1- дәріс. Әлеуметтану және әлеуметтанудың болашағы
жүктеу/скачать 225,45 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Буржуазия
- Вебер: тап, мәртебе және билік
| Таптар нешеу?
Таптық жүйелер- реттелген мәртебелер жиыны. Оған қандай мәртебелер кіреді және олар қалай жіктеледі? Маркс: буржуазия және пролетариат Карл Маркс (1818-1883) әлеуметтік құрылым екі таптан тұратынына сенімді болған. Оларды дәулеттілер және кедейлер деп атауға болады. Макс оларды буржуазия және пролетариат деп атаған. Буржуазия- жұмыс үшін қажетті құралдар мен материалдарды, яғни өндіріс құралдарын иеленген тап. Пролетариат- онымен қастамасыз етілмеген. Сондықтан олар үстемдік етуші тапқа жалданып өмір сүреді. Маркс пікірінше, тапқа жіктеу, ең алдымен, өндірістік құрал-жабдықтарды игеруге байланысты. Әлбетте, өндіріс құралдарының еңбекке қатысы бар, бірақ бұл екеуі бір мәнге ие емес. Маркстың айтуынша, колледж оқытушысы, жергілікті дүкенінің менеджері және қоқыс жинайтын қала қызметкері-барлығы бірдей пролетариат болып саналады, себебі олар басқа біреуге қызмет етеді. Алайда қоқыс жинаушы жұмысын өз көлігімен орындайтын болса, Маркс оны буржуазияның мүшесі деп санайды. Оның пірінше, басты фактор-адамның қанша ақшасы болуы немесе қандай жұмыс атқаратыны ғана емес, өндіріс құрал-жабдықтарын меншіктенуі мен еңбектің өз бақылауында болуы ды. Әрине, Маркс, «жекеменшік көлігімен қоқыс жинайтын адамдарға қарағанда дүкен менеджерлері табысты» деген қалыптасқан ортақ пікірді елеусіз қалдырмаған. Алайда менеджерлер мен көше сыпырушылар таптық сананы дамытып, өздерінің таптық түбірін түсініп, таптық жүйелермен күресу үшін бірігеді деп үміттенген. Вебер: тап, мәртебе және билік Маркстың жазбалары жары қ көргеніне ондаған жылдар өткен соң, Макс Вебер (1864-1920) таптарға жіктеудің біршама кеңейтілген жүйесін ұсынды. Маркс тұжырымдаған, қоғамдық тапқа жіктеудің екі өлшемді жүйесінің орнына, Вебер стратификация жүйесін адамдардың орынын анықтайын үш тәуелсіз өлшеммен толықтырды. Олардың біреуі- Маркс мәлім еткен тап өлшемі. Екіншісі- билік, ал үшіншісі-әлеуметтік беделді немсе әлеуметтік ерекшелікті білдіретін мәртебе. Оның айтуынша, мәртебесі тең адамдар өз қоғамдастықтарын құрады. Олардың ортақ белгілері бар, сондай ақ мүдделері, құндылық бағдарлары ұқсас болғандықтан, бірін-бірі жиі асқа шақырады, бір-бірімен тұрмыс құрады және ұқсас қаракетпен айналысады. Вебер «жоғары тәртебе мен билікке қол жеткізудің экономикалық негіздері бар» деген оймен келіседі. Алайда олардың әлеуметтік теңміздікке әсері ттәуелсіз деген. Атап айтқанда, Вебердің пікірінще, мәртебе экономикалық билікке жиі қарама-қайшы келіп, «тек қана» байлығы бар адамдардың талаптарына тосөауыл болады. Мәселен, мафия мүшесі көп қаражатқа және өндіріс құралдарына ие болса да кең қоғамдастыққа абыройлы болмайды. Буржуазия- жұмыс жасауға қажетті құралдар мен материалдарды яғни өндіріс құралдарын иеленген тап. Пролетариат- өндіріс құралдарына ие емес тап. Олар өндіріс құралдарын иеленген адамдарға жалданып өмір сүреді. Тап- Марсктік теория бойынша адамдарды өндіріс құралдарына деген меншіктік қатынас арқылы жіктеу. Таптық сана- адамдардың өндіріс құралдарына өздерінің қатынастарын түсініп, нақты таптық ерекшеліктерін мойындауы жүктеу/скачать 225,45 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|