1. Фармакологияның пәні, мақсаттары мен міндеттері, оның жалпы медициналық білім беру жүйесіндегі маңызы

Фармакокинетиканың негізгі аспектілері келесі параметрлерді қамтиды:

1. Абсорбция: бұл процесс препарат енгізілгеннен кейін қанға қалай түсетінін сипаттайды. Сіңіру ас қорыту жолдары арқылы (ауызша қабылдаған кезде), тері арқылы (трансдермальды қолданғанда) немесе басқа енгізу жолдары арқылы жүруі мүмкін.

2. Таралуы: таралуы препараттың ағзаның мүшелері мен тіндеріне қалай таралатынын сипаттайды. Бұл өте маңызды, өйткені кейбір дәрі-дәрмектер белгілі бір органдарда немесе тіндерде жинақталуы мүмкін.

3. Метаболизм: Метаболизм (биотрансформация) - бұл препаратты ағзаға өзгертуге немесе метаболиздеуге болатын процесс. Метаболизм көбінесе бауырда ферменттердің қатысуымен жүреді және белсенді метаболиттердің пайда болуына немесе дәрі-дәрмектің сөнуіне әкелуі мүмкін.

4. Оқшаулау: бұл процесс препараттың ағзадан қалай шығарылатынын сипаттайды. Шығару бүйрек арқылы (зәр арқылы), бауыр арқылы (өт арқылы), өкпе арқылы (бумен шығарғанда) және басқа механизмдер арқылы жүруі мүмкін.

Фармакокинетикасы пациенттің жеке ерекшеліктерін және оның препаратқа реакциясын ескере отырып, дәрі-дәрмектің дұрыс дозасын анықтауда үлкен маңызға ие. Ол сондай-ақ препараттың ағзада қанша уақыт қалатынын анықтауға мүмкіндік береді және артық дозаланудың алдын алуға немесе жанама әсерлердің қаупін азайтуға көмектеседі.

ДЗ енгізу жолдары:

1. Ауызша (ауыз арқылы): ДС ауыз арқылы қабылданады және асқазан мен ішек арқылы сіңеді. Бұл жол ең көп таралған және көптеген дәрі-дәрмектерге ыңғайлы.

2. Инъекциялық: ДЗ денеге шприцтер мен инелер арқылы тікелей енгізіледі. Бұл әдіс тері астына, бұлшықет ішіне және көктамыр ішіне енгізуді қамтиды.

3. Трансдермальды: ДС тері арқылы енгізіледі, әдетте патчтар немесе кремдер қолданылады. Қолданудың бұл әдісі дәрі-дәрмектің біртіндеп сіңуін қамтамасыз етеді.

4. Ректальды: ДЗ анус арқылы енгізіледі және жүйелік немесе жергілікті әсер ету үшін пайдаланылуы мүмкін.

5. Ингаляциялық: ДС тыныс алу жолдары арқылы енгізіледі және оны тыныс алу жолдарының ауруларын емдеу үшін қолдануға болады.

6. Жергілікті: Жергілікті әсер ету үшін дәрі-дәрмектер теріге, шырышты қабаттарға немесе басқа беттерге тікелей қолданылады.

Сору механизмдері:

Сору механизмдері ДЗ енгізу жолына байланысты. Мысалы, ауызша қабылдаған кезде дәрі - дәрмектер ас қорыту жолдары арқылы, инъекция кезінде тікелей қанға сіңеді. Сору белсенді немесе пассивті болуы мүмкін және препараттың физика-химиялық қасиеттеріне байланысты.

Дәрілік заттарды бөлу:

Денедегі дәрі-дәрмектердің таралуы олардың ерігіштігіне, молекуланың мөлшеріне, қан ақуыздарымен байланысуына және басқа факторларға байланысты. Дәрі-дәрмектер әртүрлі органдар мен тіндерде жиналуы мүмкін, бұл олардың тиімділігі мен әсер ету ұзақтығына әсер етуі мүмкін. Қазақстанда, басқа елдердегідей, дәрілік заттарды бөлу мәселелері ДЗ қолдану қауіпсіздігі мен тиімділігін қамтамасыз ету үшін жергілікті нормативтермен және заңдармен реттеледі.

Фармакокинетиканың жалпы қағидаттары бүкіл әлемде, соның ішінде Қазақстанда қолданылады және дәрілік заттардың клиникалық практикада дұрыс қолданылуын қамтамасыз ету үшін маңызды.