Ерекшелігі (Андронов мәдениеті) 1.Метал өндеуді игерді
2. Мал бағудың көшпелі түріне көшті
3.Жер өндеудің кетпенді түріне көшті
Ә.Х.Марғұлан Қола дәуіріне 1946ж жүргізілген экспедеицияны басқарды.Андронов мәдениеті Сібірдегі Ачинск қаласы Андронов қаласынан табылған. Аумағы Орал (Жайық) өз бастап Енисей өз дейін
Ғалымдардың зерттеуінше Андронов мәдениетіне ұқсас қонысын тапқан болатын;
Сол т Қазақстаннан Петровка мен Багалюбов қоныстары
Орт Қазақстаннан 30 қоныс пен 150 обаны зерттеді
Баспаналары Сол т Қазақстан Чаклинга Петровка қоныстары қазбаларын көрсетуінше
1 Жартылай жертөле
2 Жер бетіне салынған үйлер
Бейғазы Дәндәбай мәдениеті(б.з.б 12-8 ғ) Орталық Қазақстандағы қола дәуірдің ең соңғы кезеңі Биғазы Дәндібай. Қорғанға жататын үйдің іргелілігімен, тас қашау өңерінің жетілгенімен ерекшеленеді. Жрлеу орындары обалар. Андровтардан ерекшелігі қорғандары биік болып келді.
Қола дәуіріндегі:Шығыс Қазақстан Мало Краснояровка. Батыс Қазақстан Алексеев. Сол т Қазақстан Степня қонысы
2.ІХ-ХІІІ ғғ. Қазақстан жерінде ғылым мен мәдениеттің дамуы. Түркі мәдениетіндегі ауызша дәстүр.Әл-Фараби, Махмұд Қашқари, Жүсіп Баласұғни, Ахмет Яссауи шығармаларының әлемдік маңызы.
X-XII ғасырлар қалалар санының өсіп, олардың құрылысының, аумағының ұлғаюымен ерекшеленді. Осы мезгілде қала мәдениетінің жаңа аудандары қалыптасты. Археологтар бұл кездегі қала орындарын көлеміне қарай үш топқа бөліп қарастырады.
Түркістан қаласындағы Ахмет Йасауи ғимараты – орта ғасырлық сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Ол XII ғасырда өмір сүрген бүкіл Шығысқа аты әйгілі көне түркі ақыны, софизмді уағыздаушы Ахмет Яссауйдің құрметіне салған.
Әл-Фараби (850-970) жылдары дүниеге келген. АРИСТОТИЛЬДЕН кейінгі екінші ұстаз. Шағармалары араб тілінде жазылған. Отырар қаласында дүниеге келген, қыпшақ тілінде білім алған. Грек тілінде жазылған шығармаларды араб тіліне аударған. 160астан шығармалар жазған.
Махмут Қашқари (1030-1090) жылдары өмір сүрген. Түркі тілдес тайпалардын бір біріне жақындығын зерттеген. “Түркі тілдердің сөздігі” (диуани луғат ат-түрік) атты еңбегін жазған. Бұл еңбекті жазбаш бұрын барлық түрік елдерін аралап шыққан.
Жүсіп Баласағұн (1021-1075) жалдары өмір сүрген. Қарахан мемлекетінің әйгілі ғұламасы. Шу өзіні бойында Баласағұн қаласында дүниеге келген. “Құтадғұ білік” атты түркі тілінде жазған туындысы. Бұл еңбекте түркі тілдес халықтардын өмірі мен әдеп-ғұрыптары дәне наным-сенімдері туралы жазған. Ахмед Яссауи (1103-1167) жылдары өмір сүрген. Сайрам қаласында Ибраһим мен Айшаның отбасысында дүниеге келген. Арыстан бабаны пір тұтқан. “Диуани хикмет”; “Даналық кітап” деген еңбектер жазған. Бұл кітап түрік тілінде араб әліпбиімен жазылған
