1 билет Қазақстанның өсімдік ресурстарының қазіргі жағдайына сипаттама беріңіз
Жануарлардың қоректену ерекшелігі бойынша топтарға түсінік беріңіз
жүктеу/скачать 0,62 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 40-билет 1.Экожүйелердің құрылымы, функциональды ұйымдастырылуы, жіктелуіне талдау жасаңыз
| 3.Жануарлардың қоректену ерекшелігі бойынша топтарға түсінік беріңіз
Консументтер (латын тілінен аударғанда consumo-пайдалану, тұтыну) - бұлар гетеретрофты организмдер, яғни дайын органикалық затпен қоректенетіндер. Бұларға жануарлар, саңырауқұлақтар мен микроорганизмдердің көбі, паразит өсімдіктер жатады. Консументтер өз кезегінде қоректік тізбектер жүйесін құрайды. 1 топтар - бірінші реттік консументтерге (қоян, қой, ешкі), бұлар органикалық затты жануартекті қоректік заттарға айналдырады. Екінші реттік консументтерге (зоофагтар) – жануарлармен қоректенетін организмдер, жыртқыштар. Консументтің тағы бір маңызды тобына детритофагтар немесе сапрофактар - өлі органикалық заттармен өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігінен пайда болған қалдықтармен қоректенетіндер (құрттар, бунақ аяқтылар) жатады. Жалпы консументтер экожүйенінің қоректі тізбектерінде тұтынушылар тобын құрайды. Көптеген жануарлар тек өсімдік тағамдарымен қоректенеді (өркендер, тұқымдар, жемістер, шырындар), оларды шөпқоректілер деп атайды. Мысалы, күміс сазан, амур, тышқан, бурундук, тиін. Жануарлардың тістері өсімдік тағамдарын кесуге және ұсақтауға бейімделген. Сонымен, кеміргіштерде алдыңғы тістердің ешқашан тозбайтын өткір кескіш жиектері бар, өйткені олар өмір бойы өседі. Шөпқоректілердің ішектері ұзын өсімдік тағамықорытуға көп уақыт кетеді. Жыртқыштар - басқа жануарларды тамақ ретінде пайдаланатын жануарлар. Жыртқыштарға жәндіктер арасында инеліктер мен қоңыздар, балықтардан алабұғалар мен акулалар, құстардан – сұңқарлар мен үкілер мысал бола алады. Күшті аяқ, жақсы көру, күшті тістер. Жыртқыштардың азығы өсімдік тағамына қарағанда тез қорытылады, сондықтан олардың ішектері қысқа болады. Қоқыс жинаушылар — жануарлардың өлекселерін жейтін жануарлар. Мысалы, лашындар мен гиеналар, өлі жейтін қоңыздар. 40-билет 1.Экожүйелердің құрылымы, функциональды ұйымдастырылуы, жіктелуіне талдау жасаңыз Экожүйелердің құрылымы, функциональды ұйымдастырылуы, жіктелуіне талдау жасаңыз Экожүйе бір-бірімен қарым-қатынастағы екі негізгі құрауыштан экотоптан немесе биотоптан (жансыз бөлігі) және биоценоздан (жанды бөлігі) тұрады. Экотопқа литосфера, гидросфера, атмосфера кіреді. Биоценоз – биотопты мекендейтін продуценттердің, консументтердің және редуценттердің қауымдастығы, яғни осы тірі экологиялық құрауыштардың нақты тепе-теңдігімен сипатталатын жүйелі жиынтық. Экожүйенің негізгі қасиеттері: зат айналымына қатысу қабілеттілігі; сыртқы әсерлерге қарсы тұруы; биологиялық көбеюі. Экожүйенің қасиеттері оның құрамына кіретін өсімдіктер мен жануарлардың әрекетіне байланысты. Әртүрлі экожүйелерде өсімдіктің күн энергиясын, минералды заттардың және судың қорын пайдалану әртүрлі мөлшерде жүреді. Биомасса мен энергияның ауысып, өзгеріп отыратын кездерінде тіршілік қорлары барынша толық пайдаланылатын экожүйелерді қаныққан деп, ал осы қорды толық пайдаланылатын экожүйелерді қанықпаған деп айтады. Экожүйе деген түсінік белгілі бір дәрежемен, өлшеммен, күрделігімен немесе пайда болу жолдарымен шектелмейді. Сондықтан жай жасанды (аквариум, бидай еккен дала, космос кемесі), сонымен қатар организмдер мен олардың тіршілік ортасынан тұратын күрделі табиғи жүйелер (көл, орман, дала, теңіз, мұхит, биосфера) үшін осы экожүйе деген терминді қолдануға болады. • Құрлықтағы экожүйелер: биотикалық және абиотикалық компоненттердің өзара әрекеттесуі жер бетінде немесе оның ішінде жүзеге асатындар. Біз білеміз, жер бетінде топырақ - бұл жалпы экожүйе, өйткені ол алуан түрлілікті қолдауға және дамытуға қабілетті. Құрлықтағы экожүйелер ол орнататын өсімдіктер типімен анықталады және өз кезегінде олар қоршаған орта жағдайына және климат типіне сәйкес белгіленеді. Өсімдік үлкен биоалуантүрлілікпен өзара әрекеттесуге жауап береді. • Су экожүйелері: биотикалық және абиотикалық компоненттердің сұйық суда өзара әрекеттесуіне байланысты сипатталады. Бұл тұрғыда теңіз экожүйелері болып табылатын екі үлкен тип бар деп айта аламыз, олардың ортасы тұзды су және тәтті экожүйелер. Соңғылары, әдетте, өз кезегінде лентикалық және лотикалық болып бөлінеді. Лентикке суы баяу немесе тоқырап тұратындар жатады. Әдетте олар көлдер мен тоғандар. Екінші жағынан, лотиктер - бұл ағындар мен өзендер сияқты жылдамырақ суы бар заттар. • Аралас экожүйелер: бұл құрлықтағы және сулы деген екі ортаны біріктіретіндер. Бұл экожүйелердегі ауадағы фондық орта да көп жағдайда қатысқанымен, тіршілік иелері қоршаған ортамен біреуінің және екіншісінің арасындағы қатынастарды орнатуға бейімделуі керек. Мұны уақытша немесе мезгіл-мезгіл жасауға болады, мысалы, су басқан саванна немесе ванце джунглиі. Бұл жерде біз биотикалық компоненттердің теңіз құстары екенін көреміз, өйткені олар негізінен құрлықта орналасқан, бірақ олар теңізге де тамақтануға тәуелді. • Антропикалық экожүйелер: ол, негізінен, экожүйеден шығатын және енетін зат пен энергия алмасуымен негізінен адамға байланысты. Табиғи түрде күн радиациясы, ауа, су және жер сияқты абиотикалық факторлар әсер ететін болса да, оларды адамдар көбіне басқарады жүктеу/скачать 0,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|