Ақындар айтысының даярлығы болып табылатын салт айтысы :(Қыз бен жігіт айтысы)
Қыз бен жігіт айтысының мазмұндық- тақырыптық ерекшелігі : (Елдің тұрмыс- салтының басқ жақтарын қамтуында)
«Біржан мен Сара» айтысының негізінде композитор М.Төлебаев «Біржан – Сара » операсын жазды
«Біржан-Сара айтысы» түр жағынан да, мазмұны жағынан да өзге айтыстардан оқшау тұрған әлеуметтік және көркемдік маңызы бар айтыс деген : ( С.Мұханов)
Сара Тастанбекқызы (1853-1907)қазіргі Алматы облысы Ақсу ауданында тһдүниеге келген.Көптеген өлеңдері мен «Тұзақ» атты дастаны бар.1895 ж. Біржан салмен, 18.. ж.Әсет Найманбайұлымен , 1890ж. Төребай Есқожаұлымен айтысқан.
Сара Тастанбекқызының туған жері : (Алматы облысы, Ақсу ауданы)
Құрылысы мен түрі жағынан салт айтысының ең биігі болып табылатын айтыс түрі: (Біржан мен Сара айтысы)
Қыз бен жігіт әрі ақындар айтысына жататын айтыс түрі: (Біржан мен Сара айтысы)
Әйел теңдіді мәселесін көтерген айтыс: («Біржан –Сара»)
«Біржан –Сара» айтысының негізгі түйіні: (Әйелдің бас бостандығы)
Ішінен ер Қаптағай шықтым дара.
Он үште домбыра алып, сөз сөйлеп ем,
келемін бір сүрінбей жеке дара....Үзінді қай айтыстан алынған (Біржан мен Сара айтысы) ОН үште домбыра алып, сөз сөйлеп ем, келемін бір сүрінбей жеке –дара деген ақын : (Сара )
Сара Біржанмен айтысқанда болғн үй: (Тұрсынбек)
«Біржан – Сара» айтысында Біржан қай ақынды дара тұлға етіп бейнелейді: (А.Құнанбайұлын)
«Біржан-Сара» айтысында:
«Тәттімбет-ардагерім Арғын асқан,
Қырық түрлі күй арналған бармағынан...»- деген сөзді айтқан: (Біржан сал) «Ақиық, мұзбалақпын жерге түспес,
Кең қолтықарғымақпын алқымы іспес,»-деген жолдарды айтқан: (Біржан сал) Біржан салдың Сара ақынға айтқан сөзі: ( «Жолықпай сөзі өктемге, жүрген шығар,Аулында Тұрысбектің олер жері»)
«Кемітер қай жеріңді дұшпан шіркін
Адамзат озар емес өз басыңнан,»- деген сөздерді қай айтыс ақыны кімге арнап айтқан: (Біржан Сараға) «Асылым құдай берген өз басыма,
Тең келмес жеті Біржан тыпнағына,»-деген жолдарда Сара ақын айтып отырған адам: (Жиенқұл) Сараның « Арғынға жол бермеген есіл тілі» Жиенқұлға келгенде мүдірген себебі: (Жиенқұлдың ақымақ, өнерсіз әрі дене кемістіге барлығынан)
«Арғынға ұялғаннан үндемеуші ем,
Есекке қосақтаулы өтті- ау күнім,» - деген сөз қай ақын қыздың өкініші: (Сараның) «Жоқ екен жүйрік иттей өлсем құным,
«Ажал да кісі таңдап алады екен,
Сол итті неге қойған алып кетпей?»-деген ашынған сөздердің иесі: ( Ақын Сара) «Біржан –Сара» айтысында Біржан сал Сара тағдырына ара түспегеніне өкпе айттын елі: (Найман елі)
«Тұрмыстан туысымнан таяқ жедім...»деген жолдар қай йтыскер ақынның өлең жолдарынан алынған: ( Сара)
« Біржан – Сара « айтысындағы:
«Сараны Жиенқұлға бере көрме,
Қыз түгіл ер құнына келер шамаң.
Бар болса сүйегінде ойларсыңдар,
Өлі тілін тірі алмас деген заман...» -деген жолдарды айтқан (Біржан) «Біржан – Сара» айтысындағы Жиенқұл сипаттамасы көркемдік тәсілдің қай түрі:
Кісі емес ел намысын ұққандай –ақ,
Ербиіп елсіз тауға шыққандай – ақ
Жиенқұл күжірейіп келер ме екен,
Он мата арқасына тыққандай- ақ :(Сарказм) «Біржан -Сара» айтысының Жиенқұлға байланысты жері қндайбейнелі сөз қолданған: (Ирония, сарказм)
Біржан Сараны нені тілге тиек ете жеңетіндігі : (Күйеуінің нашарлығын)
