1. Әкімшілік процесс ұғымы және құрылымы
Мемлекеттік басқару саласындағы құқық шығармашылық қызметінің субъектілері және олардың нормативтік құқықтық актілерді қабылдау жөніндегі құзыреті
жүктеу/скачать 252,21 Kb.
|
дәріс1
- Бұл бет үшін навигация:
- Оларға мынадай дәстүрлі түрлер
| 2. Мемлекеттік басқару саласындағы құқық шығармашылық қызметінің субъектілері және олардың нормативтік құқықтық актілерді қабылдау жөніндегі құзыреті
Заң шығару қызметін жүзеге асыруда жетекші рөлді, әрине, атқарушы органдар атқарады. Оларға мынадай дәстүрлі түрлер жатады: - ҚР Үкіметі; - атқарушы билік (министрліктер, сондай-ақ ҚР Президенті мен ҚР Үкіметі өздеріне норма шығару өкілеттіктерін арнайы берген жағдайларда қызметтер мен агенттіктер). Бұл ретте атқарушы билік органдарының құрылымдық бөлімшелері мен аумақтық органдары Нормативтік құқықтық актілер шығаруға құқылы емес. - ҚР субъектісінің жоғары лауазымды тұлғасы (ҚР субъектісінің мемлекеттік билігінің жоғары атқарушы органының басшысы). Мысалы, Республика Президенті, әкім; - ҚР субъектісі мемлекеттік билігінің жоғары атқарушы органы (Үкімет); - салалық атқарушы органдар. - ҚР субъектілерінің атқарушы билігінің салалық органдары (Министрліктер, қызметтер, агенттіктер, басқармалар, департаменттер және басқалар). Аталған субъектілер қатарына ҚР Президентін қосу керек пе деген сұрақ туындайды. Бір жағынан, ол биліктің атқарушы тармағына жатпайды, ал екінші жағынан, атқарушы билік органдары сияқты заңға сәйкес нормаларды шығаруды жүзеге асыру өкілеттіктеріне ие. ҚР Президентінің мемлекеттік басқарумен байланысты нормативтік құқықтық актілерін қабылдауы оны толық субъект ретінде қарауға негіз бола алады. Өйткені ҚР Президенті қабылдайтын жарлықтар заңға сәйкес нормативтік құқықтық болып саналады, ал оларды қабылдау тәртібі тұтастай әкімшілік-норма шығармашылық өндіріске тән жекелеген рәсімдерді қамтиды. Ерекше құқықтық мәртебесі бар және формальды түрде биліктің бірде-бір тармағына жатпайтын мемлекеттік органдарды (ҚР Прокуратурасы, ҚР Орталық Банкі, ҚР Орталық сайлау комиссиясы, ҚР Есеп палатасы және басқалары) әкімшілік-нормашығармашылық өндірісінің субъектілерінің қатарына қосу қажеттігіне жеке тоқталсақ. Қоғам өмірінің кейбір салалары мемлекеттің құрылуы мен жұмыс істеуі үшін ерекше маңызды. Мәселен, қаржы-несие жүйесі қазіргі заманғы мемлекеттің экономикалық дамуының базасы және оның әлеуметтік-саяси институттарының тұрақтылығының кепілі болып табылады. Демократиялық сайлау мен референдумдарды өткізу үшін дұрыс жұмыс істейтін сайлау жүйесі қажет. Мұндай салалардағы құқықтық реттеу шектеулі уақыт кезеңінде, ал кейбір жағдайларда қажетті заңдар болмаған кезде басқару міндеттерін жедел шешуді қамтамасыз етуі керек. Сондықтан мемлекет арнайы басқару органдарын құрады және оларға заң шығарушы және құқық қолдану сипатындағы өкілеттіктердің едәуір көлемін береді. Сонымен қатар, аталған органдардың қызметінің мазмұны және олар жүзеге асыратын функциялардың ерекшелігі олардың көбінесе атқарушы органдарға ұқсас екенін және олардың заң шығару өкілеттіктері әкімшілік заңнамада белгіленген тәртіппен жүзеге асырылатындығын көрсетеді. Осылайша, бұл органдарды мемлекеттік басқару саласындағы құқықшығармашылық қызметінің субъектілері қатарына жатқызуға барлық негіз бар. Сонымен бірге, мемлекеттік басқарудың нормативтік құқықтық актілерін қабылдау жөніндегі қызметке қатысатын субъектілердің тізбесіне кәсіпорындардың, мекемелер мен ұйымдардың басшылары кіреді деп санайтын жекелеген авторлардың пікірімен толық келісе алмаймыз. Осы адамдар шығарған актілерде заңды емес, корпоративтік нормалар бар, олардың көмегімен ұйымішілік басқару жүзеге асырылады, ал олардың өздері көп жағдайда мемлекеттік билік өкілеттіктері берілмеген ұжымдық субъектілердің атынан әрекет етеді. Осылайша, әкімшілік-құқық шығармашылық қызметке қатысатын субъектілер қатарына атқарушы билік органдарымен қатар ҚР Президентін және ерекше құқықтық мәртебесі бар мемлекеттік органдарды қосу қажет. Мемлекеттік басқару субъектілерінің әкімшілік-құқық шығармашылығы өкілеттіктерін жүзеге асыру жөніндегі құзыреті және олар қабылдайтын актілердің түрлері олардың мәртебесін регламенттейтін немесе заңға сәйкес нормашығармашылық қызметінің тәртібін белгілейтін нормативтік құқықтық құжаттарда айқындалған. ҚР Президенті Жарлықтар шығарады. Олар ҚР Конституциясы мен заңдарына қайшы келмеуге тиіс. Бұдан шығатыны, Егер белгілі бір қоғамдық қатынастар заңмен реттелсе, Президенттің осы мәселелер бойынша нормативтік жарлықтар шығаруға өкілеттігі жоқ. Президенттің осы актілері ҚР Конституциясына, заңдарына немесе ҚР халықаралық міндеттемелеріне қайшы келген, сондай-ақ адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары бұзылған жағдайда сот арқылы шешілгенге дейін ҚР субъектілерінің атқарушы билік органдарының актілері қолданылуын тоқтата тұрады. ҚР Үкіметі қабылдайтын құқықтық актілердің күшін жоюға құқығы бар. ҚР Үкіметі қаулы қабылдайды. Президент осы актілер ҚР Конституциясына, заңдарына немесе ҚР халықаралық міндеттемелеріне қайшы келген, сондай-ақ адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары бұзылған жағдайда сот арқылы шешілгенге дейін ҚР субъектілерінің атқарушы билік органдарының актілері қолданылуын тоқтата тұрады. Ерекше мәртебесі бар мемлекеттік органдар қаулыларды, бұйрықтарды, өкімдерді, ережелерді, қағидаларды, нұсқаулықтарды, сондай-ақ өзге де нормативтік құқықтық актілерді олардың мәртебесін регламенттейтін заңдарға сәйкес қабылдайды. Мысалы, ҚР Бас Прокуроры прокуратура органдары мен мекемелерінің барлық қызметкерлері орындауға міндетті бұйрықтар, нұсқаулар, өкімдер, ережелер мен нұсқаулықтар шығарады. ҚР Ұлттық Банкі өз құзыретіне жатқызылған мәселелер бойынша нұсқаулар, ережелер және нұсқаулықтар нысанында нормативтік актілер шығарады. Банктің нормативтік актілерін дайындау ережелерін ҰАО белгілейді. ҚР Орталық сайлау комиссиясы нұсқаулықтар мен оның қаулыларымен бекітілетін өзге де нормативтік құқықтық актілерді қабылдайды ҚР субъектілерінің жоғары лауазымды тұлғалары жарлықтар (қаулылар) шығарады. ҚР субъектілерінің мемлекеттік билігінің жоғары атқарушы органдары қаулылар, өкімдер қабылдайды. ҚР субъектілерінің атқарушы билігінің салалық органдары - субъектінің Конституциясында (жарғысында) айқындалған бұйрықтар, өкімдер және басқа да нормативтік актілер. жүктеу/скачать 252,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|