Химиялық факторлар – улағыш және зиянды заттар, газдар, булар, шаңдар. Технологияларды қолданылатын улы заттар улы химикаттар: дәрі дәрмектер.
Өндірістік улар жіктелуіСоңғы жылдары токсикологияда да, фармакологияда да улардың ферменттік жүйелерімен өзара әсерлесуі сипаты бойынша құрылған биохимиялық жіктеу маңызды болып келеді. Бұл жіктеулерде у әсерлерінің биохимиялық механизімдері жайындағы білімнің жеткіліксіздігінен кеңінен қолданылмай жүр.
Әр түрлі мүшелер мен жүйелерді зақымдануына байланысты өнеркәсіптік заттар нефротропты, гепатотропты, нефроуытты, кардиоуытты, қан улары деп бөлінеді.
Арнайы әсерлері бойынша заттар аллергендер, тератогендер,мутагендер, супермутагендер, канцерогендер болып бөлінеді.
Л.Д. Шабад жіктеуі бойынша концерогендік белсенділіктері бойынша өнеркәсіптік заттар күшті, орташа және әлсіз канцерогендер болып бөлінеді. Химиялық заттардың канцерогендік белсінділігінің дәрежесі өте үлкен диапазонда өзгеріп отыратыны белгілі. Бұл 1968 жылы И. Шабадқа төменде аталған жіктеуді ұсынуға мүмкіндік тудырады. Ағзаға әсер ету қасиеттері бойынша:
1) Тұншықтыратын:
- қарапайым тұншықтырғыш, демалатын ауадан (азот, сутегі, гелий)оттегін қысу;
- химиялық әсерету, жасуша мен қан арасында газ алмасудың бұзылуы (СО, синилді қышқыл);
2) Тітіркендіргіш — өкпе немесе демалу жолдарының сілемейлі қабықшасының тітіркенуі.
3) Ұшпа анашалар: - қанға түскеннен кейін жүйке жүйесіне әсер етеді:
- соңы толық анықталмаған анаша заттары (эфирлер, майлы, азот тұнбасы);
- ішкі ағзаға кері әсер ететін заттар (галагенөндіретін майлы қатар);
- қан жүйесіне әсер ететін заттар (араматты көмірсутектер);
- жүйке жүйесіне әсер ететін заттар (алкаголь, майлы қатардағы күкіртті қосылыстар);
- қанға және қан айналымына әсер ететін органикалық азотты қосылыстар (анилин, нитробензол).
4) Әртүрлі әсер ететін металлорганикалық және бейорганикалық қосылыстар (сынап, қорғасын, фосфор).
