* Ұсынылған тізімнен сізге белгілі мемлекеттердің шекараларында орналасқан тауларды таңдаңыз. Бұл мемлекеттердің атауларын келтіріңіз.а) Косцюшко; ә) Биік Татры; б) Белуха; в) Эльбрус; г) Эверест; д) Мак-Кинли; е) Монблан; ж) Бандейра.
Талдау
|
* Теңізшілер жолында айсбергтерді кездескенде, олар желге қарсы жүзетінін бірнеше байқаған. Қалай ойлайсыз, бұл неліктен болады?
*Табиғаттың барлық заңдылығына қайшы келетін бастаулары мен құйылар жері мерзімдік ауысуға ұшырайтын өзендер бар. Ол неліктен болады?
*Ширек ғасыр бұрын Тынық мұхитында Эль – Ниньо деген атқа ие болған жылы ағыс табылды. Оңтүстік-шығыс пассаттар әлсіреген кезде оның қуатты жылы ағыны 7-14 жылда бір рет пайда болады. 1982жылы қыста тағы оқысынан пайда болған Эль-Ниньоның салдары және себептері қандай болды?
* Мельбурн Сиднейге өте ұқсас. Бірақ олардың арасындағы басты айырмашылық – ауа райы. Сиднейде жиі күн шуақты болады, Мельбурнде салқын маусым ертерек басталады. Аталған қалалардағы климатындағы, ауа райындағы бұндай айырмашылықтарды түсіндіріңіз. Олар қандай климаттық белдеулерде орналасқан?
* 1000метрден артық тереңдікте тіршілік ететін теңіз жануарларын зерттей келе, гидробиолог-ғалымдар әртүрлі мұхиттарда және әртүрлі ендіктерде олардың түр құрамында ұстанымды айырмашылықтар таба алмады. Оны немен түсіндіруге болады? Қандай мұхитта судың беткі қабатында дәл сондай жануарларды кездестіруге болады? Мұхиттарда әртүрлі ендіктерде орналасқан аралдардың жануарлар әлемінде айырмашылық бар ма?
* Үлкен емес аралдардың жанындағы қайран суларындағы жануарлар әлемінің ерекше алуан түрлілігі теңіз гидробиологтарды әрқашан таң қалдырған. Ол жерлерде көптеп моллюскі, тікенді терілер, актиний, балықтар кездеседі.Қалай ойлайсыз, бұл қандай аралдар? Олар дүние жүзі мұхиттың қай аудандарында кездеседі? Бұл аралдардың пайда болу ерекшеліктерін сипаттаңыз. Олардың жағалау суларындағы ихтиофауна түрлерінің бай болуы немен байланысты?
* Тропикалық белдеудің тұрғындары – нилоттарға қарағанда экваторлық орманда өмір сүретін пигмейлердің терісі ашықтау келуінің себебі неде? Бұл халықтар қай елдерде таралған? Олардың өмір салты, айналысатын шаруашылығы немен айрықшаланады?
* Эскимостардың арғы бабалары өздерінің қолайсыз өлкелерінде қызыққа құштарланып қоныстанбаған- олар бұл жақта оңтүстіктің аса күшті тайпалардың тегеурінінен қорғаныс тапқан. Қазіргі эскимостар қайда тұрады? Олар қандай нәсілге жатады және олардың ағзасы ерекше тіршілік ортасына қалай бейімделген? Бұл аудандарды мекен еткен эскимостар мен басқа халықтардың шаруашылығы несімен айрықшаланады
* Гималай етегіндегі Черапунджи орны жер шарының ең ылғалды жері деп есептеледі. Бұнда жылына 10000 мм артық жауын шашын түседі. Бұны қандай себептермен түсіндіруге болады? Бұл аудандағы жауын шашының жылдық түсу режимі қандай? Черапунджиде бір жылда түсетін ылғал мөлшері Астанада неше жылда шамамен сонша мөлшерде түсетінін анықтаңыз. Черапунджи секілді ең ылғалды жерлер кездесетін басқа материктердегі елдерді атаңыз.
* Экватор және Оңтүстік тропиктің аспан биігінде Күн көзі тұрған кезде, бұл ендіктердегі қаңтар айының орташа ауа температурасы Африкада 24° С жетеді. Бірақ Солтүстік тропикте Күн көзінің ұқсас орналасқан жағдайында орташа температура шілдеде 32°С-қа жоғары болады. Бұны немен түсіндіруге болады? Бұл климаттық жағдайларға қандай табиғат зонасы сәйкес келеді? Бұндай табиғат зонасы кең ішкі аймақтарды алып жатқан тағы бір материкті атаңыз, және осы аймақтарды тізіңіз.
* Кейінгі жылдары климаттың жылынуы туралы көп айтылады. Ауа температурасының жоғарлаған кезінде поляр маңы мұздарының және тау мұздықтарының еруі басталады. Бұл жағдайда дүние жүзілік мұхиттың көлемі көтеріледі. Егер дүние жүзілік мұхиттың деңгейі 200м-ге көтерілсе қандай жазық түрлері су астында батар еді? Мысалдар келтіріңіз.
-
Табиғат зонасы
|
Ерекшелігі
|
Ылғалды экваторлық ормандар
|
Жауын-шашын көп, өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне бай
|
Саванналар мен сирек ормандар
|
Ылғалды кезең 3-ке бөлінеді, шөптесін өсімдік басым
|
Тропиктік шөлдер
|
Жауын-шашын 100мм-ден аз, құмды шөлдер орын алады
|
Субтропиктік қатты жапырақты орман
|
Түйнекті, тамыржемісті өсімдіктер көп
|
* Кестедегі мәліметтерге сүйене отыра, Қазақстанның қай аймағы ормандар көлемі аз екенін анықта:
А) Солтүстік
В) Батыс
С) Оңтүстік
D) Шығыс
Е) Орталық
-
Қазақстан облыстары
|
Жалпы жер көлемі млн.га
|
Орманды көлемі
млн. га
|
Солтүстік
|
56,6
|
1,8
|
Батыс
|
70,5
|
0,3
|
Оңтүстік
|
70,1
|
8,6
|
Шығыс
|
28,3
|
1,8
|
Орталық
|
35,6
|
0,1
|
|
Болжау
|
Литосфера тақталардың жылдамдығын және бағытын анықтап миллиондаған жылдардан кейін материктер мен мұхиттардың орнының ауысуы туралы болжаңыз
Сұрақтарға жауап беріңіз:
- Атлант, Тынық мұхиттарының аудандары қалай өзгереді? (Атлант үлкейіп, Тынық азаяды)
- Австралияның орны қалай өзгереді? (Евразиямен қосылады)
- Африканың орны қалай өзгереді? (солтүстікке ауысады)
- Солтүстік Америка мен Африканың пішіні қалай өзгереді? (Солтүстік Америка солтүстіктен оңтүстікке, Африка батыстан шығысқа созылады)
Тұманды Альбион…….. бұндай атауға Европа жағалауындағы осы аралдар ие. Олар қалай аталады? Ондай атау неліктен пайда болған?
|
