1- дәріс. Әлеуметтану және әлеуметтанудың болашағы
жүктеу/скачать 225,45 Kb.
|
| Мақсаты: саяси элита және саяси лидерліктің мәнін ашу, демократиялық қоғамның саяси өміріндегі олардың ролі мен маңызын анықтау.
Лидерлік, яғни жетекшілік әлеуметтік және саяси құбылыс ретін әмбебап. Саяси лидер дегеніміз - әлеуметтік маңызды мақсаттарға қол жеткізу үшін қоғамды немесе оның көп бөлігін мобильдеуге қабілетті ең ықпалды тұлға болып табылады. Лидер ағылшын тілінен аударғанда (leader) «жетекші», «жол көрсетуші» деген мағынаны береді. Лидерлік теориясы 20 ғ. басында пайда болды. Оның авторларының бірі – ағылшын зерттеушісі Гальтон адам қасиеттері теориясын жасады.(лидердің психологиялық қасиеттері). Лидерге өзге адамдарға ықпал ете алу, олардың бірлескен ортақ іс-әрекеттерін ұйымдастыра білу қасиеттері тән. Сонымен қатар, халықтың мүддесін толық сезініп, қорғай білетін, бойында саяси қайраткерге лайықты қасиеттері бар адамдар жатады. Саяси лидер – қоғамды, саяси ұйымдарды және қозғалыстарды басқаратын, елдегі саяси процестердің бағытын және оқиғаның жүру барысын өзгертуге қабілетті тұлға. Саяси лидерлер қоғамның тарихи даму жолдарын анықтайтын бағдарламалар жасайды. Саяси лидер – ең алдымен тұлға, яғни бұқара халықтан оны ажырататын қасиеттері бар: 1. Айқын, нақты басқару қасиеттерінің болуы: адамдарды ұйымдастыра білу, оларды басқару, бағындыру, бұйрық бере білу (әмірін жүргізу). 2. Өзгелерден ерекшелене білу, өзін-өзі ұстай білу. 3. Оқиғаларды реттеп қана қоймай, қажет кезінде оны жасай алу. 4. Қажетті білімі, тәрбиесі, көргендігі, тапқырлығы болу. 5. Уақыт талабына және өзінің әлеуметтік базасының талаптарына сай болу. Аталған қасиеттер көрсеткендей, лидердің ролі қоғамда анықталады, көп жағдайда тұлғаның қандай лидер екендігі қоғамға байланысты болып келеді. Лидердің масштабы және деңгейлеррі болады, мысалы, топтың, селоның, қаланың, аймақтың, партияның, саяси қозғалыстың, кәсіподақтық, мемлекеттің лидері. Лидердің кез-келген деңгейінде олардың рольдері көбінесе бірдей болады. Лидер: 1. Маңына өз жақтастарын жинау. 2. Оның көзқарасын бөлісетіндердің іс-әрекеттерінің мақсатын анықтау. 3. Қоғам алдында міндет қою. 4. Бағдарламаларды жүзеге асыру жолдарын, әдістерін белгілеу. 5. орын алған оқиғаға байланысты өзінің бағытын өзгертуге дайын болу. 6. Шешім қабылдауда жауапкершілікте болу. 7. Бейтараптармен қалыпты қатынасты сақтау. 8. Өзінің және жақтастарының пайдасы үшін дер кезінде қарсыластарын тежей білу. Жоғарыда айтылғандардың барлығы лидерге ерекше талап қояды, өзінің қабілеттерін жүзеге асыруға міндеттейді. Лидерді бедел қалыптастырады, ресми түрде лидер ешкім арқылы тағайындалмайды, бекімейді. Лидерлікке үміткерлердің ішінен саяси іс-қимылының аса беделдігімен, нәтижелілігімен көзге түскен адам ғана сайланады. Лидер ретінде халықтың өзінің соңынан еруін қалаған емес, ешбір мүжбүрлеусіз халықты көндіре білген адам ғана танылады. Адам лидер болып тумайды, ол қалыптасады. Лидерлік өнеріне ие болуға саясаттың кез-келген субъектісі қабілетті емес. Өзінің жеке тұжырымды көзқарастарымен, қоғамның мүддесін білдіре алатын, оның жеке мүддеден жоғары қоятын, қабылданған асяси шешімдерді шынайы жағдайға ұштастыра алатын тұлға ғана лидер бола алады. Лидердің қызметтері – оның іс-әрекетінің басты бағыты. Оның саны қоғамның саяси мәдениетіне, саяси тәртіпке, азаматтық қоғамның пісіп-жетілуіне, тұрғындардың басым бөлігінің өмір сүру деңгейлеріне және т.б. байланысты болып келеді. Лидердің қызметтерінің ішіндегі негізгілері: 1. Конструктивті қызмет – Бағдарлама жасай немесе таңдау. Бағдарлама түсінікті, нақты, және айқынмақсатты болуы тиіс. 2. Ұйымдастырушылық қызметі – жасақ құру, саяси процестерді жоспарлау іс-шаралары, басқару жүйесін құру. 3. Үйлестіруші қызметі - өзінің жақтастарының келісімінше күшейту. Лидердің жіктелуі: 1. М. Вебер: 1)дәстүрлі; 2) заңды; 3) харизматикалық 2. Э. Джениннгс: 1) супермен; 2)батырлар; 3) принцтер 3. билікті бақылау деңгейіне қарай: билеуші және оппозициялық; 4. қызмет ауқымына қарай: жалпыұлттық және аймақтық; 5. мінез-құлық стиліне қарай: авторитарлы және демократиялық; 6. басқару сипатына қарай: формальды және формальды емес; 7. әлеуметтік өзгерістер мен реформаларға қатынасына қарай: консерваторлар, реформаторлар, догматиктер, фундаменталистер 8. саяси қозғалыстың мақсатындағы рольдік деңгейлеріне қарай: идеологтар, идеалистер, прагматиктер; 9. қарсыласымен қатынасына қарай: ымырашыл, фанатиктер Элита – таңдаулы, сұрыпталған деген мағынаны береді. Элита дегеніміз – билік құрылымында белгілі-бір позицияны иеленген топ. Элита теориясы ХХ ғ. басында пайда болды. Оның негізін салған италия ғалымы Вильфредо Парето. Ол қоғамды басқарушылар және бағынушылар деп бөліп, саяси элита өкілдерін екі түрге жіктейді: 1) түлкілер (айлакерлік, билікті насихат арқылы ұстап тұруға тырысу) билікте демократиялық тәртіпте болады. 2) арыстандар (күшті, батыл және күш қолдануға адамдар) Бақылау сұрақтары: Саяси элита дегеніміз не? Элитаның қазіргі заманғы тұжырымдары Элитаның негізгі типтерін атаңыз Саяси элитаның қызметтері қандай? Саяси лидерлік дегеніміз не? Саяси лидерліктің негізгі теорияларын атаңыз Саяси лидердің қызметтері қандай? жүктеу/скачать 225,45 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|