1 Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі
Дәріс №10. Тақырыбы: Мектепке дейінгі тәрбиенің дамуы бойынша
жүктеу/скачать 1,79 Mb. Pdf көрінісі
|
Мектепке дейінгі педагогика тарихы
| Дәріс №10. Тақырыбы: Мектепке дейінгі тәрбиенің дамуы бойынша
қоғамдық ұйым әрекеті. Жоспар: 1. Мектепке дейінгі тәрбиенің дамуы бойынша қоғамдық ұйым әрекетінің мәні. 2. Балаларды тәрбиелеу мен оқыту туралы Н.И.Пироговтың ойлары. 3. Константин Дмитриевич Ушинский бойынша мектепке дейінгі тәрбиелеудің негізгі теориясы 4. Е.Н. Водовозовтың педагогикалық көзқарастары. 5. Аделанда Сименовна Симонович 6. П.Ф. Каптеревтің педагогикалық теориясы. 1. Мектепке дейінгі тәрбиенің дамуы бойынша қоғамдық ұйым әрекетінің мәні. Қарастырып отырған кезеңде хандық билік сол бұрынғыдай ұлттық білімнің жалпы жүйесіне қоғамдық мектепке дейінгі тәрбиені қажет деп есептемеді. Бірақта ірі өндірістік орталыққа үлкен жұмыстар нәтижесінде мектепке дейінгі тәрбиелеу ұйымдары туды. Отбасы тәрбиесіне педагогикалық ғылымдар керек болды. Дегенімен ірі өндіріс орталықтарында педагогикалық ғылымның талаптарын жанұялық тәрбиеге енгізу бойынша, қоғамдық мектепке дейінгі ойды насихаттау бойынша үлкен жұмыс жүргізетін, ұжымдар шыға бастады. Кейбір қоғамдық ұйымдар мектепке дейінгі мекемелер үшін мамандар дайындаумен айналысып, сонымен қатар мектепке дейінгі мекемелер ашты. Мәскеуде 1905 жылдан 1917 жылға дейін бірнеше қоғамдық педагогикалық ұжымдар жұмыс істеді. Мысалы, К.В. Чеховтың басшылығымен Мәскеудегі педагогикалық ұйірмеде саналған 50 адам, 400- ден астам мүшесі мектепке дейінгі тәрбие бөлімін құрады. Олар өз отырыстарында тәртіптілік туралы, немесе т.б. мектепке дейінгі тәрбие теориясының маңызды сұрақтарын талқылады. 1909-1910 жж Мәскеуде Д.И. Тихомирова атындағы әйелдер курсы кезінде балабақша жетекшілерін дайындау бойынша біржылдық бөлімдер ашылды. Бұл курстардың оқу жоспарына келесі пәндер кіреді: адам физиалогиясы, психология, педагогикалық психология, педагогикалық ойлар, тарихы, мектепке дейінгі тәрбие (балабақшадағы тәжірибелік сабақтармен), қозғалыс ойындары немесе гимнастика тәжірибелік (практикалық сабақтар), гигиенасы, балалар әдебиеті, сурет салу (тәжірибелік сабақтар), ән айту, қол- өнер жұмыстары. Бұл курстар бірнеше жүздеген жоғары дәрежелі мамандарды тек қана Мәскеу үшін емес, сонымен бірге шеткі елдер үшін дайындады. 1913 жылдан бастап Мәскеуде қаланың барлық мектепке дейінгі тәжірибелік жұмыскерлерін біріктіруші, балабақшалардың тұрақты коммессиясы құрылды. Осы уақытта қоғамдық мектепке дейінгі тәрбиеде үлкен рөлді ревалюциялық қозғалыстың орталығы Петербуркке айналды. 1908 жылы мектепке дейінгі тәрбиеге әрекеттесетін Петербурктік қоғам құрылды. Ол ресейде фабрика жұмысшыларының балалары үшін ұлттық 123 бірінші балабақшаны 1908 жылы жұмысшы-теміршілерге олардың «білім» клубы кезінде ашуға көмек берді. Жұмыскерлердің балалары үшін қоғам 1910 жылы екінші және 1911 жылы үшінші балабақшаны ашты. Сонымен қатар, қоғам ата-аналар қаражатына үй балабақшасын ұйымдастыру бойынша жұмыс жүргізді. 1909 жылы мұндай бақшалар 16 болды. Қоғам мүшелері Петербург және оның аймағындағы тұрғындар арасында үлкен насихаттау жұмыс жүргізді: олар мектепке дейінгі жастағы балалардың тәрбиесі туралы әңгіме, дәріс жүргізді. Петербургтегі қоғам олармен тығыз байланыста болған, мектепке дейінгі тәрбие бойынша Челябинск, кішкентай қалалы мектепке дейінгі педагогиканың көтерілуі ұйымдарының әрекетіне әсерін тигізді. Ресейдің оңтүстігінде киевтік ұлттық балабақша қоғамының әрекеті мектепке дейінгі тәрбиеде танымал болды. Ол «мектепке дейінгі тәрбие» журналын «1911-1917) шығарды. Және өзінің қарамағында 1914жылы 11 ұлттық және 10-13 ақылы балабақшасы болды. Қоғам үкіметке ұлттық білім жүйесіне балабақшаны енгізу туралы заңды қабылдатуға тырысты. Олармен ресейдегі мектепке дейінгі мекеме желісінің жобасы өңделген. Қоғам балалар «бақшасын» дайындау үшін оқу мекемелерін және балабақшаларды ұстау және реттеу үшін ұлттық ағарту министрлігі бюджетке ерекше соманы енгізу туралы билікке сұрақ қойды және ұлттық балабақшаға балалар жетімханаларын өзгертуді талап етті. Осындай талаптарды қоя отырып, осыған ұқсас басқа қоғамдар секілді, осы қоғам мүшелері олардың жобасы реформаның әсерінен жүзеге асырылады деп үміттенеді, олар бұл үшін әлеуметтік қатарды ревалюцияны өзгерту қажет деп санады. 1908 жылдан бастап Киевте мектепке дейінгі тәрбие сұрақтары бойынша әдебиеттер шығаратын, Фребелевтік қоғам өз жұмысын бастады. («Ойын үшін жазғы балалар алаңы» 1914ж, «Париждік балабақшалар»-1914ж немесе т.б.). Сонымен бірге, үш жылдық оқу курсымен Киевтік әйелдер педагогикалық институтын құрды. Институт мектепке дейінгі жұмысшыларды дайындайтын, оқу мекемелерінің ең ірілерінің бірі болып табылады. 1910/11 оқу жылында 217 адам, 1913/14 оқу жылында 338 адам оқыды. Негізінен онда оқығандар сауданы, рухани, мәдениетті ортаның қыздары болды. Институт сонымен қатар, мектепке дейінгі тәрбие сұрақтары бойынша кеңестер жүргізді, мұғалімдік курстар ұйымдастырды. (1911ж-550 адам, 1912ж-850адам) ол сол уақыт бойынша жақсы жалпы білімдік немесе арнайы педагогикалық дайындық берді. Институтта тыңдаушыларды әртүрлі мектепке дейінгі тәрбие жүйесімен таныстырды. Дегенмен де, олардың біліміне осындай обьективтік жол оның көрінген буржуазиялық көрініс берді. Тыңдаушылар «құдайшылық» немесе «философияға кіріспе» оқыды, бірақ философия курсын материалистік жүйе туралы тіптен айтылмады. Педагогика курсында немесе мектепке дейінгі тәрбие теориясында балаларды діни тәрбиелеу сұрақтарына үлкен назар аударылды. 1905 жылы революция кезінде және одан кейін пайда болған, әртүрлі қоғамдық ұйымдар: ұлттық университет қоғамы, қоғамдық клубтар және басқа мәдени ағартушы ұйымдар, сонымен қатар, кооперативті ұйымдар да 124 ресейдің үлкен қалаларында мектепке дейінгі балалар мекемелерін ашты және тұрғындар арасында мектепке дейінгі тәрбие сұрақтары бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізді. Бірақ, бұл мемлекеттік тірек және материалдық базалар болмағандықтан көпке жетпей жобалап жатты. Ауылдық жерлерде балалар мекемелерін салу бойынша жұмысты кейбір жергілікті басқармалар жүргізді. Бірақ, олармен ашылған жазғы балалар алаңы, дайындық мектептері шаруа балаларын мектепке дейінгі тәрбиелеуді ұйымдастыруда бар қажеттіліктерді ешқандай дәрежеде қанағаттандыра алмады. Кейде жергілікті басқарма балалар алаңындағы қозғалу ойындарымен сабақтары бойынша тәжірибелік сабақтар, мектепке дейінгі тәрбие бойынша лекцияларды жазғы мұғалімдер курсының сабақ жоспарына кіргізді. Осы курстарды бітірген мұғалімдер әрі қарай кейде ауылдық жерлерде жазғы балалар алаңын ашты. Буржуазиялық-либералдық және димакратиялық ұйымдардың мектепке дейінгі мекемеге биліктің назарын аударту талпыныстары нәтижесіз болып шықты. Мемлекеттік думада жалпы бастауыш оқытуды енгізу жобамен қатар, мектепке дейінгі тәрбиелеу жұмысын жақсартуға бағытталған, бірқатар құжаттар қаралды. Осылай осы Думада болған бастауыш білім бойынша комессия 1908 жылдың 20 мамырында «мектепке дейінгі балалар үшін оқыту-тәрбиелеу мекемелері туралы» заңды жобаны Дума депутаттарына талпылауға енгізді, бірақ ол солай талқыланбай қалды. 1912жылы 20 сәуірінде кейбір Дума депутаттары мектепке дейінгі тәрбие жұмысына қаржы бөлуді кеңейтуді ұсынды, яғни «мектепке дейінгі тәрбиенің дұрыс қойылуы және балалар білімі туралы сұрақ өте маңызды болып табылады». Ағарту министрлігі мектептен тыс білім туралы заңды жобаны талқылауға дейін бұл сұрақты қарастыруды кейінге қалдыру керектігін айтты, яғни қоғамдық мектепке дейінгі тәрбие жүйесін «мектептен тыс іс-шараға» жатқызды. Билік органдары еңбекшілердің балаларын тәрбиелеу сұрақтарының шешімін тежеу үшін, әртүрлі келеңсіздіктерді ойлап тауып отырды. Мектепке дейінгі мекемелерде ұйымдастыруда қалалық думалар аз қатысты. Тек қана қалалық өзін-өзі басқарулар өз жұмысшылары үшін балабақша ашуға (мәскеу және т.б. қалалар), қалалық бақша мен алаңдарда қоғамдық қозғалыс ойындарын ұйымдастыруға қаражат берді. Олардың кейбірулерінде педагогикалық жұмыс жақсы қойылған болды, арнайы құрылғылары болды. (балабақшалар М.Х. Свентицкой, Е.П. Залесской және т.б. Мәскеуде). Дегенмен, көптеген ақылы балабақшаны ұйымдастырушылар ең басты іскерлік мақсатты көздеді. Мектепке дейінгі жастағы балалардың отбасылық және қоғамдық тәрбиесі сұрақтары ұлттық білім бойынша көптеген съездерде талқыланды. Негізінде 1912 жылды 30 желтоқсанынан бастап 1913 жылдың 6 қаңтарына дейін Петербургте өткен, отбасылық тәрбие бойынша бүкіл ресейлік съезде талқыланды. «Правда» баспасы осы съезд жұмыстарының нәтижесі туралы 1913жылы 6 қаңтарда жазды: барлық съезд жұмыстарында, оның жарыс сөздері қорларында әлсіздік таңбасы жатыр. Орыс өміріндегі жалпы 125 экономикалық және саяси жағдайлармен байланысты, кең көлемде мектептік және отбасылық тәрбие туралы сұрақ қоюдағы әлсіз талпыныстар съездте айналып өтіліп немесе көлеңкеде қалып отырды, ол салыстыруға келгенде екінші деңгейлі сұрақтарға көп уақытпен назар бөлінді. Съезд қорларының көп бөлігі текқана әртүрлі жағдайды құрайды. Жанұяның бұзылуы фоктрымен күресуде әлсіз, оның себебі әлеуметтік экономикалық жағдайда жатыр. Өз еркіндегі ұйымдардың әрекетінде көп жағымдылар болды. Олар өз көлемде болса да, мектепке дейінгі мамандарды дайындауда, балабақша жұмысының мазмұнымен әдістемелерінде, мектепке дейінгі тәрбие теориясы сұрақтарында үлкен емес, бірақ бағалы эксприментальды өңдеу жүргізді. Қараусыз қалған балалардың кейбір бөлігі осы қоғам жұмыстарының арқасында көшенің әсерінен болатын қайыршылықтан аман қалғандығын ескеру қажет. Мемлекеттің ең төмен көмегін пайдаланушы өз еркіндегі ұйымдар еңбекшілердің балаларын тәрбиелеу үшін мекеме ұйымдастыру мәселесін шеше алмады, бұл шаруаның мемлекеттік ұйымдары қажет болды. Хандық ресейде жобалы мәлімет бойынша бар жоғы 250 ақылы балабақша және 20-30 тегін ұлттық балабақшалар болды. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі мектепке дейінгі тәрбие 1914 жылы басталған соғыс, өндіріс орындарына көп мөлшерде әйел-аналарды тартты, нәтижесінде жетім немесе жартылай жетім сананың өсуіне, баланың қараусыз қалуының өсуіне алып келді. Ресейдің үлкен қалалары және астанасының қоғамдық педагогикалық ұйымдары мектепке дейінгі тәрбие бойынша өз іс-әрекеттерін кеңейтуге немесе оны әскери уақыт қажеттілігіне сәйкестендіруге тырысты. Жауынгерлердің балаларына көмек көрсетті, оларда балалардың ұзақ уақыт болуымен балалар ошағын және халықтық балабақшалар, қашқындардың балалары үшін балалар үйін немесе балабақша ашты. 1914 жылы құрылған «Мәскеу қаласының балалары туралы қамқорлық қоғам бірлестігі», мектепке дейінгі жастағы балаларға қамқорлық ету бойынша аудандық бөлімдердің ықпалымен маңызды әрекет жасады. «бірлестік» кезінде ресейдегі алаңдармен балабақшалар туралы мәліметтер жинайтын тәжірибелік жұмыстарды біріктіретін, оларға консультациялық кеңес берушілік әдістемелік көмек көрсететін, мектепке дейінгі тәрбие бойынша коммессия құрылды. Жиналған мәліметтер Ресейде балалар алаңының кең таралғанын көрсетті. Соғыс жылдары балабақша тәрбилеушілерін курстық дайындау кеңейе түсті. 1914-1915 жж бір жылға жуық адамды, ең басты интелегенция арасынан аналарды, қызықтырған Шанявский атындағы ұлттық университет кезінде балалар білімі және тәрбиесінің біріккен мәскеу үйірмесімен ұйымдастырылған, мектепке дейінгі тәрбие бойынша өз уақыттық курстың екі сессиясы өткізілді. Бұл курс тыңдаушылары «еркін тәрбиелеу» кіші буржуазиялық теориясымен танысты немесе бала физологиясы мен 126 психологиясы аймағында білім алды. Курстардағы жұмыс үшін дәрігерлер, педагогтар, психологтар шақырылды. жүктеу/скачать 1,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|