№1 дәріс Кіріспе. Математиканы оқыту әдістемесінің бұлақ-бастаулары Дәріс жоспары

Б Б Д Б Ж У Б Д Х

Б Б Д Б Ж У Б Д Х

2 2 4 2 3 6 2 4 8

Х Х СД

8 8 64

«ӘБЖАД ЕСЕБІ» ТУРАЛЫ БІЛІМДЕРДІҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ

Тарихи оқиғалардың мерзімін белгілеу

Бұхара тарихшысы Хафиз Таныштың «Шараф-наме-их Шахи» атты кітабы.

«ШРФНАМХ ШАХИ»

676 + 316 = 992 – хижра бойынша кітаптың шыққан жылы, қазіргі 1584 жыл.

ибн Сина туралы өлең шумағы:

«Әбу Ғали ибн Сина келді ақиқат,

Жоқ еді, жомарт берді «шажағ» жылында.

Көзіне «шаса» ғылымның шықты шыңына,

Қолын созды жаһанға, кетті қайтып «тәказ»-да».

«ШЖҒ» = 300 + 3 + 70 = 373 ж., бұл – 983 жыл;

«ШСА» = 300 + 90 + 1 = 391 ж., бұл – 1001 жыл;

«ТКЗ» = 400 + 20 + 7 = 427 ж., бұл – 1036 жыл.

Жұмбақ айтыстарда қолданылуы

«Шәкей сал мен алты ақынның» айтысы:

«...Басы - он, ортасы - алпыс, соңы - сексен,

Бұл нұсқау хабар берер біздің аттан...».

10 – И

60 – С

80 – Ф

«ИСФ» - ЖҮСІП

Кете Жүсіп Ешниязұлы

Керейіт Даңмұрын мен Қаңлы Жүсіптің айтысы:

Керейіт Даңмұрын мен Қаңлы Жүсіптің айтысы:

Керейіт Даңмұрынның жұмбағы:

«Үш басты, - деп айтады, - бір хайуанат.

Әз екен алты аяқты ауыр дене,

Тәні алпыс,екі жағында алты қанат.

Бітімі екі тарақ құйрық екен,

Бір мақұлық қасиетті зор хабардат...».

Қаңлы Жүсіптің шешуі:

«...Жасымда қылған екен маған енші,

Ата - анам осы түрлі хайуанатын.

Сол мақұлық сонан бері біздің қолда,

Еткенсін ием лайық қызметін.

«Сұрайтын сұраушыдан білем» десе,

Әбжәдтән есеп қылсын Жүсіп атын...».

«Қыз бен жігіт айтысы»

«Қыз бен жігіт айтысы»

• Қыз:

«Цифр бар «Жиырмасыншы» сөз басында,

«Отыз» бен «Сегіз жүз» тұр қасында.

Және тағы «Жетпіс» пенен «Сексен» де бар,

Осы сөз білесің бе қай фасылда?»

• Жігіт:

«Цифрдан жиырмасыншы «Каф» шығады,

Отыз – «лям», сегіз жүзден «Зат» шығады,

Жетпістен шығатұғын «Ғайын» қарпі,

Сексеннен «Фи» таңбалы хат шығады.

Жиылтып бес қаріпті оқығанда,

Ішінен «Күлзағифа» ат шығады».

«20 – К; 30 – Л; 800 – З; 70 – Ғ; 80 – Ф».

Қорытынды

«Әбжад есебі»:

• аса терең философиялық және математикалық ойдың жемісі.
• мұсылмандық дүниетанымның қайнар бұлағы.
• алфавиттік нумерацияға негізделген сандар арифметикасы.

4) қазақ халқының байырғы математикалық мәдениетінің куәсі.

5) қазіргі цифрлар ойлап табылған IX ғасырға дейінгі кезеңде мұсылман халықтары арасында кеңінен таралған.

6) мұсылман ғұламалары бұл білімдерді тарихи оқиғалардың мерзімін көрсетуде кеңінен қолданып отырған.

7) қазақ халқы бұл білімдерді «жұмбақ айтыстарда» асқан шеберлікпен қолдана білген.

Мұсылмандық медреселерде «Фараиз дәптерлері» деп аталған оқу құралына жинақталып берілген мұра бөлісушілікке байланысты әралуан есептерді шығаруды оқытып-үйретуге күш салынды.

«Бір құлдың 3 қызы болыпты.Олар әкелерін құлдықтан құтқармақ болып ақша жинаған екен. Ортаншы қыздың ақшасы жоқ болған,ал үлкен қыздың 30 теңгесі,кіші қыздың 20 теңге ақшасы бар екен.Олар әкелерін 50 теңге ақша беріп, құлдықтан құтқарып алыпты.Бірнеше жылдан кейін әкелері қайтыс болыпты, бірақ ол қыздарына мұра қалдырған екен.Мұраны қыздар қалай бөлісуі керек?».