) картасы бойынша 
φ 
λ 
1 
54
0
41’01’’ 
18
0
05’09’’ 
2 
54
0
40’33’’ 
18
0
04’24’’ 
3 
54
0
41’51’’ 
18
0
07’27’’ 
4 
54
0
42’00’’ 
18
0
05’16’’ 
5 
54
0
40’15’’ 
18
0
07’00’’ 
6 
54
0
42’09’’ 
18
0
05’25’’ 
7 
54
0
40’10’’ 
18
0
06’36’’ 
8 
54
0
41’27’’ 
18
0
05’23’’ 
9 
54
0
40’20’’ 
18
0
06’28’’ 
10 
54
0
41’18’’ 
18
0
05’50’’ 
11 
54
0
41’28’’ 
18
0
03’51’’ 
12 
54
0
40’47’’ 
18
0
04’53’’ 
13 
54
0
41’39’’ 
18
0
04’53’’ 
14 
54
0
41’20’’ 
18
0
05’02’’ 
15 
54
0
41’35’’ 
18
0
05’26’’ 
16 
54
0
40’42’’ 
18
0
05’40’’ 
17 
54
0
41’33’’ 
18
0
07’16’’ 
18 
54
0
40’16’’ 
18
0
07’04’’ 
19 
54
0
42’21’’ 
18
0
04’16’’ 
20 
54
0
42’03’’ 
18
0
04’44’’ 

 
142 
№8 Зертханалық жұмыс  
 
11-тапсырма.  Берілген  топографиялық  картадан  нүктелердің 
тікбұрышты координаталарын табу. 
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Топографиялық 
карталарда  картографиялық  торлардан  басқа  координаталық  тор  бар. 
Ол  әр  түрлі  нүктелердің  тікбұрышты  координаталарын  анықтауға 
мүмкіндік береді. Бұл тор квадраттар жүйесі ретінде, осьтік меридиан 
мен  экваторға  параллель  сызықтар  арқылы  бейнеленеді.  Олар 
көптеген  киллометр  арқылы  жүргізілгендіктен  оларды  километрлік 
тор деп те атайды (9 сурет). 
Экваторға параллель сызықта жытқан әрбір нүкте Х абциссасына 
ие.  Ол  тордың  әрбір  сызығында  жазылған.  Бұл  жазулар  нүктенің 
экватордан  неше  километр  қашықтағанын  көрсетеді  (мысалы  6065 
жазуы  сол  сызықтың  экватордан  6065  км  қашықтықта  орналасқанын 
білдіреді).  Шеткі  сызықтарында  жазу  толық  блса,  қалғандарында 
қайталамас үшін тек қана соңғы екі санын жазады.  
 
9-кесте 
 
Нұсқа 
У-34-37-В-в-4 (Снов) картасы бойынша 
1 
Триангуляция пункті (6812) 
2 
164,0 белгісі (6713) 
3 
150,2 белгісі (6711) 
4 
Құдық (6612) 
5 
Тастар жиынтығы (6812) 
6 
Жанармай қоймасы (6514) 
7 
Жеке жатқан тас (6513) 
8 
151,8 белгісі (6513) 
9 
Жел диірмені (6612) 
10 
142,7 белгісі (6613) 
11 
Ұн тартатын зауыт (6614) 
12 
160,6 белгісі (6611) 
13 
Су қыспақты мұнара (6614) 
14 
156,1 белгісі (6712) 
15 
Құдық (6614) 
16 
Ұн тартатын зауыт (6511) 
17 
Телеграфтық контора (6711) 
18 
130,4 белгісі (6611) 
19 
146,4 белгісі (6514) 
20 
Жеке тұрған ағаш (6812) 
 

 
143 
Сонымен, В нүктесінің тікбұрышты координаталарын табу керек 
делік (9-сурет).  
Нүктелердің координаталарын келесі формулалар арқылы анықтайды: 
 
 
 
мұндағы  Х
N 
және  Ү
N 
-
 
В  нүктесі  жатқан  6507  километрлік  торының 
оңтүстік-батыс  төбесінің  координаталары,  ал  ΔХ  және  ΔҮ  –  В 
нүктесінен  квадраттың  оңтүстік  және  батыс  қырларына  дейінгі 
координаталардың өсімі. 
Х
N 
және Ү
N 
мәндері картадан алынады, ал ΔХ және ΔҮ көлденең 
масштаб арқылы картадан өлшенеді.  
Осыдан В нүктесінің координаталары анықталады:
 
 

жүктеу/скачать 5,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: