Ежелгі үнді философиясы. Басты философиялық мектептері. Джайнизм

Ежелгі үнді философиясы біздің дәуірімізге дейінгі бірінші мыңжылдықта пайда болды. Философиялық көзқарастар жүйесін қамтитын үнді мәдени ескерткіштерінің бірі - мифологиялық кейіпкерлерді дәріптейтін әндер болып табылатын Ведалар. Олар ғаламға, адамзатқа және адамгершілікке деген көзқарастарды көрсетеді.

Ведалар мен Упанишадтар кезеңі. Ең маңызды әлеуметтік өзгерістер: арийлердің көшпелі және бақташылық тайпалық қоғамдарының егіншілік, қолөнер және сауда белсенді дамыған дифференциалданған таптық қоғамға айналуы. Ол әлеуметтік құрылыммен және иерархиясымен сипатталады, оның мәні төрт негізгі мүлік - варналардан тұрады:

1) брахмандар - діни қызметкерлер - діни қызметкерлер - монахтар;

2) кшатриялар (жауынгерлер);

3) вайшилер (фермерлер, қолөнершілер, саудагерлер);

4) шудралар (тікелей өндірушілер, тәуелді халық).

Ведаларда бірнеше бөлім бар:

Самхита, оның ішінде әндер;

Брахмандар, салттық әрекеттерге түсініктемелер бар;

Араньякалықтар аскеталық өмір салты бойынша нұсқаулар беріп;

Дүниетанымдық тезистерді қоя отырып, Упанишадтар.

Упанишадтарда философиялық ойлау тәсілінің пайда болуы байқалады.

Ежелгі үнділік идеологиялық көзқарастар Ведаларды білімнің шынайы қайнар көзі деп санайтын астикаға және Ведаларды күмәнділігі мен көп мағыналылығына байланысты даулайтын настикаға бөлінеді.

Астикаға келесі дәстүрлер кіреді:мимамса,Веданта,санкхя,йога,ньяя,вайшешика.

Настикаға мыналар кіреді: джайнизм, буддизм, чарвака-локаята.

Буддизмнің пайда болуы

Будда мектебі - Сидхартха Гаутамамен байланысты философиялық дәстүр, оны Будда деп те атайды. Бұл теория адамның азаптары мен одан құтылу тәсілдерінің негізінде құрылған.

Бірқатар діни ілімдерде өмірдегі қиындықтарды жоюдың табиғаттан тыс тәсілдері туралы айтылғанына қарамастан, буддизм бұл жағдайда басқаша шешім ұсынады. Ол азаптан құтылу тек адамның еркіне байланысты деп санайды.

Будда өзінің қайғы-қасіретке батырылуының себептерін табу арқылы адам оларды аяқтай алады деп тұжырымдады.

Будда келесі төрт асыл шындықты тұжырымдады:

1.Күнделікті өмір азап әкеледі.

2.Азап қалаулардан туындайды.

3.Адамда азапты сезінбейтін психиканың деңгейі бар - оны нирвана деп атайды.

4.Нирванаға баратын жол бар.

Джайнизм - біздің дәуірімізге дейінгі 9-6 ғасырларда пайда болған диндік дін. және кез-келген тірі жанға зиян тигізбеу туралы уағыздау.

Джайнизм, ең алдымен, нәтижесінде құдіреттілікке, бәрін тануға және мәңгілік бақытқа жету үшін жанның өзін-өзі жетілдіріп отыруына негізделген. Дене қабығынан арылып, нирванаға қол жеткізген жан дживаға айналады.

Джейндер (джайнизмнің ізбасарлары осылай аталады) тек таңдаулы адамдарға ғана жин («жеңімпаз» немесе өзін самсарадан босатып, рухани ағартуға қол жеткізген) атағын береді.

Джайнизмнің негізін қалаушы - Джина Махавира Вардхамана пайғамбар.

Негізгі түсінік:Адамның жеке басы екі түрлі сипатқа ие: ажива (материал) және джива (материал). Жіңішке зат, карма, джива мен аживаның арасында болады. Жансыз материяны карманың жанмен байланысы біріктіреді, сондықтан индивид туындайды. Шексіз қайта туылу тізбегіндегі жан кармен сүйемелденеді.