Этап урока Урок с применением ИКТ

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
105
Этап урока
Урок с применением ИКТ
«Классический» урок
ученика, содержащий основные по-
нятия и термины) Учитель на доске 
комментирует раздаточный материал, 
при необходимости дополняя его дру-
гими примерами, обращает внимание 
на наиболее важные моменты, отве-
чает на вопросы учащихся. Матери-
ал распечаток при этом, как правило, 
выводится на доску.
На диктовку в среднем тратится 4 ми-
нуты, в зависимости от объема матери-
ала и от скорости письма учащихся.
Кроме потери времени на конспекти-
рование, имеется еще один недостаток: 
если учащийся недостаточно внимате-
лен, то при списывании решения с до-
ски он может допустить ошибки, кото-
рые затем затрудняют понимание мате-
риала или приведут к проблемам при 
выполнении заданий подобного типа
2. Первичное 
закрепление 
материала
1) Отработку материала можно раз-
нообразить примерами из различ-
ных источников. Для этого достаточ-
но распечатать подборку заданий, а 
на экран вывести заготовленные зара-
нее условия.
2) Использование готовых схем, чер-
тежей позволяет письменно решить 
на уроке 3–4 задачи, а также сравнить 
различные способы решения одной и 
той же задачи и рассмотреть вопрос, 
сколько различных решений она мо-
жет иметь.
1) Использование дополнительного ма-
териала ограничено наличием доста-
точного количества сборников. Диктов-
ка условий заданий также ведет к поте-
ре времени, а значит, и к снижению эф-
фективности урока
2) Письменно решаются только 1–2 за-
дачи, в крайне редких случаях – 3.
Времени на разбор разных способов 
решения задачи, а также количества ре-
шений в зависимости от исходных дан-
ных, как правило, не остается
3. Закрепле-
ние материала, 
самостоятель-
ная работа уча-
щихся
При выполнении заданий по вари-
антам учащиеся решают их в тетра-
дях. Затем с помощью сканера реше-
ние проецируется на доску, и учитель 
просит учащихся прокомментировать 
полученное решение.
Таким образом, исключается бездум-
ное списывание с доски, экономится 
время на воспроизведение решения.
Можно быстро проводить провер-
ку усвоения материала путем тести-
рования (фронтального или индиви-
дуального) с последующим разбором 
(используются печатные тексты или 
презентация с заданиями, проверка и 
разбор теста осуществляется также 
с помощью презентации или с помо-
щью сканера).
Существует два способа организации 
этой части урока.
Основная часть учащихся выполня-
ет задания в тетрадях, а два-четыре 
школьника (по одному-два человека от 
каждого варианта) одновременно реша-
ют задания своего варианта на доске.
Затем эти задания комментируются.
При этом способе есть существенный 
недостаток: часть учащихся вместо 
того, чтобы решать задания самосто-
ятельно, списывает их с доски, а зна-
чит данный материал остается неотра-
ботанным.
2. Сначала все учащиеся решают зада-
ния на местах, а затем по одному пред-
ставителю от каждого варианта выхо-
дят к доске и воспроизводят свое реше-
ние. При этом процент списывающих

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
106
Этап урока
Урок с применением ИКТ
«Классический» урок
школьников сокращается, но имеет ме-
сто потеря времени.
4. Выдача до-
машнего зада-
ния и подведе-
ние итогов уро-
ка
1) Учащимся может быть задано не 
только общее, но индивидуальное до-
машнее задание, которое выдается в 
виде распечаток 
2) Вся информация, появляющаяся в 
процессе урока на доске сохраняется. 
Это дает возможность быстро про-
смотреть задачи, решенные на уроке, 
повторить основные моменты, сде-
лать выводы.
1) Домашнее задание задается по учеб-
нику или записывается на доске. При 
этом все учащиеся, как правило, полу-
чают одинаковое задание.
2) Из-за нехватки свободного места на 
доске большая часть решенных задач 
будет стерта. Значит, при подведении 
итогов урока единственное, к чему мо-
жет адресовать учащихся учитель,- это 
их тетради.
Использование ИКТ на уроках имеет преимущества по сравнению с тради-
ционным обучением: 
– современность и актуальность учебного материала; 
– наличие дополнительного и сопутствующего материала; 
– эстетичность и наглядность;
– возможность распечатки материала для последующей индивидуальной ра-
боты; 
– возможность блочного обозрения темы, опережения знаний; 
– обучение через игровую или практическую деятельность; 
– повышение интереса учащихся к учёбе; 
– более чёткая организация деятельности учителя, облегчение его труда; 
– в целом, использование ИКТ способствует повышению качества знаний и 
умений учащихся. 
Диагностика  мотивации  учебной  деятельности  и  уровня  комфортности  на 
уроках  показала,  что  наибольший  интерес  у  детей  вызывают  уроки,  на  которых 
учитель использовала ИКТ. Повышается интерес к учебе в целом. 
Таким  образом,  анализируя  опыт  использования  ИКТ  на  уроках,  можно  с 
уверенностью сказать, что использование ИКТ позволяет:
– активизировать познавательную деятельность учащихся;
– проводить уроки на высоком эстетическом и эмоциональном уровне;
– обеспечить высокую степень дифференциации обучения;
– повысить объём выполняемой на уроке работы;
– усовершенствовать контроль знаний;
– рационально  организовать  учебный  процесс,  повысить  эффективность 
урока;

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
107
– формировать навыки исследовательской деятельности;
– обеспечить  доступ  к  различным  справочным  системам,  электронным  би-
блиотекам, другим информационным ресурсам [4].
Литература 
1. Апатова Н.В. Информационные технологии в начальном образовании / Н.В. Апа-
това. – М., 1994.
2. Мультипликационные  времена  года  с  тетушкой  Совой.  Обучающая  программа 
для детей от 2 до 7 лет.
3. Уроки Кирилла и Мефодия. Окружающий мир. 1–4 кл.
4. Мир природы. Познавательные материалы об окружающем мире. Наглядное по-
собие по естествознанию для младших школьников. – Новый диск.
Қоршаған орта сабақтарында информациялық-коммуникациялық 
технологияларды қолдану 
К.С. Бутенова
Педагогика ғылымдарының магистрі, мектепке дейінгі 
жəне бастауыш білім беру кафедрасының аға оқытушысы,
Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты, Павлодар қаласы, Казахстан
А. Аникеева
БОПжƏ-31 тобының студенті,
Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты, Павлодар қаласы, Казахстан
Аңдатпа
Мақалада  бастауыш  мектепте  қоршаған  орта  сабақтарында  информациялық-коммуника-
циялық технологияларды қолдану жолдары қарастырылған.
Тірек сөздер: информациялық-коммуникациялық технологиялар, информатизация, програм-
малық қамтамасыз етілу.
The role of pedagogical practice in the professional development 
of future teachers
K.S. Butenova
the master of pedagogical Sciences, 
the senior teacher of chair of preschool and primary education,
Pavlodar State Pedagogigal Institut, Kazakhstan
А. Anikeeva
a student is 3 courses, Pavlodar State Pedagogigal Institut, Kazakhstan

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
108
Summaru
In the article examined questions of the use of informatively-communication technologies on the 
lessons of the surrounding world at initial school.
Keuwords: of informatively-communication technologies, informatization, software.
УДК 378.147 
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫСЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ІС-ƏРЕКЕТІН 
ОҚУ-ТƏРБИЕ ПРОЦЕСІНДЕ ҰЙЫМДАСТЫРУ
А.Т. Қаймолла
КММ, №92 гимназияның бастауыш сынып мұғалімі 
Қарағанды қ., Казахстан
А.М. Бейсенбаева
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің 
аға оқытушысы п.ғ.м., Қарағанды қ., Казахстан
Н.Р. Хамзина
КММ, №92 гимназияның бастауыш сынып мұғалімі 
Қарағанды қ., Казахстан
Аңдатпа
Мақалада бастауыш сынып оқушыларын шығармашылыққа баулуда ең алдымен ба-
ланы шығармашылық іс-əрекетке қатыстыру үшін қажетті жағдай туғызу мəселелері 
сонымен  қатар  «шығармашылық»  ұғымына  педагогикалық-психологиялық  талдаулар 
қатары қарастырылған. Шығармашылыққа баулу проблемасын анықтауға бағытталған 
зерттеулерді топтарға бөліп қарастыру көрсетілген.
Тірек  сөздер:  шығармашылық,  əуесқойлық,  шəкірттер,  субъективтік,  қабілет,  зе-
рек, ақыл-ойы, шындау, танымдық ойын, əлеуметтік іс-əрекет.
Озық  тəжірибелерге сүйеніп,  жаңа бағытта  оқыту,  яғни əр  баланың табиғи 
қабілетін  шыңдау  үшін  қолайлы  жағдай  жасай  отырып,  оны  жан-жақты  дамы-
ту  керек.  Осыған  байланысты  əр  мұғалімнің  ізденісі  арқылы  жаңа  тəжірибеге, 

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
109
жаңа  қарым-қатынасқа  өту  қажеттілігі  туындайды.  Басты  назар  баланың  жан-
жақты  дамуы  мен  танымдық  арттыруға,  балаға  ізгілік  тұрғысынан  қарауға, 
жетістіктерін  өздеріне  талдатып,  өзін-өзі  бағалау  əрекетін  ұйымдастыруға,  яғни 
бір сөзбен айтқанда жан-жақты шығармашыл тұлға қалыптастыпуға бағытталады. 
Шығармашыл  тұлға  дегеніміз-  өмірде  дұрыс  жол  табу  үшін  өз  əрекеті  негізінде 
дұрыс ой түйіп, өздігінен саналы, дəлелді шешімдер қабылдай алатын жеке тұлға. 
Шығармашыл  тұлға  бойында  батылдық,  еркіндік,  ұшқырлық,талдап-жинақтай 
білу, қайшылықтарды түсіне білетін кешенді қасиеттер болу керек.
Қазіргі таңдағы педагогиканың міндеті–осы қасиеттерді кез-келген оқушының 
бойында қалыптастыру болып табылады. Бүгінде шығармашылық қабілеттерінің 
дамуы  басты  нысана  болып,ал  айналып,  ойландырып  отырған  мəселе.  Өйткені 
өмірдегі  сан  алуан  қиыншылықтарды  шеше  білу,  мемлекетімізді  өркениетке 
жеткізу тек шығармашыл адамдардың қолынан келмек. Тек шығармашылық қана 
адамға өмірдің мəнін түсінуге, өз бақытын сезінуге мүмкіндік əпереді.
Тұлғаның өзіндік шығармашылық белсенділігін арттыру көп жақты, күрделі 
процесс  екені  анық.  Сондықтан  оқушыларды  шығармашылыққа  баулу  мəселесі 
педагогика  теориясы  мен  практикасында  ерекше  орын  алады,  педагог  ғалымдар 
оның психологиялық, педагогикалық аспектілеріне, əдістемелік негіздеріне көңіл 
бөледі.
Бастауыш  сынып  оқушыларын  шығармашылыққа  баулуда  ең  алдымен  ба-
ланы шығармашылық іс-əрекетке қатыстыру үшін қажетті  жағдай туғызу  керек. 
М. Монтессори,  Л.С. Выготский,  Н.С. Лейтес  жəне  т. б.  психологтардың  айтуын-
ша бастауыш саты жасындағы балалардың əуесқойлығы, қабылдағыштығы ерек-
ше дамитын уақыт, сондықтан осы кезеңде оқушыларды шығармашылыққа баулу 
едəуір белсенді жүргізілуі қажет [1].
«Шығармашылық» 
ұғымына 
энциклопедиялық 
сөздікте 
«ешқашан 
бұрындары  болмаған  жаңа  сапалы  нəрсені  тудырушы  қызмет»  деген  анықтама 
берілген.  Ал  қазақ  тілі  терминдерінің  салалық  ғылыми  түсіндірме  сөздігінде 
«шығармашылық  ойлаудың»  субъективтік  жаңа  өнімнің  жасалуымен  жəне  оны 
жасау  жөніндегі  танымдық  іс-əрекеттің  өзіндегі  жаңа  түзілімдермен  сипаттала-
тыны, бұл жаңа түзілімдердің мотивацияға, мақсаттарға, бағамдауларға, мағына-
мəндерге  қатыстылығы  айтылады.  Сонымен  қатар  оның  дайын  білімдер  мен 
біліктерді  қолдану  процестерінен,  репродукциялық  ойлаудан  ерекшеленетіні  де 
аталып өтеді.
И.П. Волков  шығармашылық  ұғымын  тереңдете  келіп,  бастауыш  сынып 
оқушысы  үшін  шығармашылық  деп  «оқушы  игерген  білімін,  білігін,  əдістерін 
тиісті  жерде  қолдана  отырып,  баланың  өзі  үшін  пайдалы  жəне  жаңалық  болып 
есептелетін  іс-əрекеттің нəтижесін» атауды  ұсынады. Біз  де осы анықтамаларды 

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
110
негізге  ала  отырып  бастауыш  сынып  оқушысын  шығармашылыққа  баулу  деп 
оқушыны  қоршаған  ортадағы  заттар  мен  құбылыстардың  себеп-салдарларын  өз 
бетімен түсіне білуге ұмтылуға итермелеу, оған қажетті жағдайлар тудыруды ай-
туды дұрыс көреміз.
Шығармашылыққа  баулудың  психологиялық  ерекшеліктерін,  баланың, 
оның  ішінде  бастауыш  сынып  оқушысының  шығармашылығын  қабілетін  дамы-
ту  жолдарын  П.П. Блонский,  Л.С. Выготский,  С.Л. Рубенштейндер  қарастырса 
И.Я. Лернер, А.И. Матюшкин, М.И. Махмутовтар шығармашылықты дамытудағы 
проблемалық  оқытудың  мəнін  ашып  көрсетті.  Сонымен  қатар  Л.М. Фридман, 
М.М. Мұқановтар өз еңбектерінде адамның өнімді ойлауы мен шығармашылық-
тың байланысын ашуға күш салады. Көптеген ғалымдар бастауыш сынып оқушы-
ларының  шығармашылығын  дамыту  мəселесін  жекелей  қарастырады.  Олардың 
ішінде көрнекті ресейлік педагогтар Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов, Л.В. Занковтар 
бастауыш  сынып  оқушыларының  шығармашылығын  дамытудың  принциптерін 
анықтады [2].
Шығармашылыққа  баулу  іс-əрекет  үстінде  дамиды.  Түлғаның  даму 
процесінде  шығармашылық  белсенділіктің  орын  ерекше.  Тұлғаның  дамуы  – 
адамның сандық жəне сапалық өзгерістерінің барысы мен нəтижесі. Даму нəтиже-
сінде  адам  биологиялық  түр  жəне  əлеуметтік  тіршілік  иесі  ретінде  жетіледі. 
Адамның  биологиялық  сипаты  морфологиялық,  биохимиялық,  физиологиялық 
өзгерістерді  қамтитын  тəн-дене  дамуынан  көрінеді.  Ал  əлеуметтік  даму  оның 
психикалық, рухани, интеллектуалдық кемелденуінен байқалады. Іс-əрекет бары-
сында  адамның  жан-жақты  жəне  біртұтас  тұлғалық  дамуы  жүріп  жатады,  оның 
қоршаған дүниеге көзқарасы, қарым-қатынасы қалыптасады. Балалар іс-əрекетінің 
негізгі  түрлері  –  ойын,  оқу,  еңбек.Балалардың  шығармашылық  қабілетін  дамы-
ту, оны шығармашылыққа баулу əсіресе оқу барысында белсенді жүргізіледі. Ол 
шығармашылық қабілетке ие оқушының іс-əрекетінен байқалады. Шығармашылық 
қабілеттің белгілері қандай? Жалпы, шығармашылық қабілет туа пайда бола ма? 
Осындай сұрақтарға жауап алу үшін бірнеше пікірлерді салыстырып қарау қажет. 
М. Мұқанов, Қ. Жарықбаевтар нышан мен қабілеттің бір-бірінен ерекшелігін еске-
ру қажеттігін көрсетеді. М. Мұқанов нышан адамда іштен туа пайда болатын нерв 
жүйесінің кейбір анализаторларының ерекшеліктері екендігін дəлелдей келіп, ны-
шанды тұқым себумен салыстырады. Себілген тұқымның өсуі топыраққа, ылғалға 
жəне күн нұрына байланысты. 
Бастауыш  сынып  оқушысының  шығармашылық  іс-əрекетін  оқу-тəрбие 
процесінде  ұйымдастыруды  қалайтын  педагогикалық  көзқарас  бойынша 
шығармашылық  процесс  объективті  түрде  заңды,  танып-білуге  жəне  басқаруға 
болатын  қасиет  болып  табылады,  өйткені,  педагогикалық  мақсаттар  үшін 

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
111
шығармашылыққа бар болғаны субъективтік кенеттен болжау жəне жаңалықтың 
субъективті кездейсоқтығы тəн [3].
Шығармашылыққа баулу проблемасын анықтауға бағытталған зерттеулерді 
мынадай топтарға бөліп қарастыруға болады:
1. Тұлғаның  шығармашылық  қабілетінің  психологиясы  (И.П. Волков, 
Д.П. Богоявленская,  М.М. Мұқанов  жəне  т. б.).  Бұл  бағытта  шығармашыл  тұлға-
ның  өз  күшіне  сенімділігі,  сезім  ұщқырлығы,  өз  бетімен  жұмыс  істеуге  деген 
құштарлығы, т. б. ерекше қасиеттері сөз етіледі.
2. Шығармашылыққа  баулуды  іс-əрекет  барысында  ұйымдастыру  бағытын 
қарастырғандар П.Я. Гальперин, А.В. Запорожец, В.Д. Путилин жəне т. б. ғалым-
дар  шығармашылық  қабілеттердің  көрініс  беруі  жеткіліксіз,  аталған  қабілеттер 
арнайы ұйымдастырылған іс-əрекет барысында ғана толығып, дамып отырады деп 
тұжырымдайды.
3. Тұлғаны  шығармашылыққа  баулу  принципін  ұстанған  Д.Б. Эльконин, 
В.В. Давыдов, А. Матюшкин жəне т. б. еңбектерінде «шығармашылық» ұғымымен 
«баулу», «даму» ұғымы қатар қойылып, баланың барлық психикалық процестері 
шығармашылық іс-əрекет үстінде дамитынын дəлелдейді.
4. Дамыта отырып оқыту идеясын ұсынушылар (Л.В. Занков, В.В. Давыдов, 
Д.Б. Эльконин),  проблемалық  оқыту  теориясын  жасаушылар  (А.М. Матюшкин, 
Т.В. Кудрявцев,  М.И. Махмутов,  И.Я. Лернер)  проблемалық  оқытудың  мақсаты 
ғылыми таным нəтижелерін білімдер жүйесін ғана меңгертіп қана қоймай, сонымен 
бірге оқушылардың танымдық дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық 
қабілеттерін дамыту екендігін көрсетеді.
Сонымен, бастауыш сынып оқушыларын шығармашылыққа баулу табиғатын 
терең  түсінуде  əл-Фараби,  Ж. Баласағұни  сияқты  ұлы  ойшылдардың  Я.А. Ко-
менский,  И.Г. Песталлоци,  А. Дистервег,  Ы. Алтынсарин  [33],  А. Байтұрсынов, 
М. Жұмабаев, 
Л.С. Выготский, 
П.П. Блонский, 
В.В. Давыдов, 
Л.В. Занков, 
И.Я. Лернер,  М.М. Мұқанов,  Б.М. Теплов,  Д.В. Эльконин,  С. Жиенбаев,  Ғ. Бега-
лиев,  С. Рахметова  сияқты  ағартушылар,  педагогтар,  психологтар  жəне  əдіскер-
ғалымдардың еңбектері басшылыққа алынып, оқушыларды шығармашылыққа ба-
улу əдістемеснің теориялық негіздерін анықтауға пайдаланылуы керек [5].
Баланың ақыл-ойының қабілетінің дамуындағы сензитивтік (сезімдік) кезең 
М. Монтессори, Л.С. Выготский, Н.С. Лейтестің айтуынша оның шығармашылық 
жұмыспен айналысуына қолайлы жағдай туғызады. Егер біз бала қабілеттігінің мол 
кезін дер кезінде пайдаланбай, кейінірек дамытуға күш салсақ, онда тап сол бастау-
ыш сынып жасындағыдай дамытуға мүмкіндік ала алмаймыз. Осы тұрғыдан алып 
қарағанда бастауыш сынып оқушысының əуесқой, əсерленгіш, сезімтал екендігіне 
көңіл бөлсек, бастауыш сатыда оқушыларды шығармашылыққа баулудың қолайлы 

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
112
кезеңі екендігіне, осы жаста шығармашылыққа баулу неғұрлым тиімді, нəтижелі 
болатынына күмəн келмейді.
Баланың шығармашылық қабілеттерін дамыту мəселесін талдау ең алдымен 
«қабілет» ұғымының мəнін терең түсініп алуды талап етеді.
Философияда «қабілеттерді» тұлғаның белгілі бір əрекетті орындауға жағдай 
жасайтын  жеке  ерекшеліктері  ,дей  келе  олар  қоғамдық  тарихи  іс  əрекеттердің 
нəтижесінде қалыптастырып, əрі қарай дамып отыратындығы атап көрсетеді.
Адамның  ақыл  –  ойын,қабілеттерін  дамыту  арқылы  оны  бақыт  жорлына 
жеткізу мəселесіне бірнеше күрделі еңбектерін тəкелей арнаған шығыстың əйгілі 
ойшылы əл-Фараби болды.
Бүкіл  бір  халықтың  ұстазы  ұлы  Абай  өзінің  қара  сөздерінде  /43  сөзі/  бала 
өмірге келгендегі  қабілеттері  əрі  қарай дамытуды, шындауды  қажетететін  сонда 
ғана  олар  пайдаға  асады-  деп  жазған,  А.В. Петровскийдің  айтуынша,  «Қабілет-
тер – білім алуға қажетті адамның психологиялық ерекшеліктері» [4].
«Қабілет  –  іс  əрекеттің  белгілі  бір  түрін  ойдағыдай,  тəтижелі  орындауға 
көрінетін  адамның  жеке  қасиеті»,  –  деп  жазады  Т. Тəжібаев.  Ə. Алдамұратов 
«қабілеттер адамның іс əрекетінің белгілі бір түрін ойдаңғыдай алу мүмкіндіктері» 
деген анықтама береді.
Бастауыш  сынып  оқушыларын  шығармашылыққа  баулуда  салыстыру 
біліктілігін (ұқсастық белгілер мен айырмашылықтарды салыстыра алу қабілеті), 
себеп-салдар байланыстарын анықтай алу біліктілігін (құбылыстардың бір-бірімен 
байланысын анықтау), жалпылау біліктілігін (қорытынды жасай алу қабілеттілігі), 
талдау  біліктілігін  (бүтінді  бөлшектей  алу  қабілеті),  болжам  жасау  біліктілігін 
(бағдарлау  қабілеті),  ұқсастандыру  біліктілігін  (заттардың,  құбылыстардың 
ұқсастықтарын ажырата алу қабілеті) қалыптастыру қажет болып табылады, яғни 
осы аталғандар шығармашылық қабілеттің құрамдас бөліктері болып табылады.
Бастауыш  сыныптарда  шығармашылыққа  баулудың  негізгі  құралдарының 
бірі  –  танымдық  ойын  болып  табылады,  оларды  қолдану  оқушылардың  сабаққа 
қызығушылығын  тудырады,  тілін  дамытады,  өзара  жауапкершілік,  достық 
сезімдерінің қалыптасуына жағдай жасайды.
Бастауыш  сыныптарда  шығармашылық  жұмыстарды  жүйелі  жүргізу 
оқушылардың білім деңгейлерінің жоғарылап, саналы орнығуын қамтамасыз етеді, 
олардың жоғары сыныптарда жүргізілетін күрделі шығармашылық жұмыстарына 
дайындық болып табылады, жалпы білім сапасын көтереді.
Оқушыларды  шығармашылыққа  баулуға  байланысты  педагогикалық 
іс-əрекеттің  өзі  табиғатынан  технологиялық  болып  табылады.  Бұл  жерде 
педагогикалық  іс-əрекетті  көптеген  педагогикалық  міндеттерді  шешуге  мүмкін-
дік  беретін  іс-əрекет  ретінде  талдау  қажеттігі  туады.  Олардың  қатарына  біз 

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
113
талдау-рефлексивтік,  конструктивті-болжамдық,  ұйымдық-əрекеттік,  бағалау-
ақпараттық, түзету-реттеушілік міндеттерді жатқызамыз, міне, осыларды шешудің 
əдістері мен тəсілдері мұғалімнің кəсіби-педагогикалық мəдениетінің технология-
сын құрайды.
Кəсіби-педагогикалық  мəдениеттің  тұлғалық-шығармашылық  компоненті 
шығармашылық  акт  ретінде  оны  меңгерудің  жəне  жүзеге  асырудың  механизмін 
ашады.  Мұғалімнің  педагогикалық  құндылықтарды  меңгеруі  тұлғалық-шығар-
машылық  деңгейде  жүзеге  асады.  Оқушыларды  шығармашылыққа  баулуда 
инновациялық технологиялардың орны бөлек.
Оқушыларды  шығармашылыққа  баулуға  даярлау  тұрғысының  мəні  – 
əлеуметтік, іс-əрекеттік жəне шығармашылық позициядан  қарастырылуы  қажет. 
Бұл тұрғыдан келуге тұлға теориясының негізгі қағидалары негіз болды жəне ол 
бірқатар  ғалымдар  еңбектерінде  көрініс  тапты  (Л.С. Выготский,  А.Н. Леонтьев, 
С.Л. Рубенштейн) [6].
Бұл тұрғыдан келу жоғары оқу орнының педагогикалық процесін қатысушы 
маман  тұлғасын  қалыптастырудың  тұтас  педагогикалық  процестің  қызметінің 
мақсаты  мен  міндеттері,  оның  тиімділігінің  өлшемі  ретінде  бағдарлануын 
көздейді.
Əдебиеттер
1. Смағұлова Ғ. Шағын құрамды мектептердегі оқу-тəрбие үрдісінің ерекшеліктері 
/ Ғ. Смағұлова. – Идеи Дьюи и наша практика. – Алматы, 2005. 
2. Қожахметов Д. Бірінші сынып оқушыларының психологиялық дамуына арналған 
сабақтар / Д. Қожахметов. – Алматы: Қазақпарат, 2002. 
3. Қабатай Б.Т. Ана тілі сабақтарында оқушыларды шығармашылыққа баулу əдіс-
темесі:  дисс.  автореф…  п.ғ.к.  ғылыми  дəрежесін  алу  үшін  дайындалған  /  Б.Т. Қаба-
тай. – Алматы, 2005. 
4. Алтынсарин Ы. Таңдамалы педагогикалық мұралары / Ы. Алтынсарин атындағы 
пед. ғылымдарының ғылыми-зерттеу институты. Құрастырған С. Қалиев жəне басқа. – 
Алматы: Рауан, 1991. 
5. Нухридинова  Ж.  Сыни  тұрғысынан  ойлау  технологиясы  арқылы  оқушыларды 
шығармашылыққа  баулу  /  Ж. Нухридинова  //  Аймақтық-ғылыми  практикалық  конферен-
ция матиралдары. – Қарағанды: САНАТ, 2004.
6. Нухридинова  Ж.  Шығармашылық  –  сауаттылық  кепілі  /  Ж. Нухридинова  // 
Аймақтық СТО-ның 6-ғылыми-практикалық конференцияда оқылған мақала. – Қараған-
ды: СГУ, 2006. 

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
114
Организация в учебно-воспитательном процессе 
творческой деятельности учащихся начальных классов
А.Т. Қаймолла
учитель начальных классов КГП «Гимназия №92», 
г. Караганда, Казахстан
А.М. Бейсенбаева
м.п.н., старший преподаватель КарГУ им. Е.А. Букетова, 
г. Караганда, Казахстан
Н.Р. Хамзина
учитель начальных классов КГП «Гимназия №92», 
г. Караганда, Казахстан
Аннотация
В статье рассмотрены  проблемы создания условий  учащимся начальных  классов к  творче-
ской деятельности, в том числе психолого-педагогический анализ понятия «творчество». Даны по-
нятия о целостном развитии личности, формировании ее взаимоотношении и взглядов на окружаю-
щую среду в ходе творческой деятельности. Приведены исследования, направленные на выявление 
проблем привития творчества младшим школьникам. 
Ключевые слова: творчество, увлеченность, ученики, субъективный, способность, смышлен-
ность, мысль, познавательные игры, социальная деятельность.
The organization in the educational process 
of creative activity of primary school student
A.T. Kaimolla
Teacher of Primary school №92, Karaganda, Kazakhstan
A.M. Beysenbayeva
E.A. Buketov Karaganda State University, Karaganda, Kazakhstan
N.R. Khamzina
Teacher of Primary school №92, Karaganda, Kazakhstan
Summary
The article deals with the problem of creating conditions for imparting primary students to creative 
activity, including psychological and pedagogical analysis of the concept of «creativity». Given the concept 
of holistic development of personality, the formation of its relationship and views on the environment in 
the course of creative activity. The results of studies aimed at identifying problems of instilling creativity 
of younger students.
Keywords: creativity, dedication, students, subjective ability, intelligent, thought, cognitive games, 
social activities.

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
115
УДК 378.147
ОҚЫТУ ҮРДІСІНДЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ
С.Х. Медиева
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің 
аға оқытушысы п.ғ.м., Қарағанды қ., Казахстан
Г.Т. Рашева 
Ғ. Мұстафин атындығы №83 жалпы білім беретін орта мектептің 
бастауыш сынып мұғалімі, Қарағанды қ., Казахстан
К.Б. Копбалина
№34 негізгі орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі,
Қарағанды қ., Казахстан
Аңдатпа
Мақалада  Қазақстанда  ақпараттандыру  процесі,  «Педагогикалық  технология», 
«Білім саласындағы жаңа коммуникациялық технологиялар» түсінігі компьютерлік тех-
ника  жəне  ақпараттық  технологияны  оқу  үрдісінде  қолданудың  басты  ерекшеліктері 
атап көрсетіледі.
Ақпараттық технологиялардың, ғылыми-техникалық прогрестің, жетістіктеріне 
қарай жаңа ақпараттық қоғам туралы, сонымен бірге жаңа өркениетке, яғни ақпарттық 
өркениет жайында баяндалады.
Тірек сөздер: педагогикалық технология, ақпарат, экономикалық, интеллектуалдық, 
стратегиялық, интернет, инновациялық, синтаксистік, семантикалық, прагматикалық.
Басқа  дамыған  жəне  дамушы  елдерге  тəуелді  болып  қалмау  жаһандау 
дəуірінде саналы көзқарасқа, менталитетке, ақпараттық даму деңгейіне байланы-
сты. Ол өз кезегінде мамандар даярлауда берілетін білім мазмұнына байланысты. 
Бүгінде білім қоғамның əлеуметтік-экономикалық, интеллектуалдық жəне рухани 
дамуының стратегиялық бағдары ғана емес, сонымен қатар біздің қоғамымыздың 
қауіпсіздігінің кепілі.
Өзінің  дамуы  жағынан  күрделі,  біркелкі  сипатта  болмаған қазіргі  заманғы 
ғылым мен техниканың интеграциялануы ғылым салаларының түйіскен жерінде 
дифференциялануы арқылы іске асады. Мұндай өзара əрекет ғылыми-техникалық 
білім шекарасының кеңеюіне əкеліп соғады. Бірақ, бұл даму негізінен өзара əрекет 

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
116
жасайтын  ғылымдардың  сапалы  əдістерінің  негізінде  орындалады.  Осындай 
қажеттілік туындағаннан кейін қазіргі ғылыми танымның тұтас дамуында жара-
тылыстану, техникалық жəне қоғамдық ғылымдар бір-бірімен жақындасып, син-
тезделу  процесі  басымдық  танытуда.  Қазақстанда  ақпараттандыру  процесі  1990 
жылдардан басталады. Бұл кезең ішінде республикамызда компьютерлік техника 
саны артып, біршама мемлекеттік органдарда, қоғамдық ұйымдарда, кəсіпорындар 
мен ғылым, білім мекемелерінде жұмыс процесі аутоматтандырыла бастады. 1996 
жылдан бастап елімізде Интернет жүйесі жұмыс жасай бастады. 
Қоғамдағы саяси, əлеуметтік, экономикалық процестер ақпарат ғасырының 
жаңа  талап-тілегіне  тез  бейімделуде.  Бір-бірімен  тығыз  байланыстағы  əртүрлі 
қоғамдық процестер орын алуда.
Адам санасында ақпаратпен психологиялық тұрғыдан əсер етудің оң неме-
се  теріс  процестеріне  негізделген  жаңа  саяси  технологиялардың  дүниеге  келуі  – 
саясаттың шынайы нəрседен виртуалды дүниеге айналғанының салдары, не бол-
маса белгісі ғана [1].
Компьютерлік жəне ақпараттық технологиялардың арқасында қазіргі саясат 
жаһандық саясатқа айналды, бұл саясат үшін ұлттық, мемлекеттік жəне басқадай 
шекара  жоқ.  ол  қоғамдық  өмірдің  бүкіл  саласына, ал  ең бастысы  адамның сана-
сына  дендеп  ене  бастады.  Ақпараттың  арқасында  жаңа  мифтер  жасау  арқылы 
адамдардың психологиясына əсер етіп, оны өзгерту мүмкіндігіне ие болды. 
«Технологиялық білім» термині XX ғасырдың 40–50 жылдары пайда болды. 
Бұл термин тұрмыстық құрал-жабдықтарға, сол сияқты оқу үрдісінде техникалық 
құрал-жабдықтарға байланысты қолданылып келген болатын.
50–60  жылдары  «технологиялық  білім»  термині  бағдарламалы  оқыту  иде-
ясын  тарату  мақсатында  педагогикалық  үрдісте  əдіс-тəсіл  жиынтығы  ретінде 
қолданылған.
Қазіргі  уақытта  «педагогикалық  технология»  түсінігінің  жаңа  даму  кезеңі 
жүріп жатыр, бұл түсінік 1980 жылдары арнайы компьютерлер арқылы жан-жақты 
ақпаратты-бағдарлама жүйесінде оқыту пайда болған кезден дамыған. 
«Педагогикалық технология» түсінігі осы уақытқа дейін мазмұны жағынан 
жеткілікті тұрақты болмай келеді. 
«Педагогикалық  технология»  анықтамасы  келесі  негізгі  белгілерді  қамтып 
көрсетеді: мұғалім мен оқушының іс-əрекетінің ортақтығы, адам мен техниканың 
бірлігі. 
Оқудың  əдіс  жəне  ұйымдастыру  тəсілі  оқушының  білім  алу  іс-əрекеті 
негізінде құралып, құрылымның екінші жүйесінде іске асады.
Арнайы компьютер пайда болғанға дейін білім мұғалімдер мен кітап арқылы 
берілген,  сондықтан  да  оқушылар  теориялық  білімді  мұғалім  мен  кітап  арқылы 

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
117
алған. Осы уақытқа дейінгі білім беру тəжірибесіне көз жүгіртер болсақ, білімді 
бағалау жəне шешім қабылдауды мұғалімдер жүргізген, зертханалық тəжірибелерді 
мұғалімнің нүсқауымен жүргізе отырып, бағаланған. Арнайы компьютер қолдану 
арқылы оқу-əдістеме жүйесі пайда болды, ол мұғалімнің іс-əрекетін атқара алады, 
мұғалім бағыт беруші қызметін атқарады. Мысалы, ақпаратты ұйымдастыратын, 
тексеретін арнайы компьютер оқу əдісіндегі жүйеде бірінші жəне екінші құрылымда 
жұмыс жүргізе алады. Негізінде адам – машина бірлігінде жеке өз бетімен білім 
алуға мүмкіндік туады. 
Отандық  жəне  шетелдік  оқытушылар  оқушылардың  ақпаратты  қабылдау 
іс-əрекеті  негізінде  жəне  ұйымдастыра  білу  үлгісінде  топтастыра  отырып 
педагогикалық технологияның келесі түрлерін атап көрсетті: нақтылы дəріс беру, 
аудио, көзбен көру техникалық құралдар арқылы оқыту, оқу кітабы арқылы оқыту, 
аз  топ жүйесі, топтық, дифференциялық жүйе арқылы білім  беру, компьютерлік 
білім беру, репетитор-жеке білім беру жүйесі, бағдарламалы оқыту [3].
Оқу үрдісінде қолданудың басты ерекшеліктерін атап көрсетсек:
– мұғалім басты рөлде болмайды, оқушы білім жүйесінде басты тұлға бола 
отырып, өзіне қажетті ақпаратты ала отырып жұмыс жүргізеді, мұғалім тек көмек 
беріп отырады;
– білімді жобалауда басты қалыптасқан жүйе дайын білімді қабылдау жүйесі 
өзгереді;
– оқу үрдісінде негізгі элемент білім емес, ақпарат болып есептеледі.
Еліміздің  болашақта  көркейіп  өркениетті  елдер  қатарына  қосылуы  бүгінгі 
ұрпақ бейнесінен көрінеді.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа 
педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.
Кез  келген  елдің  экономикалық  қуаты,  халқының  өмір  сүру  деңгейінің 
жоғарылығы,  дүние  жүзілік  қауымдастықтағы  орны  мен  салмағы  сол  елдің 
технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа тех-
нологияны енгізу сапалылығы осы елдегі білім беру ісінің жолға қойылғандығы 
мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі [2].
Жалпы білім беретін мектептерде бүгін белең алып отырған ділгірліктер:
– білім сапасының төмендігі;
– білім  саласына  мемлекет  тарапынан  реформалар  жүргізілгенімен  оқудың 
нəтижесінің болмауы;
– директивалық құжаттар көптеп шығарылғанымен оның мардымсыздығы;
– оқушылардың өздігінен білім алу дағдысының болмауы;
– оқушылардың жəне оқытушылардың бірлескен шығармашылық еңбегінің 
болмауы.

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
118
Бұл  тығырықтан  шығудың  бірден-бір  жолы-оқу-тəрбие  үрдісінде  жаңа 
инновациялық  əдіс-тəсілдерді  енгізу,  оқушылардың  білімге  деген  қызығушылы-
ғын,  талпынысын  арттырып,  өз  бетімен  ізденуге,  шығармашылық  еңбек  етуге 
жол салу.
Ақпараттық технологияның қазіргі қоғамның əлеуметтік-экономикалық да-
му факторы ретіндегі стратегиялық рөлі мойындалған жəне еш күмəн келтірмейді. 
Ол  ұлттық  ғылыми-техникалық  саясат  саласында  да,  сонымен  қатар  мəдениет 
мəселесінде  де  оларға  басым  жағдай  жасау  қажеттігін  ескертетін  ақпараттық 
технологияның негізгі ерекше қасиеттерімен анықталады [4].
XX ғасырдың екінші жартысында адамзат өзінің дамуының жаңа стадиясы 
ақпараттық  қоғамға  бет  бұрды.  Солтүстік  Америка,  Батыс  Еуропа  мен  Оңтүстік 
Шығыс Азияны неғұрлым өндірісі дамыған мемлекеттері осы қоғамның алғашқы 
сатысын аттады. 
Технологиялық қатынас адам мен техника арасындағы байланысты көрсете 
отырып жалпы өндірістік қатынастың бір жағын көрсетеді. Бұл қатынас ең алды-
мен, өндіргіш күштердің заттық элементінің өзгеруіне байланысты өзгеріп отыра-
ды. Демек, технологиялық қатынас ғылыми-техникалық прогрестің мазмұнымен 
жəне өндірісті интенсивтендірумен тікелей байланысты. Технологиялық қатынас 
өндірістегі  адамдардың  өз  арасындағы  қатынастармен  қатар  тұрып  өмір  сүреді 
жəне жүзеге асады. 
Ақпараттық  технологиялардың,  ғылыми-техникалық  прогрестің,  жетістік-
теріне қарай жаңа ақпараттық қоғам туралы, сонымен бірге жаңа өркениетке, яғни 
ақпарттық өркениет туралы айтамыз.  Мұндай пікірлердің негізінде техникалық, 
жаратылыстану  жəне  қоғамдық  ғылымдардың  интеграциясының  нəтижесі  бо-
латын  ақпараттық-компьютерлік  революция  жатқаны  анық.  Қазіргі  ақпараттық 
қоғам-ғылыми-техникалық революцияның немесе ақпаратты-компьютерлік рево-
люцияның қоғами-əлеуметтік деңгейдегі интеграциясы. Сондықтан, бұл процесс 
адам  өміріне  жаңаша  əсер  етеді.  Бұл  ақпараттық  қоғам  дамуының,  ақпараттық 
өркениеттің алғы шарттары болды [5]. 
Жаңа  техника,  технологиялар  мен  тұжырымдамаларды  таңдауда  ең  алды-
мен  оның  тиімділігіне  көңіл  бөлінеді.  Технологиялық  процесте  (соның  ішінде 
технологиялық  принципте  құрылған  педагогикалық  процесс)  жоғары  деңгейлі 
тиімділік көрсетуге тиіс.
«Технология»  түсінігі  техникалық  прогреспен  байланысты  жəне  сөздікке 
сүйенсек (гректің techne – өнер, біліктілік жəне logos – оқу ұғымдары), материалды 
өңдеудің тəсілдері мен құралдары туралы білімнің жиынтығы.
Технологиялық  процесс  қажет  құралдар  мен  жағдайларды  пайдаланып, 
белгілі  операциялардың тізбегінен тұрады.  Технологияның  маңызды белгілеріне 

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
119
процесті стандарттау, унификациялау жəне белгілі бір шарттарда оны құрастыру 
жатады.
Жалпы ақпарат ұғымы, пəні туралы сараптау жасасақ, қоғамды информати-
каландыру  процесі  адамзат  цивилизациясындағы  XX  ғасырдың  50  жылдарынан 
басталған, қайтсе де болмай қоймайтын кезең болды. 
Қоғамды  ақпараттандыру  деп  –  өндірістің  жалпыға  ортақ  əлеуметтік  про-
цесі  мен  ақпаратты  экономиканы  нығаюын  қамтамасыз  ететін,  еліміздің  ғылы-
ми-техникалық  прогресін,  қоғамды  демократияландыру  мен  интеллектендіру 
үрдістерін  жеделдететін  қоғамды  байлық  ретінде  жаппай  пайдалану.  Қоғамды 
ақпараттандырудың құрамды бөліктерінің бірі – білім беруді ақпараттандыру [6].
«Білім  саласындағы  жаңа  коммуникациялық  технологиялар»  түсінігі 
компьютерлік  техника  жəне  электрондық  анықтамалық  жүйелері  мен  адамның 
əрдайым жаңа оқыту əдістерін ізденуінен пайда болды.
«Технология»,  «Оқыту  технологиясы»  дəстүрлі  педагогикада  қалыптасып 
біткен ұғымдар емес, дегенмен бұл ұғымдарды оқыту процесіндегі жаңа ұғымдар 
деп айтуға болмайды. 
Біз қарастыратын мəселеде «технология» ұғымы қарастырылады, сондықтан 
оған талдау беруді жөн көрдік.
– «Технология» түсінігін қарап шықсақ,ол-«өнім шығару процесінде жүзеге 
асырылатын шикізат формасын, материалды немесе жартылай фабрикатты өңдеу, 
олардың қалып-күйін, қасиеттерін өзгерту тəсілдерінің жиынтығы. Технологияның 
ғылым  ретінде  атқаратын  міндеті  –  практикадағы  ең  тиімді  өндірістік  процесті 
анықтау  жəне  оны  пайдалану  мақсатында  физикалық,  химиялық,  механикалық 
жəне де басқа заңдылықтарды анықтау.
– «Технология»  түсінігі  техникалық  прогреспен  байланысты  жəне  сөздікке 
сүйенсек (гректің techne – өнер, біліктілік жəне logos – оқу ұғымдары), материалды 
өңдеудің тəсілдері мен құралдары туралы білімнің жиынтығы.
  «Оқыту»  түсінігі,  ол  –  «белгілі  бір  мақсатқа  жету  бағытында  ұйымдас-
тырылған,  жоспарлы  күйде  тұрақты  жүзеге  асырылатын,  педагогтар,  шеберлер, 
тəлімгерлер, т.б. жетекшілігімен жүргізілетін білімді, біліктілікті жəне дағдылар-
ды меңгеру процесі».
Бұдан бұрын қарастырылған мəліметтерді де қолдана отырып, «оқыту техно-
логиясы» түсінігінің анықтамасы:
«Оқыту технологиясы» – мынадай шараларды:
– білімнің,  ғылыми  жетістіктердің,  техниканың  белгілі  бір  аймағында 
қойылған мақсатқа жету бағытында ұйымдастырылған, жоспарлы күйде тұрақты 
жүзеге асырылатын білімді, біліктілікті жəне дағдыларды меңгеру процесін;

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
120
– оқыту, өздігінен білім алу жəне өзін-өзі бақылау процестерін керек етіп, со-
ларды  жүзеге  асыратын  шарттарды  қалыптастыруды  қамтамасыз  ететін  əдістер, 
тəсілдер, құралдар жиынтығы.
«Ақпарат» түсінігімен байланысты ұғымдар:
Бүгінде ғылыми зерттеулерде əдіснамалық тұрғыдан қатынастың əртүрлігіне 
байланысты  «ақпарат»  түрліше  анықталады.  Көптеген  ғалымдар,  əсіресе,  ше-
тел  ғалымдары  (Н. Мончев,  И. Перлаки,  В.Д. Хартман,  Э. Менсфилд,  Р. Фостер, 
Б. Твисс,  Й. Шумпетер,  Э. Роджерс,  т.б.)  бұл  ұғымды  өз  зерттеулерінің  обьектісі 
мен пəніне байланысты тұжырымдайды. Мəселен, Б. Твисс ақпаратты – жаңалық 
немесе идея экономикалық мазмұнға ие болатын процесс ретінде айқындайды [7].
Технологияны  жаппай  енгізу  мынадай  жағдайларға  байланысты:  білімнің 
мақсаты  мен  тұжырымдамасын  құрумен;  психологиялық,  медициналық,  эргоно-
микалық,  экологиялық  жолдар  мен  критерийлерін  анықтаумен,  сонымен  қатар 
дифференциалдық  оқытудың  тиімділігін  бағалаумен;  жаңа  оқыту  құралдары 
мен  олардың  негізінде  оригиналды  педагогикалық  технологияларды  құрумен 
мемлекеттік білім бағдарламалары мен стандарттарына қарай технолгияны икем-
деу арқылы оқу процесін басқарумен байланысты.
Əдебиеттер
1. Красильникова  В.А.  Білімді  ақпараттандыру  ісінің  түсініктемелік  аппараты  / 
В.А. Красильникова // Информатика негіздері. – 2005. – №2. 
2. Бектұрғанова  Р.  Ақпараттық  коммуникациялық  технология  негізінде  /  Р. Бек-
тұрғанова // Бастауыш мектеп. – 2004. – №8. 
3. Балапанов  Е.Х.  Жаңа  ақпараттық  технологиялар  /  Е.Х. Балапанов.  –  Алматы: 
Ы. Алтынсарин атындағы Қазақстанның білім академиясы, 2002.
4. Мұстафаев  А.  Ақпараттық  технологияны  оқыту  үрдісінде  қолдану  / 
А. Мұстафаев, Ш. Шабданова // Білім. – 2002. – №1. 
5. Селевко  Г.К.  Современные  образовательные  технологии:  учеб.  пособие  для  пед-
вузов  и  институтов  повышения  квалификации  /  Г.К. Селевко.  –  М.:  Нар.  образование, 
1998. – 256 с.
6. Ғалымжанова  М.  Ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды  пайдалану 
арқылы білім беру деңгейін көтеру / М. Ғалымжанова //Информатика негіздері. – 2006. – 
№3.
7. Мұғалім  –  оқу  үрдісін  ақпараттық  технология  жабдықтары  арқылы  ұйымдас-
тырушы // Бастауыш мектеп. – 2005. – №4. 

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
121
Использование информационных технологий в учебном процессе
С.Х. Медиева 
м.п.н., старший преподаватель КарГУ им. Е.А. Букетова, 
г. Караганда, Казахстан
Г.Т. Рашева
учитель начальных классов ОСШ №83 им. Г. Мустафина,
г. Караганда, Казахстан
К.Б. Копбалина 
учитель начальных классов ОСШ №34,
г. Караганда, Казахстан
Аннотация
В  статье  рассмотрены  процессы  информатизации  в  Казахстане,  понятия  «Педагогическая 
технология», «Новые коммуникационные технологии в сфере образования», указаны главные осо-
бенности использования компьютерной техники и информационных технологий. 
Говорится о новом информационном обществе в контексте достижения научно-технического 
прогресса, в том числе об информационной цивилизации. 
Ключевые  слова:  педагогическая  технология,  информация,  экономическая,  интеллектуаль-
ная, стратегическая, Интернет, инновационный, синтаксический, семантический, прагматический.
Use of information technology in the educational process
S.Kh. Mediyeva
E.A.Buketov Karaganda State University, Karaganda, Kazakhstan
G.T. Rasheva 
Teacher of Primary school №83 named after G. Mustafin, Karaganda, Kazakhstan
K.B. Kopbalina 
Teacher of Primary school №34, Karaganda, Kazakhstan 
Summary
The  article  describes  the  process  of  informatization  in  Kazakhstan,  the  concept  of  «Educational 
Technology», «New communication technologies in education», the main features of the use of computer 
technology and information technology are listed.
About the new information society in the context of scientific and technological progress, including 
information  civilization  is  spoken.  Methods  and  techniques  of  traditional  education  are  stated,  used  by 
students in the educational process. 
Keywords:  pedagogical  technology,  information,  economic,  intellectual,  strategic,  internet, 
innovation, syntactic, semantic and pragmatic.

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
122
УДК 372.851
К ВОПРОСУ О ФОРМИРОВАНИИ ОТВЕТСТВЕННОСТИ 
У МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ НА УРОКАХ МАТЕМАТИКИ
С.В. Осипова
кандидат педагогических наук, доцент, профессор 
Павлодарского государственного педагогического института,
Павлодар, Казахстан
Р. Рахманова
студент Павлодарского государственного 
педагогического института, Павлодар, Казахстан
Аннотация
В статье автор утверждает, что воспитание ответственности является систе-
мообразующим нравственным свойством младших школьников. В процессе научного поис-
ка доказывается, что если на уроках математики следовать педагогическим направлени-
ям  для  воспитания  ответственности  посредством  применения  системы  методических 
методов и приемов, то можно значительно повысить уровень сформированности ответ-
ственности у младших школьников.
Ключевые слова: ответственность, самоконтроль, субъект.
Воспитание  ответственной  личности  приобретает  особую  актуальность  в 
условиях  трансформации  социально-экономической  ситуации  в  Казахстане.  Это 
объясняется следующей антиномией: расширением  свободы и возможностей вы-
бора человека, с одной стороны, и его зависимости от социальной среды, с другой. 
В  данных  условиях  успешность  самореализации  личности  в  современном  обще-
стве во многом определяется ее способностью осуществлять выбор, за результаты 
которого она несет ответственность. В Стратегии развития Республики Казахстан 
«Казахстан – 2050» Президент Республики Казахстан Н.А. Назарбаев подчеркнул, 
что  государство  сейчас  должно  поменять  парадигму  своего  развития,  опираясь, 
главным образом, на развитие человеческого капитала как живые ценности. Важно 
использовать возможность интегрироваться в модернизированный процесс, найти 
свое достойное место в обществе, сполна воспользоваться возможностями, предо-
ставляемыми новым политическим курсом.

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
123
Идет процесс передачи накопленного социального капитала и общечеловече-
ских ценностей растущему поколению с учетом их умения быстро и эффективно 
переходить от одного вида деятельности к другому. Для этого, как указано в Зако-
не Республики Казахстан «Об образовании», необходимо организовать четкий об-
разовательный процесс: воспитание, обучение, развитие.
На  уроках  математики  в  начальной  школе  можно  успешно  реализовать  на-
правление  духовно-нравственного  воспитания,  в  частности,  воспитание  ответ-
ственности. Математика является не просто областью знаний, но и существенным 
элементом общей культуры, языком научного восприятия мира. Математическая 
наука неизбежно воспитывает в человеке целый ряд черт, имеющих яркую мораль-
ную окраску и способных в дальнейшем стать важнейшими моментами в его нрав-
ственном облике. На уроках математики рекомендуем реализовать данное направ-
ление через решение практических задач.
Ответственность – один из важнейших компонентов учебной деятельности, 
данное качество помогает младшему школьнику осмыслить изученное, утвердить-
ся в правильности своих знаний и умений, понять зависимость результатов учения 
от вложенного труда, а также постепенно овладеть приемами контроля и критери-
ями оценки, что является основой процесса воспитания ответственности учащих-
ся на уроках математики в начальной школе.
Исследования понятия «ответственность» проводились учеными различных 
научных  направлений,  таких  как  психология,  педагогика,  философия,  политоло-
гия, социология и т.д. Обусловлено это тем, что данное понятие является системо-
образующим нравственным свойством личности. Необходимо отметить, что авто-
ры трактуют сущность понятия «ответственность» неоднозначно.
Приведенные  определения понятия  «ответственность»  различными автора-
ми представлено в таблице 1.
Таблица 1. Сущность понятия «ответственность»
С.И. Ожегов 
[3, с. 345]
Необходимость, обязанность отвечать за свои действия, поступки, быть от-
ветственным за них
К. Муздыбаева
Это сложное понятие, которое определяет нравственные качества личности и 
проявляется в осознанной потребности и готовности реализовать свои права 
и обязанности перед обществом (в соответствии с возможностями и учётом 
предвидения нравственных последствий выбора решений и действий), напра-
вить на осуществление прогрессивных общественных целей, запросов вре-
мени в интересах человека
А.Г. Спиркин
Это социальное отношение субъекта к общественным ценностям, которое на-
правлено на сохранение как отдельных членов общества, так и в целом всего

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
124
общества. В личностном плане ответственность – это осознанный, должный 
и возможный, выбор субъектом путей его реализации.
Н.Т. Алипова
Это межличностные отношения, выступающие в форме отношений зависи-
мости и подчинения, в процессе которых члены группы возлагают взаимные 
обязательства за успех и неудачи в групповой деятельности. Ответственность 
также понимается как умение отчитываться за взятые обязательства перед 
группой, коллективом
К.А. Абульхано-
ва-Славская
Ответственность понимает в качестве самостоятельного, добровольного осу-
ществления необходимости в определяемых субъектом границах и формах
Е.C. Рапацевич
Способность личности осознавать соответствие результатов своих действий 
поставленным целям, установленным в обществе нормам. В случае, когда со-
ответствие существует, человек испытывает чувство сопричастности общему 
делу, а если соответствия нет, то чувство невыполненного долга
Р.И. Косолапов
Определяет ответственность в качестве самостоятельной категории и в каче-
стве морального компонента, на котором базируются все виды социальной 
ответственности: правовой, политической, гражданской, экономической, эко-
логической и др. Направленность на человека представляет собой моральный 
вектор, определяющий направленность любого вида ответственности
Опираясь  на  представленные  точки  зрения,  мы  в  рамках  нашего  исследо-
вания  будем  рассматривать  ответственность  как  личностное  качество  младшего 
школьника,  определяющее  его  способность  осознавать  соответствие  результатов 
своих действий поставленным целям, принятым в обществе нормам.
В исследовании мы опирались на труды С.Р. Садвакасовой, которая в своем 
исследовании указала на причины того, почему категория ответственности оказа-
лась невостребованной, непопулярной в наше время.
Во-первых, в современной школе процесс обучения направлен на воспитание 
исполнительности, а не ответственности, как во многих зарубежных школах, где 
типичным является лозунг: «Я сам отвечаю за процесс обучения».
Во-вторых,  неподготовленные  родители  упускают  момент  начала  развития 
этого  важного  качества  –  ответственности,  –  если  не  придают  значения  перио-
ду, когда  ребенок  примерно в  три  года  произносит «Я сам». Второй момент  вос-
питания ответственности бывает упущен в подростковом возрасте, когда в обще-
нии сверстников типичным становится вопрос: «Ты отвечаешь за это?». Ошибка 
родителей и учителей заключается, с одной стороны, в не предоставлении детям 
большей самостоятельности и свободы, а с другой – в незнании научных фактов. 
Так, В.С. Мухина утверждает, что ребенок шести лет уже способен понимать нрав-
ственный смысл ответственности и у него есть достаточный опыт ответственного 
поведения, что через соотнесение с нравственными эталонами, с помощью взрос-

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
125
лого, но психологически самостоятельно малыш обретает чувство ответственно-
сти за свое поведение.
В-третьих,  крушение  нравственных  идеалов,  социальная  несправедливость 
вынуждают  граждан  к  беспринципности.  Вероятно,  придется  признать  правоту 
И. Ильина и А.Е. Разумова, которые считают, что в хаосе социальной действитель-
ности и непредсказуемости свобода иллюзорна, и в ней нет места ответственности. 
Действительно, люди, многие годы ответственно исполнявшие  свои обязанности 
(учителя, врачи, и т.п. – работники бюджетной сферы), ничего не получившие в ре-
зультате приватизации, в условиях материального неблагополучия утратили высо-
кие идеалы и сменили социометрическую мотивацию ответственности на эгоцен-
тризм. Бессмысленно говорить о категории ответственности граждан в условиях 
социальной несправедливости, невозможно требовать ответственности от учащих-
ся, учителей и преподавателей.
Ответственность личности определяется суммой этических знаний, наличи-
ем побуждений и мотивов, ответственным отношением к действительности и опы-
том ответственного поведения и выполняет ряд социально-личностных функций.
На  основании  анализа  мы  выделили  следующие  компоненты,  входящие  в 
структуру ответственности: мотивационный, когнитивный, эмоциональный, пове-
денческий. Компоненты ответственности определяют совокупное влияние на лич-
ность  внешних  и  внутренних  факторов  и  представляют  единство  и  целостность 
данного качества личности.
Положение  младшего  школьника  как  субъекта  ответственности  в  системе 
разнообразных  отношений  определяет  круг  его  обязанностей  (сферу  должного). 
Поскольку деятельность младшего школьника не всегда является жестко детерми-
нированной, то для ребенка создается возможность относительной свободы выбо-
ра своего поведения в данной конкретной ситуации. Следовательно, объект ответ-
ственности определяется особенностями той или иной конкретной ситуации. Ин-
станцией ответственности младшего школьника, участвующего в учебной и вне-
классной работе, являются  учитель,  родители  и  сверстники.  В школьном классе 
младший школьник проводит часть своего времени, с родителями он связан род-
ственными отношениями, а учитель выступает в качестве устроителя и организа-
тора учебно-воспитательного процесса. Следовательно, воспитание ответственно-
сти младшего школьника в учебной и внеклассной работе может быть коллектив-
ным и индивидуальным. Ребенок несет ответственность перед учителем (большей 
степени), родителями и сверстниками.
В отличие от взрослого субъекта ответственности младший школьник не не-
сет ответственности перед обществом в целом, т. к. сфера его деятельности узкая и 

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
126
практически не затрагивает общественных интересов, а осуществляемые им дей-
ствия и поступки носят личностный характер.
По  мнению  Т.Г. Самойленко,  связь  между  субъектом  и  инстанцией  ответ-
ственности младшего школьника носит диалектический характер. Они взаимосвя-
заны и взаимозависимы. Коллективный и индивидуальный субъекты ответствен-
ности  несут  ответственность, являясь инстанцией «сами для себя». В то же вре-
мя  инстанция  ответственности  младшего  школьника,  выступая  в  качестве  тако-
го субъекта, ответственна перед самой собой и другой стороной. Следовательно, 
мы можем утверждать  о взаимодействии  субъекта  и  инстанции  ответственности 
младших школьников. У ребенка в раннем возрасте существует свой круг обязан-
ностей, определяемых семьей – круг семейных обязанностей или сфера должно-
го в семье. Такой круг обязанностей ребенка определяется старшими членами се-
мьи субъективно, а поэтому у одних детей он шире, а у других уже. Изучение сфе-
ры должного показывает, что у детей есть общие и частные обязанности (постоян-
ные и временные). Нас интересуют общие постоянные обязанности детей в семье, 
поскольку частные непостоянные трудно поддаются учету, а их изучение займет 
много времени.
Ответственность у детей младшего школьного возраста на уроках математи-
ки делится на три направления:
– первое  направление  –  организация  самостоятельной  деятельности  второ-
классников на уроке математики;
– второе направление – дифференцированный подход к учебной деятельно-
сти второклассников на уроках математики;
– третье  направление  –  руководство  системой  домашних  заданий  по  мате-
матике.
Мы  солидарны  с  Ю.В. Терентьевой,  которая  описывает  три  ситуации,  спо-
собствующие формированию чувства ответственности у детей младшего школь-
ного возраста применительно к урокам математики. Раскроем данные ситуации:
– информационные и ролевые игры, в которых отражена ситуация осознания 
смысла  ответственности,  обеспечивающая  понимание  содержания  и  значимости 
ответственного поведения как фактора нравственности и деловой активности лич-
ности во всех областях жизнедеятельности младшего школьника;
– командные,  имитационно-процессуальные  и  частично-поисковые  игры, 
предполагающие  ситуацию  самостоятельного  проявления  ответственности,  ко-
торая в усложняющихся типах взаимодействия способствует формированию при-
вычки у детей ответственного отношения к игровым правилам, учебным обязан-
ностям;

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
127
– творческие  и  организационно-деятельностные  игры,  в  которых  создается 
ситуация приобретения действенного опыта ответственности и самоконтроля, что 
позволяет развивать нравственные силы формирующейся личности, когда ответ-
ственное  отношение  к  тем  или  иным  делам  приобретает  обязательный  характер 
в различных областях жизнедеятельности детей младшего школьного возраста.
В  ходе  исследования  нам  удалось  сделать  обобщения  по  рассматриваемой 
проблеме, выделим следующие:
1. Ответственность предполагает наличие определенного уровня саморегуля-
ции, самоконтроля, то есть сформированности эмоционально-волевой и морально-
нравственной сферы. Система обучения, отражающая эти положения, существен-
но отличается от традиционной: учащиеся самостоятельно планируют выполнение 
тех или иных дел, распределяют обязанности, контролируют их выполнение, опре-
деляют для себя систему санкций. Педагог осуществляет ненавязчивую помощь-
поддержку на всех этапах выполнения задания.
2. Ответственность младшего школьника понимается нами как качество лич-
ности,  отражающее  объективный  характер  взаимодействия  ребенка  с  учителем, 
сверстниками и со своими родителями, с точки зрения сознательного и доброволь-
ного осуществления своих учебных, внеклассных и домашних обязанностей.
3. Воспитание  ответственности  –  процесс  непрерывный.  Он  осуществляет-
ся под руководством учителя на всех стадиях процесса обучения математики (при 
изучении  нового  материала,  при  отработке  навыков  практической  деятельности, 
при  творческой  самостоятельной  работе  учащихся  и  т.п.).  Наиболее  эффективно 
осуществляется  воспитание ответственности  у  младших  школьников  в  процессе 
формирования навыков самоконтроля. Сначала действие самоконтроля выступает 
как самостоятельный элемент работы, а затем он частично или полностью слива-
ется с действиями, направленными на решение основной задачи. Поэтому обуче-
ние приемам самоконтроля должно проводиться в органической связи с изучени-
ем учебного материала. Развитие ответственности происходит в разных видах дея-
тельности при правильном руководстве этой деятельностью со стороны учителя, а 
также используется комплекс разнообразных методов приемов работы в учебной и 
внеучебной деятельности младших школьников.
Список литературы
1. Послание Президента Республики Казахстан – Лидера нации Н.А. Назарбаева на-
роду Казахстан Стратегия «Казахстан – 2050»: новый политический курс состоявшего-
ся государства» // Казахстанская правда.– 2012. – 15 декабря. – С. 1–9.
2. Анисимов С.Ф. Ответственность как качество личности / С.Ф. Анисимов // Во-
просы психологии. – 2012. – №4. – С. 74-78.

ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ХАБАРШЫСЫ                                                       1, 2016
128
3. Баяндинов А.С. Диагностические критерии выделения ответственности в струк-
туре  личности  младшего  школьника  /  А.С. Баяндинов  //  Вестник  КАСУ.  –  2011.  –  №1.  – 
С. 33-36.
4. Курманова А.А. Воспитание ответственного отношения к учебной деятельности 
/ А.А. Курманова // Открытая школа. – 2009. – №2. – С. 62-66.
Математика сабақтарында бастауыш 
сынып оқушыларын жауапкершілікке баулу
С.В. Осипова
техника ғылымдарының кандидаты, доцент, Павлодар мемлекеттік
педагогикалық институтының профессоры, Павлодар қ., Қазақстан 
Р. Рахманова 
студент, Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты, 
Павлодар қ., Қазақстан
Аңдапта
Авторлар білім моральдық жүйеқұраушы мүліктік кенже оқушылардың жауапкершілігі болып 
табылады  дейді.  ғылыми-зерттеу  процесінде  математика  сабақтар  оқу-əдістемелік  жəне  əдістерін 
пайдалану  арқылы  білім  беру  жүйесі  үшін  жауапкершілік  оқытушылық  бағыттарын  орындаңыз, 
егер сіз айтарлықтай бастауыш мектеп балаларын білім жауапкершілік деңгейін арттыруға мүмкін 
екенін дəлелдеді.
Түйінді сөздер: жауапкершілік, өзін-өзі бақылау, пəн.
To the question of responsibility 
of younger schoolboys at lessons of mathematics
S.V. Osipova
Ph.D., associate professor, professor of Pavlodar
State Pedagogical Institute, Pavlodar, Kazakhstan
R. Rahmanova
student, Pavlodar State Pedagogical Institute, Pavlodar, Kazakhstan
Summary
The  author  argues  that  education  is  the  responsibility  of  the  moral  backbone  property  youngest 
schoolchildren. In the process of scientific research proved that if the lessons of mathematics follow the 
teaching areas of responsibility for the education system through the use of teaching methods and techniques, 
you can significantly increase the level of responsibility of formation in primary school children.
Keywords: responsibility, self-control, the subject.

1, 2016                                                ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ВЕСТНИК КАЗАХСТАНА
129
УДК 796.015:004:001895
КОМПЬЮТЕРИЗАЦИЯ 
В МЕДИКО-БИОЛОГИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКЕ СПОРТСМЕНОВ
А.А. Морозов
старший преподаватель, кафедра «Физическая культура»,
Павлодарский государственный педагогический интитут, 
Павлодар, Казахстан
А.А. Белус
старший преподаватель, кафедра «Физическая культура»,
Павлодарский государственный педагогический интитут, 
Павлодар, Казахстан
Аннотация
В данной статье раскрываются основные направления использования ИКТ в подго-
товке спортсменов. Авторы в своей работе прослеживают историческую цепочку разви-
тия этого процесса, а также пытаются сформулировать основные проблемы, касающи-
еся применения ИКТ в медико-биологическом направлении.
Ключевые  слова:  информационно-коммуникационные  технологии,  медико-биологи-
ческое обеспечение, спортсмен, спортивная тренировка. 
 
Поступательное  движение  в  развитии  мирового  спорта  ставит  перед  руко-
водящими  спортивными  структурами  принципиально  новые  требования  в  во-
просах  медико-биологического  обеспечения  подготовки  спортсменов,  научно-
методологической  инфраструктуры,  организации  процессов  управления  и  ин-
формационных  технологий,  призванных  обеспечить  эффективную  разработку 
и внедрение  в практику  подготовки  спортсменов  новейших  достижений научно-
технического прогресса.
Система подготовки спортсменов – это многофакторное явление, где компо-
ненты, с одной стороны, имеют свое специфическое функциональное назначение, 
с другой – являются подсистемами, вся совокупность усилий и действий которых 
должна быть подчинена достижению конечных целей и результатов. Основными, 
наиболее важными компонентами  системы спортивной подготовки являются си-
стема соревнований и система тренировки, а также система факторов, повышаю-

жүктеу/скачать 1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: