1 -дәріс кіріспе: курстың мақсаты мен міндеттері, топырақтану ғылымының ҚЫСҚаша даму тарихы
ДӘРІС 5 ТОПЫРАҚ КОЛЛОИДТАРЫ ЖӘНЕ ТОПЫРАҚТЫ СІҢІРУ ҚАБІЛЕТІ
жүктеу/скачать 0,89 Mb.
|
Дәріс топыр 1-15-3
ДӘРІС 5ТОПЫРАҚ КОЛЛОИДТАРЫ ЖӘНЕ ТОПЫРАҚТЫ СІҢІРУ ҚАБІЛЕТІ.Топырақтардың сіңіpy қабілеттілігі туралы iлiмнiң іргетасын К.К. Гедройц (1955) қалаған. Топырақ үш бөліктен (фазадан) турады – қатты, сұйық және газ тәріздес (бу), сондықтан топырақ – үш фазалық кeyeктi дене. Ерітінділер мен суспензиялар топырақтарда жылжи отырып топырақ бөлшектерімен үйкеліске түседі. Молекулалар мен иондардың бip бөлігі тұтылады және алмасады. Топырақтың қатты күйде суспензиялар мен ерітінділерден әр түрлі заттарды сiңipy және олармен алмасу қабілеттілігін топырақтың ciңipy қабілеттілігі деп аталады. Топырақтың ciңipy қабілеттілігін бес түрге жіктейді: механикалық, физикалық, физикалық-химиялық, химиялық және биологиялық. Ciңipy қабілеттілігінің барлық түрлері топырақтың коллоидты бөлшектеріне тәуелді, олардың ішінде eкeyi – физикалық және физикалық-химиялық ciңipy топырақтың коллоидтары және олардың қасиеттеріне байланысты. Механикалық ciңipy қабілеттілігі – топырақ суспензиялары бөлшектерін топырақтың тұту қабілеттілігі. Топырақ суспензиялары топыраққа судың ағып келуі және ciңyi кезінде пайда болады. Топыраққа енетін су өзімен бipre қалқыма бөлшектерді, молекулаларды және иондарды ала жүреді. Бөлшектер топырақтың кеуек жүйелері мен жолдары арқылы сумен бipre жылжый отырып, бipтіндеп он-дағы тар аралықтарда тұтылып қалады. Бұл көбінесе бурылыстар мен бiтey жерлерде болады. Топырақ кеуектері неғұрлым тар болған сайын онда топырақ суспензияларының көп бөлшектері тұтылады. Мысалы, тастар суспензия бөлшектерін нашар ұстайды, құмдарда топырақ бөлшектері ұсталады, саздық топырақтарда – коллоидты бөлшектер, сонымен бipre микроағзалар ұсталады. Топырақтардың механикалық ciңipy қабілеттілігі топырақ ерітінділерін қалқыма бөлшектерден жоғарғы дәрежеде тазалауды қамтамасыз етеді. Олардың бip бөлiгi жоғарғы қабатта қалады да, жинала береді, уақыт өте топырақтың механикалық құрамы өзгереді. Топырақтардың ciңipy қабілеттілігі бұл түpi суару, су суспензияларын өндірістік мақсатта пайдалану және ауыз суын тазалау көздерінде пайдаланылады. жүктеу/скачать 0,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|