1 Ғылыми басылым Научное издание ҚР және тмд елдеріндегі ғылым
БЕНДЖАМИН БЛУМНЫҢ СЫН ТҰРҒЫСЫНАН
жүктеу/скачать 6,31 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Клара Тогамысовна СЕРИКБАЕВА, №1 «Ақерке» балабақшасы, тәрбиеші-әдіскер Қазақстан Республикасы
- Проектирование
БЕНДЖАМИН БЛУМНЫҢ СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУДЫ ДАМЫТУ ТОКСОНОМИЯСЫ ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
345 Блумның танымдық сала токсономиясы оқу мақсаттарын тұжырымдау және олардың сипаттамасы: Танымдық сала Мысалы мен түйінді ұғымдары Ұпайлар
1-деңгей Білім
Тізімін жасау,бөліп алу,әңгімелеу,көрсету,атау(Әңгіме не
туралы?Не болды? Қашан,қалай болды? Нақты фактілерді (мәліметтер мен деректер) білу) Оқыған материалды есте сақтап, қайталап айтып беру 1-2 ұпай 2-деңгей Түсінік сипаттау,түсіндіру,белгілерін анықтау,басқаша тұжырымдау.(Әңгіменің ең қызық жері? Неге қызық?Сонымен сіздің айтуыңызша...,Егер мен дұрыс түсінсем,осылай ғой...) Берілген материалды өз сөзімен басқаша жеткізе алу 3-4 ұпай 3-деңгей Қолданыс Қолдану,шешу (Сіз оның орнында болсаңыз қайтер едіңіз?) .Материалды жаңа жағдайда пайдалану 5-6 ұпай 4-деңгей Анализ Тексеру,эксперимент жасау,ұйымдастыру, салыстыру,ерекшелігін табу(Не үшін?Кейіпкерге тән қасиеттерді атау...
) .Материалды негізгі компоненттерге жіктей білу 7-8 ұпай 5-деңгей Синтез Құрау,дизайнын ойлап табу,жоспар құру(Не өзгерер еді... осылай болса қайтер еді?Қалай ойлайсыз,оқиға әрі қарай қалай өрбуі мүмкін?). Алған біліміне сүйене отырып, ойды жинақтап, түйін түю, проблеманы шешу жобасын (проект) жасау 9-10 ұпай 6-деңгей Бағалау Дәлелдеу,өз көз-қарасыңды қорғау,болжам жасау.(Неге мынау жақсы,ал мынау жаман?Несімен ерекшеленеді?Өзіндік ерекшелігі қандай?) Оқыған материалдың құндылығын бағалау, материалдың қажеттілігін айқындай білу 11-12 ұпай Категорияларды қиындық деңгейлері деп түсінуге болады,себебі әрбір келесі деңгейге өту үшін оның алдыңғысын меңгеріп алу керек. Оқытудың қандай әдісі қолданылса да оқушының келешегі айқын болу керек және мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас қолайлы ортада жүру керек,яғни мұғалім
адал,төзімді, мейірімді,оқушыларға аяушылық сезімі бар,айналасындағыларға құрмет көрсете білетін адам ретінде көріну керек.Сонда ғана мұғалімнің берген білімі мен тәрбиесі нәтижесінде зияткер,рухани және дене бітімі дамыған азаматын қалыптастыруға болады.
Еліміздің бүгіні мен ертеңі, мемлекетіміздің басты байлығы, әрі тірегі- бала. ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
346 Өмірге келген әрбір бала бақытты болуға тиіс. Сондықтан да баланың денсаулығын нығайту, толыққанды дене бітімін дамыту, өмірін гүлдендіріп саналы тәрбие мен сапалы білім беру – біздің басты мақсатымыз. Бүлдіршіндердің алғашқы даму кезеңі, білім мен тәрбие берудің алғашқы сатысы балабақшадан басталады. Қоршаған ортаға бейімі, еңбекке араласуы, білім алуы, адамдармен қарым – қатынасы, ойлау, қиялдау қабілеттері, сөздік қорларының дамуы мектепке дейінгі кезеңде қалыптасады. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың жолдауында «біздің ұрпақтарымыз бұдан былай әлемдік оқиғалардың қалтарысында қалып қоймайтын елде өмір сүретін болады» деп атап айтқан болатын. Баршамызға белгілі Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігінің мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жаңа стандартын әзірлеп енгізген болатын. Бұл стандартта мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды қадағалауды ұйымдастыру, педагогтарға қойылатын талаптар мен олардың біліктілігін арттыру, бала дамуының деңгейін жүйелі бағалауды қамтамасыз етеді. Тәрбие мен ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттер нәтижелері бес түрлі құзыреттілікті қалыптастыруға бағытталған. «Денсаулық», «Қатынас», «Таным», «Шығармашылық» және «Әлеуметтік орта». Әр білім саласының балалардың дамуына қойылатын талаптары мен мақсаттары берілген. Соның ішінде «Таным» білім саласының мақсаты: танымдық іс-әрекеттің дағдыларын меңгерген, әлемнің тұтас бейнесін түсінуге және ақпаратты өмірлік маңызды мәселелерді шешуде қолдануға қабілетті тұлға қалыптастыру. Соның ішінде балалардың дамуына қойылатын талаптар: -
қоршаған ортаға қызығушылық білдіруге; -
алға қойылған міндеттерге барабар қызмет тәсілдерін таңдауға; -
алға қойылған мақсатқа жетуге; -
экологиялық білімді меңгеруге; -
сұрақтар қоюға, эксперимент жасауға, себеп-салдарлық байланыстар орнатуға; -
құрастырылымдық іс-әрекеттегі ойды жүзеге асыруға; -
заттарды олардың жалпы түсінігі негізінде біріктіруге және оларға ауызша анықтамалар беруге мүмкіндік береді. «Таным» білім саласы мынадай ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінде жүзеге асырылады : -
-
қарапайым математикалық ұғымдарын қалыптастыру; -
құрастыру; -
экология негіздері; -
қоршаған ортамен таныстыру. Ерте жастағы балалардың танымдық қабілеттерін күнделікті өмірде сөйлесу, әңгімелесу, арнайы берілген тапсырмаларды орындату, әртүрлі дидактикалы ойындар, серуен кезінде бақылау, табиғат құбылыстарын, қоршаған ортадағы болып жатқан оқиғалар, ертегілер, сурет бойынша әңгіме және ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттер арқылы дамытуға ықпал ету қажет. Заттарды сенсорлық қасиеттері бойынша атайды, сезу, есту, иіс сезу қабілеттері артады. Уақытты, кеңістікті, мөлшерлер туралы ұғымдары кеңейеді. Таңертең, түс, кеш, түн сияқты тәулік бөліктерін, көру, салыстыру арқылы зерттеу әдістерін үйренеді. Құрылыс материалдарын өз беттерінше таңдау, әдемі етіп жасауға тырысу, зейін, ойлау, қиялдау қабілеттері дамиды. Табиғатта өзін-өзі ұстау, жануарлар мен өсімдіктер дүниесіне ересектермен бірге қамқорлық жасауға тырысады. Өлі және тірі табиғаттағы болып жатқан құбылыстарды
ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
347 ажыратады.Жел соғады, ағаштардың бұтағы шайқалады, күн шықса жылы болады деген сияқты себеп-салдарлық ұғымдары кеңейеді. Тіршілік атаулыға қамқорлық, жақсы көру, қамқор болу сияқты түсініктері қалыптасады және іске асыруға талпынады. Балалардың сенсорлық қабілеттерінің одан ары қарай кеңеюіне «Қай пішін жоқ?», «Түсін таны», «Кімнің даусы?», «Көбелектер гүлге қонды», «Түрлі-түсті таяқшалар» сияқты дидактикалы ойындар мен «Өз үйіңді тап», «Көліктер» сияқты қимылды ойындарды пайдалануға болады. «Қанша болса, сонша», «қайсысы көп?» «Не өзгерді?» ойындары арқылы қарапайым математикалық ұғымдарын арттыра аламыз. Құрастыру іс-әрекетіне де байланысты ойындар да баланың қоршаған ортадағы алуан түрлі құбылыстарды танып және соларға байланысты іс-әрекеттерді бейнелеу арқылы өздерінің шығармашылық ойларының және көркемдік талғамдарының баюына әсер етеді. Қоршаған ортамен таныстыру мақсатында балаларға күнделікті серуен кезінде ауа- райын бақылату, жыл мезгілдерінде болатын өзгерістерді байқап айта білуге жетелеу. «Күн мен жаңбыр», «Тез жина» қимылды ойындарын ойната отырып ептілікке, шапшаңдыққа және зейінділікке, түйсіктерінің қалыптасуына және түстерді ажырата білуге
баулуға болады.
Заман талабына сай сапалы білім беруде түрлі инновациялық технологиялар мен жаңаша әдіс-тәсілдерді пайдалану арқылы балалардың танымдық құзыреттіліктерін арттыруға болады. Ақпараттық технологияны пайдаланып ересек жастағы балаларды компьютерлік сауаттылыққа үйрету балабақшадан бастау алып жатқаны рас. Баланың бәсекеге қабілеттілігі бес жастан бастап қалыптасатынын ескерсек, онда олар компьютерді меңгеруге толықтай мүмкіншіліктері де бар. Осындай техниканың дамыған заманында балаларды қажеттіліктерден шеттетпей, заманауи технологияның көмегін пайдалана отырып оқытудың өзіндік тиімділігі де бар. Балалардың уақыты көбінесе ойынмен өткізіледі.Сондықтан компьютерлік ойындар да,аса қызықты болады және балалар үлкен адамдардан гөрі әлдеқайда тез меңгеретіндерін де мойындауымыз керек. Балаларды компьютерлік сауаттылыққа үйретумен қатар,оның ерекшілігін, зиянын, сақтану жолдарын, шектеулі уақытпен ойнаудың, әртүрлі жаттығулар жасауды бойларына сіңіріп отыру қажет. Әр 7-9 минут сайын балаларға саусақ, көз, бас, мойын жаттығуларын жасатып, осыған дағдыландыру қажет.Осындай сақтық шараларын қатаң сақтау қажет екенін әрдайым еске сала отырып, біз баланың компьютер «нашақоры» болып кетпеуінің алдын аламыз. Ересек топтағы балаларды сауат ашуға үйретуге, логилық ойлау қабілеттерін арттыруға, әртүрлі тест тапсырмаларын орындауға, түстерді ажыратып, сурет салуға бейімдей аламыз.Сонымен қатар үштілділікке үйрету, әртүрлі ойындар арқылы зейінділікке, байқағыштыққа тәрбиелеуге болады. Жаңа қоғамның жаңа технологиясын пайдаланып, онымен балаларды қызықтыру, оқыту, үйрету болашақ ұрпақтың таным мүмкіншіліктерін жүзеге асырып, өзінің алдындағы мақсатын орындауына көп септігін тигізеді. Жаңа ізденістер мен қолда барды дұрыс, орынды, уақытында пайдалану алға ұмтылыс пен нәтижеге жетуге бірден-бір жол болмақ. Қазіргі бүлдіршіндер өздерінің қабілеттері мен байқағыштықтарын көрсетіп, болашақтарынан зор үміт күттіреді. Олар да жаңа қоғамдағы жаңалыққа, жаңа технологияны білуге, үйренуге, меңгеруге ынталы, әсіресе компьютерге деген талпыныстары зор.
ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
348 Кейбір мамандар, мұны бала үшін артық санағанмен, жас ерекшеліктеріне сай тапсырмалар орындатуға, көрнекі құрал ретінде пайдалануға, түрлі суреттер көрсете отырып әңгімелесуге, түр-түстерді, пішіндерді ажырата білуге пайдалануға болады. Ертегі тыңдату, мультфильм қарату, ойын ойнату арқылы компьютерге деген қызығушылықтарын арттырып, дүниетанымдарын кеңейтеміз. Сонымен қатар оның зиянды жақтарын түсіндіріп, қауіпсіздік ережелерін сақтауды қатар үйрету қажет. Балаларды компьютермен таныстырып, олардың бөліктерінің қалай аталатынын, олардың атқаратын қызметтерін жеңілдеп түсіндіру қажет. Электронды оқулық пайдалана отырып, жұмбақ шешу, жаңылтпаштар айтқызу, суреттерді сипаттамасына қарай таба білу сияқты тапсырмалар орындатуға болады. Өздерінің әр кезеңдерде түскен суреттерін көрсетіп, жылдың қай мезгілі екенін естеріне түсірдім. Тіл байлықтарының жетілуіне, дұрыс сөйлей білуге, ойлау қабілеттерінің артуына, сенсорлық қабілеттермен байытуға ықпал ете отырып компьютердің әлем тану тәсілі екенін ұғындыруға болады. Сонымен қатар басқа да ақпарат құралдарымен салыстыра отырып, пайдалы және зиянды жақтарын үйрету қажет. Әр 7-9 минут сайын көзге, қолға, иыққа арналған жаттығулар жасатып, ойын ойната отырып қимыл іс - әрекетке жетелеу қажет. Қарапайым математикалық ұғымдарын қалыптастыруда «Көп және біреу», «Кел, балақай ойнайық» атты ашық оқу іс-әрекеттерін өткізіп, балаларға «Қайсысында көп?» «Көп пе, әлде біреу ме?» ойындары арқылы сипап-сезу іс-әрекеттері арқылы зерттеу іскерліктерінің жетілуіне, «Ғажайып қорапша» ойыны арқылы көріп-тану, салыстыру, пішіндерді, түстерді ажырата білу қабілеттері дамиды. Үлестірмелі материалдармен ойын кезінде балаларға «оң», «сол» көп, аз ұғымдарын ажыратып тұтастыру әдісі арқылы солдан оңға қарай затты орналастыра білуге, саусақтарының ұсақ моторикаларының жетілуіне әсер етеді. Ойын барысында сұрақ-жауап ала отырып тілдерінің жетіліп, сөздік қорларының молаюына ықпал етуге болады.Табиғат құбылыстарындағы өзгерістерді байқап, атап айтқызу, қимыл-қозғалыс арқылы көрсету арқылы есте сақтауға, зейінділікке жетелеймін.
«Тәй-тәй» технологиясы арқылы балаларды орталықтарда жұмыс жасату арқылы, яғни құм-су, құрылыс, өнер орталықтарында да танымдық қабілеттерінің жетілуіне ықпалы зор. Құмды түрлі-түсті бояуларға бояп, оларды саусақпен себу арқылы сурет салғанда саусақ моторикалары жетіледі.Құрылыс орталықтарында түрлі құрастырмалы ойыншықтардан, жарамсыз заттардан, қағаздан түрлі бейнелер құрастыра отырып танымдылық қабілеттерін арттыруға болады.
Сол сияқты күннің ІІ жартысында ұйымдастырылатын ойындар, өз беттерінше ойындар, балалардың өмірлік іс-әрекеттері мен тәрбиесін ұйымдастыру арқылы балалардың ойындарын бақылап зерттеу жұмыстарын жүргіземін.Егер мен балаға ана ойыншықты домалатып жіберші десем, ол маған көп ойыншықтың арасынан допты домалатады, яғни түйсік арқылы доптың домалайтынын сезінеді.
«Мына ойыншықтардан үй құрастырайықшы дегенде кубиктерді әкеле бастайды. Сонымен қатар «біз далада ойнап жүрміз, кенет аспанды бұлт торлап жаңбыр жауа бастады, не істейміз?» деген сұрақ қойғанымда балалар ішке кіреміз деп жауап берді, яғни жауын кезінде ойнағанның қолайсыз екенін түйсінеді.
Балалардың алғашқы ойлау операциялары: салыстыру, қорыту, заттар мен түсініктер арасындағы кейбір байланыстарды құру ептіліктерін қалыптастыру.
Құрастыру дағдыларын қалыптастыру. Құрылыс бөліктерін көлеміне қарай (үлкен-кіші, ұзын-қысқа, биік-аласа, кең-тар) ажырата білуге үйрету.
Табиғаттағы маусымдық өзгерістерді байқауға үйрету,өсімдіктер мен жануарлар әлемімен таныстыру,оларға қамқорлық жасау керектігін ұғындыру. ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
349 Көкөністер мен жемістер туралы, олардың дәмін ажырата білу сияқты түсініктерін кеңейту. Қоршаған ортадағы нысандар мен құбылыстарға танымдық қызығушылықтарын қалыптастыру. Айналадағы заттар, олардың сапасы, қасиеті, қызметі, неден жасалғандығы туралы түсініктерін жүйелеу. Заттардың көлемі, түсі, пішіні, бөліктері мен бөлшектерін бірнеше сенсорлық белгілері бойынша топтау, қарастыру, зерттеу, атау және ажырату ептіліктерін жетілдіру. Көлік түрлерін, автомашинаның бөліктерін, бағдаршамның белгілерін, көшеде өздерін дұрыс ұстай білу сияқты дағдыларын қалыптастыру. Өзіміз тұратын еліміз, ауылымыз туралы түсінік беру, аттарымен таныстыру. Қолжетімді ақпараттармен (кітаптардан, телебағдарлама, фильмдерден, ересектердің әңгімесінен) жұмыс істеудің қарапайым дағдыларын дамыту. Тәжірибе жасау, (су- төгіледі, боялады, топырақтан мүсін жасауға болады) тәжірибе нәтижесін көру үшін басқалардың әрекеттерін бақылау сияқты іс-әрекеттерді іске асыра отырып қоршаған әлем жайлы қарапайым түсініктер мен танымдық іс-әрекеттің қарапайым дағдыларын меңгерген, игерген дағдыларын күнделікті өмірде қолдануға қабілетті тұлға қалыптастыруға болады.
1. «Алғашқы қадам», «Зерек бала», «Біз мектепке барамыз» бағдарламалары 2. «Отбасы және балабақша» журналы 3. Интернет ресурстары
Статья учителя географии СОШ №58 Смирновой И.Ю. освещает опыт применения проектного метода в обучении географии учащихся старших классов. Сформулированы основные направления работы и их взаимосвязи на примере опыта педагога. Статья представляет интерес для педагогов как естественно- математического, так и общественно-гуманитарного цикла. Скажи мне — и я забуду, покажи мне — и я запомню, дай мне сделать — и я пойму. Конфуций Модернизация системы образования в Республике Казахстан предполагает создание устойчивого механизма ее развития и достижения ее главной цели — обеспечение нового современного качества образования. Основной проблемой образования становится не усвоение постоянно увеличивающегося объема знаний, а ориентация в потоке возрастающей информации. Быстрое устаревание научных сведений заставляет искать источник новых знаний непосредственно внутри системы образования и образовательных процессов. Таким источником способно быть проектирование.
ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ
350 Сегодня педагог должен отойти от простого «наполнения» головы ученика разнообразной информацией и обучить умениям самостоятельно получать нужные географические материалы, анализировать их. На первое место выступают задачи по формированию личности, способной к дальнейшему самообразованию. Как педагогическая идея, технология и форма учебной работы метод проектов получил распространение в первой трети XX в. Возникнув в педагогике в качестве одной из форм воплощения в образовании исследовательского метода (принципа), он вобрал в себя эвристическое, исследовательское, экспериментальное, научное начала. В основу метода проектов были положены взгляды американского философа и педагога Дж. Дьюи, рассматривавшего детство как самостоятельный и самоценный период человеческого бытия. Миссию образования Дьюи видел в том, что оно должно не столько давать знания, которые понадобятся в будущем, сколько развивать способность ребенка решать «здесь и сейчас» свои насущные жизненные проблемы. Школу Дж. Дьюи рассматривал как место, где ребенка учат жить в окружающем мире, совместно работать со сверстниками и взрослыми людьми, тем самым приобретая необходимые знания. Обучение при этом должно быть основано на личном опыте учащихся и ориентировано на их интересы и потребности. Основным способом обучения становится исследование окружающей жизни в проектной форме.[5. C. 9] В работах У.Х. Килпатрика 1920-х гг. «Воспитание в условиях меняющейся цивилизации» (1925, русский перевод — 1930 и др.) целью обучения названо вооружение учащихся методами решения проблем, поиска, исследования. Методология проектной деятельности в области образования была разработана такими исследователями, какЮ. В. Громыко, В. И. Борзенков, О. Г. Прикот, В.И. Слободчиков, Г. Л. Ильин, Н. А. Масюков, В. П. Беспалько, Н. Г. Алексеев, Ю. В. Громыко, В. А. Никитин, В. В. Рубцов, В. Е. Радионов. Проектирование (от лат. Projectus — брошенный вперед) — тесно связанная с наукой и инженерией деятельность по созданию проекта, созданию образа будущего предполагаемого явления, уникального продукта, услуги или результата. Проект — это возможность учащимся выразить свои собственные идеи в удобной для них творчески продуманной форме: изготовление коллажей, афиш и объявлений, проведение интервью и исследований (с последующим оформлением), демонстрация моделей с необходимыми комментариями, составление планов посещения мест с иллюстрациями, картой и т. д. В процессе проектной работы ответственность за обучение возлагается на самого ученика как индивида и как члена проектной группы. [11, С.9] В педагогической литературе проекты классифицируются по самым разным основаниям: ·по объектам: природные, технические (научно-технические) социальные, «человеческие»; ·по субъектам: групповые, коллективные, сетевые; ·по
акмеологические; ·по территории охвата международные, республиканские, региональные, локальные; по сферам, в которых осуществляются: социально- педагогические, телекоммуникационные; ·по предметной области: исторические, экологические и др.; ·по срокам исполнения: долговременные, среднесрочные, краткосрочные; ·по степени новизны: рационализаторские, изобретательские, эвристические, новаторские (инновационные) и др. [3. C.111] Основные этапы проектной деятельности Подготовка к работе над проектом начинается со знакомства с ситуацией, в рамках которой на протяжении некоторого времени накапливается материал, необходимый для работы над проектом. Определяется проблема проектной работы.
ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ жүктеу/скачать 6,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|