Сапалық талдауды жүргізу бiрнеше iс-әрекеттен тұрады:
Талданатын зат үлгісi буға айналдырылып және спектрiн қоздыру; 2. Спектрдi көзбен қарау немесе суретке түсіру; 3. Спектрден тиiстi элементтердiң бұларға тән сызықтарын табу.
Зерттелетiн зат үлгісiнде берiлген элементтiң бар екендiгiн анықтау үшін спектрден бiр-екi тиiстi сызықтың (талдау сызығы-аналитическая линия) сенiмдi табылуы жеткiлiктi болады.
Әрбiр элемент үшін «соңғы» сызықтар деп аталатын бiрнеше ең сезгiш сызықтар тағайындалған; бұлар берiлген элемент концентрациясын төмендеткенде спектрдегi сызықтар саны бiрте-бiрте азайып спектрден ең соңында жойылатын (көрiнбей кететiн) сызықтар. Әр түрлі элемент үшін «соңғы» сызықтар жойылатын концентрация да әр түрлі болады. Элементтердiң көпшiлiгiн бұлардың концентрациясы 0,01-0,001% болғанда, кейде <0,001% болғанда анықтауға болады. «Соңғы» сызықтардың, әдетте, қоздыру потенциалы жоғары болмайды. Көбiнесе бұл сызықтар атомның төменгi, негiзгi деңгейге ауысуларына сәйкес келедi де резонанстық сызықтар болып табылады. Талдау сенiмдiлiгiн арттыру үшін әрбiр элементтi анықтау жалғыз сызық бойынша емес, көбiне оның бiрнеше «соңғы» сызығы бойынша жүргізiледi. Барлық элементтер үшін бұлардың «соңғы» сызықтары жақсы белгiлi. Бұлардың тiзбеci спектрлiк сызықтар кестелерiнде, спектрлiк сызықтар атластарында келтiрiлген.
Ескеретiн нәрсе, үлгідегi элемент концентрациясын төмендеткенде спектрлiк сызықтардың жойылу ретi қатаң тұрақты емес, көптеген себептерге: қоздыру көзiне, фотопластинка сезгiштiгiне, үлгі құрамына тәуелдi болады. Мысалы, Zn I 213,9 нм сызығы спектрдiң қысқа толқынды бөлiгiне арнайы сезгiштiгi күшейтiлген пластинканы қолданғанда ғана «соңғы» сызық бола алады. Ал бұлай болмаған жағдайда бұл сызық спектрден басқаларынан бұрын жойылады (көрiнбей кетедi).
Әр түрлі элементтердiң көптеген сызықтары толқын ұзындықтары бойынша бiрiне-бiрi өте жақын болады; бұлар спектрограммада бiрiмен-бiрi қабаттасып жататындықтан бұларды ажырату қиын болады.
Егер барлық элементтер үшін құрастырылған спектрлiк сызықтар кестелерiн 13,14 қарайтын болсақ, онда әрбiр 0,1-0,15 нм-ге әр түрлі элементтердiң ондаған сызығы келетiнiн көруге болады. Бiрақ талдау сызығына сызықтары қабаттасуы мүмкін элементтердiң саны әдетте онша көп болмайды. Талдау сызығына көршi сызықтардың көпшiлiгiн берiлген жарық көзiнде қоздырылу мүмкіндiгiне немесе үлгі құрамына байланысты алдын-ала ескермеуге болады.
Спектрлiк талдау тәсiлi зат құрамына 0,01-0,001% және бұдан да төмен мөлшерде енетiн 80-нен астам химиялық элементтi анықтауға мүмкіндiк бередi. Алайда элементтердiң ең сезiмтал сызықтары инфрақызыл аймақтан бастап вакуумдық ультракүлгін аймаққа дейiн созылып жатқан өте кең спектрлiк алқапты аралықта орналасқан. Сондықтан бұлардың бәрiн тiркеу үшін әр түрлі сәуле қабылдағыштар мен спектрлiк аспаптарды қолдану қажет болады. Бұған қоса осы элементтердiң «соңғы» сызықтарының қоздыру энергияларында үлкен айырмашылық болатындықтан барлық элементтердiң спектрлерiн бiр жарық көзiнде қоздыру да мүмкін болмайды. Осыған байланысты химиялық элементтер екi топқа бөлiнедi: оңай қоздырылатын және қоздырылуы қиын элементтер. Оңай қоздырылатын элементтерге, әдетте, металдар, ал екiншi топқа металлоидтар, инерттi газдар, оттегi, азот, күкiрт жатады. Екiншi топ элементтерiнiң сезiмтал сызықтары алыс ультракүлгін аймақта (200 нм) жатады да тiркеу қиындық туғызады.
5. Жылулық шығарылған сәуле және оның сипаттамалары. Қара дене.
Электромагниттік сәуле шығарудың табиғатта ең көп таралған түрі жылулық сәуле шығару болып табылады. Жылулық сәуле заттың ішкі энергиясы есебінен шығарылады,сондықтан да ол температурасы 0 К-нен өзгеше кез- келген температурадағы барлық денелерге тән. Сәуле шығарудың барлық түрлерінен жылулық шығарылған сәуленің өзгешелігі- ол сәуле шығарылатын денелермен тепе- теңдікте бола алады. Яғни әрбір дене бірлік уақытта қандай энергия молшерін жұтатын болса,дәл сондай энергияны шығаратын болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
