1 дәріс. Механикалық қозғалыстардың теориялық негіздері

орын ауыстырғанда оның барлық нүктелеріне әрекет жасаған ішкі күштердің қорытқы 
жұмысы (5.2.4) формуламен, яғни жүйенің кинетикалық энергиясының өзгеруімен, 
анықталады: 
2
1
к
к
E
E
A
−
=
. (5.4.4) 
Ішкі күштердің 
А
қорытқы жұмысы консерватив 
( )
к
A
және консерватив емес 
( )
.
к е
A
күштердің істейтін жұмыстардың алгебралық қосындысынан тұрады: 
.
к
к е
A
А
А
=
+
(5.4.5) 
Өз ретінде консерватив күштер жұмысы, жоғарыда айтылғандай (5.3.3), жүйенің бір күйден 
екінші күйге ауысқанда потенциалдық энергияның кемуіне тең: 
(
)
2
1
к
n
n
А
E
E
= −
−
(5.4.6) 
Егер тұйық жүйеде консерватив емес күштер әрекет жасаса, (5.4.4) – (5.4.6) теңдіктерден 
жүйе энергиясының консерватив емес күштер жасаған жұмысқа өзгеретіні көрінеді: 
(
) (
)
2
2
1
1
.
к
n
к
n
к e
E
E
E
E
А
+
−
+
=
, немесе
2
1
.
к e
E
E
А
−
=
. 
(5.4.7) 
Осыған ұқсас, егер жүйе тұйық болмаса (ашық), толық механикалық энергияның 
өзгеруі ішкі консерватив емес күштер мен сыртқы күштердің істейтін жұмыстарының 
қосындысына тең екенін дәлелдеу қиын емес: 
2
1
.
к e
c
E
E
А
A
−
=
+
, (5.4.8)
мұндағы 
А
с 
– 
сыртқы күштер жасайтын жұмыс. Бұл жерде сыртқы күштердің өзі 
консерватив немесе консерватив емес болуын есте сақтау керек. Бірақ қарастырылып 
отырған жүйе құрамына кірмей сол жүйе денелеріне сырттан консерватив күшпен 
әрекет жасап отырған денелерді негізгі зерттелетін жүйе құрамына енгізуге болады. 
Осының салдарынан бастапқы консерватив сыртқы күштер ішкі күштер қатарына 
ауысып, олардың жұмысы жүйе бір күйден екінші күйге ауысқанда потенциалдық 
энергияның сәйкес кемуімен анықталады, яғни (5.4.8) теңдіктің сол жағын өзгертеді. 
Ал, (5.4.8) формуланың оң жағында тек ішкі және сыртқы консерватив емес күштердің 
жасайтын жұмысы қалады. 
5.5. Импульстің және импульс моментінің сақталу заңдары 
5.5.1. Импульстің сақталу заңы 
Саны 
N 
материялық нүктелерден құралған механикалық жүйені қарастырайық. Ойша 
бөліп алынған 
i
-ші нүктеге
ki

жүктеу/скачать 3,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: