1 дәріс Тақырыбы: Ерітінділер түсінігі. Жоспары: Кіріспе
жүктеу/скачать 1,68 Mb.
|
| Дәріс
Жоспары: 1.Сұйықтықтардың өзара еруі. 2.Заттың екі араласпайтын еріткіште таралуы 3.Екі сұйықтықтың шектеулі өзара ерігіштігі 4.Газдардың сұйықтықтағы ерітінділері 5.Қатты заттардың сұйықтықтағы ерітінділері 1.Сұйықтықтардағы газдардың ерігіштігінен айырмашылығы, сұйықтықтартың өзара еруі күрделі процесс болып табылады. Екі сұйықтықты араластырған кезде олар: - кез келген арақатынаста өзара ериді; - іс жүзінде ерімейді; - шектеулі түрде ериді. Сұйықтықтардың өзара ерігіштігі, ең алдымен, олардың химиялық құрылымына байланысты. Алхимиктер "ұқсастар өзара ериді", яғни поляр сұйықтар ә детте полярлыларда, ал поляр еместер поляр еместерде ериді деп деп тәжірибе нәтижелерін қорытты. Осы себепті су (полярлы сұйықтық) полярлы сұйықтықтар үшін жақсы еріткіш (этил спирті, сірке қышқылы және т.б.) және полярлы емес сұйықтықтарды (бензол, керосин және т. б.) ерімейді. Егер сұйықтықтар полярлықтары бір-бірінен өзгеше болса, онда олар бір-біріне шектеулі түрде ериді. Ерігіштігі шектеулі болған кезде сұйықтықтардың әрқайсысы белгілі бір шекке дейін басқасына ауысады, нәтижесінде екі қабатты жүйе пайда болады. Мысалы, температураның жоғарылауымен, әдетте, олардың өзара ерігіштігі артады және белгілі бір температурада екі сұйықтық кез-келген арақатынаста араласып, олардың арасындағы шекара жоғалады. Бұл температура сыни деп аталады. Қыздыру арқылы қол жеткізілетін критикалық температура жоғарғы критикалық температура деп аталады. Сұйықтықтардың қоспалары белгілі, онда температура жоғарылаған сайын ерігіштігі төмендейді. Сондықтан критикалық температураға температура төмендеген кезде қол жеткізіледі және төменгі критикалық температура деп аталады. Сыни еріту температурасын қолдана отырып, кейде кейбір аналитикалық анықтамалар жасалады. Екі ерімейтін сұйықтықтан тұратын екі қабатты жүйелердегі әртүрлі заттардың ерігіштігі ерекше қызығушылық тудырады. 2. Екі араласпайтын сұйықтықта (су мен бензол) үшінші затты (J2) ерітсек, ол еріткіштер арасында белгілі түрде таралады. 3–ші заттың концентрациясы аз және оның бөл-шектерінің өлшемдері екі фазада бірдей болса, оның жүйедегі концентрациясын арттыру екі фазадағы осы заттың концентрацияларын пропорционалды түрде өсіреді. Таралу заңы: Берілген температурада 3-ші компоненттің тепе-теңдіктегі екі сұйық фазалардағы концентрацияларының қатынасы - тұрақты шама. С1, А С3, А С5, А К = = = const С2, В С4, В С6, В К-таралу коэффициенті деп аталады, ол температураға, заттар табиғатына ерітіндінің иондық күшіне тәуелді, бірақ таралатын зат концентрациясына тәуелсіз. Кейбір еріткіштерде таралатын зат диссоциация не ассоциацияға ұшырауы мүмкін, бұл кезде таралатын заттың әр фазадағы бөлшектерінің өлшемдері әртүрлі болады. Бұл жағдайда Нернст-Шилов теңдеуі қолданылады. С1n С1(1-α) К = — ; К = ; С2 С2(1-α) n-ассоциация дәрежесі; α- диссоциация дәрежесі. Экстракция деп бір еріткіште еріген затты сол еріткішпен араласпайтын және бөлінетін затты жақсырақ ерітетін екінші еріткішпен (экстрагент) бөліп алу әдісін айтады. Фармацияда экстракция өсімдік шикізаттарынан эфир майларын, коллоидтарды, т.б. физиологиялық активті заттарды бөліп алу үшін қолданылады. Токсикологиялық химияда улы заттарды бөлу үшін, дәрілік технологияда тұндырма, қайнатпаларды алу үшін қолданылады. К - таралу тұрақтысы, ол берілген еріткіштен еріген затты экстракциялау мүмкіндігін сипаттайды. К>1 артқан сайын зат толығырақ бөлінеді. Еріген затты толығырақ бөлу үшін экстракцияны аз мөлшерімен бірнеше рет жүргізеді. Бұл тиімдірек, себебі әр зерттелетін ерітінді экстрагенттің жаңа мөлшерімен жанасады. Экстрагент ретінде бензол, ацетон, бензин, спирт, Н2О, эфир т.б. қолданылады. Еріткішті таңдағанда оның бөлінетін затты көбірек ерітетін қасиетіне көңіл аударады. Экстракция әдісімен органикалық химияда таза компоненттерге жіктеуге болмайтын қоспаларды, мысалы, азеотроптарды бөліп алады. жүктеу/скачать 1,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|