Оңайлық үшін тек бас максимум аумағында экранға түсетін электрондарды қарастырумен шектелеміз.Бірінші минимум
∆x (3)
шартын қанағаттандыратын бұрышқа сәйкес келетіндігі дифракция теориясынан белгілі,мұндағы ∆x саңылау ені, де Бройль толқын ұзындығы (2) және (3) формулаларынан
болатындығы шығады;бас максимум аумағының сыртына түсетін кейбір аздаған электрондар үшін , демек,мына өрнек:ΔxΔ ,яғни анықталмағандық қатынасы алынады.Бір мезгілде координат және импульстың құраушысын дәл анықтаудың мүмкін болмауы, микробөшектердің объективті қасиеттері ерекшелігінің, корпускулалық толқындық тбиғатынбейнелейтін ерекшелігінің салдары болып табылады.Анықталмағандықтар қатынасы классикалық механика ұғымдарын,оның ішінде,микробөлшек траекториясы жайында қандай дәлдікпен айтуға болады екендігін бағалауға мүмкіндік береді.
Анықталмағандық қатынастарын мына түрде өрнектейік:
ΔxΔ Осы өрнектен бөлшек массасы неғұрлым үлкен болса,соғұрлым оның координаты мен жылдамдығының анықталмағандықтары кіші болатындығы,сондай дәлдікпен бөлшекке траектория ұғымын қолдануға болатындығы көрінеді.
Кванттық теорияда E энергия және t уақыт үшін анықталмағандық қатынасы да қарастырылады,яғни осы шамалардың анықталмағандықтары
ΔEΔt
шартын қанағаттандырады. Мұнда ΔE-жүйе энергиясын өлшеу кезіндегі оның анықталмағандығы,Δt-өлшеу процесі ұзақтығының анықталмағандығы.Демек, Δt орташа өмір сүру уақыты бар жүйені энергияның белгілі мәнімен сипаттауға болмайды;орташа өміс сүру уақыты кішірейгенде энергияның ΔE= шашырауы артады.
Анықталмағандық қатынастарынан пайда болатын салдар:
1.Кванттық механикада бөлшек траекториясы ұғымы мағынасын жояды.
2. Микробқлшектің толық тыныштық күйде болуы мүмкін еместігі.
3.Анықталмағандықтар қатынастарынан шығатын тағы бір қорытынды:бөлшектің толқындық қасиеттерін ескергенде бөлшектің толық энергиясын кинетикалық және потенциалдық энергияға бөлудің мағынасы жойылады.
16. Резерфорд тәжірибелері. Атомның құрылысы.
Достарыңызбен бөлісу: |
