1. Физиология пәні, басқа ғылымдармен байланысы, медицинадағы маңызы
жүктеу/скачать 64,97 Kb.
|
| Лабилдік – белгілі тіннің қозғыштық дәрежесін көрсететін өлшемдердің бірі. Лабилдік деп тітіпкендіру жиілігіне сәйкес 1 секунд ішінде пайда болатын қозудың ең жоғарғы әркеттік ширақтығын айтады. Ол Герц өлшеміміен өлшенеді. Мысалы жүйкенің лабилдігі 1000 герц болса онда жүйке секундына 1200 рет тітікендірілседе бұдан пайда болатын қозу саны 1000 нан аспайды. Тін неғұрлым қозғыш болса , оның лабилдігі соғұрлым жоғары болады.
Лабилдік қозу үрдісінің ең қараапайым физиолгиялық әсерленістің қаншалықты ұзақ екенін көрсетеді. Қозу үрдісі қысқарса белгілі уақыт ішнде көбейетін қозу саны пайда боладыда ьігн лабилдігі арта түседі. Әдетте , 1 секунд ішінде пайда болатын қозу саны тітіркендіру санына немесе күшіне сәйкес. Қозу үрдісі басталысымен тіннің қозғыштық қасиеті құлдырап төмендеп, қаншама әсерлі болсада , біразға дейін келесі тітіркендіргіш күшке жауап бермей қояды.Бұл мезгіл абсолюттік рефрактерлік кезең деп аталады. Кезең ұзақтығы жүйке талшығында 4-5 мс , ал ет жүйке байланысында 8-10 мс. Қозғыш құрылымның абсолюттік рефракт ерлік кезеңі қысқа болады. Бұл кезең аяқтала салысымен қозғышытқ қасиет өайта пайда болып біртіндеп әдеттегі қалпына келеді . Былайша айтқанда тін қозғыштығы біраз уақыт әдеттегі қалпынан төмен болады. Осы қозғыштықтың төмен уақыты салыстырмалы рефрактерлік кезең деп аталады.Бұл кезеңде тітіркендірудің ең аз мөлшері қозу табалдырығына жауап бере алмайды. Жауап әсерленісі туу үшін тітіркендіргіштің күші табалдырық күшініен жоғары болуы керек. Бұл кезең аяқталарда қозғыштық қасиет жоғарылап, біраз уақыт әдеттегіден басымырақ болады. Қозу қасиетінңң осы күшею қас иетін супернормалды кезең деп аталады. Мұнда тітіркендіру қозу табалдырығынан төмен болсад тін оған жауап бере алады. Бұл кезең өткен соң қозғышытқ қайтадан төмендеп барып қозу үрдісі тоқталарда әдеттегі қалпына келеді. Қозғыштықтың осылайща қалыптан төмендейтін кезі субнормалды кезең деп аталады. Сонымен әрбір қозу үрдісі мезгілінде қозғышытық қасиеті бұлшықеттің аталған кезеңдері бірінен бірі қайталанып отырады. Қозғышытқтың аталған кезеңдерін қисық сызықпен көрспетуге болады . Қозғыштықтың кезеңдерінің ұзақтығы әр кезеңде әртүрлі. 14. Күш, күш-уақыт, градиент, «Бәрі немесе ештеңе емес» заңы. Полярлық заңы. Күш заңы Қозу пайда болуы үшін ынталандыру жеткілікті күшті болуы керек - шекті немесе суперпорогты Тітіркену шегі деполяризация шегі анықталатын қозғыштық өлшемі екенін ескере отырып, бұл заң қоздырғыш ұлпаның жауап амплитудасының ынталандыру күшіне тәуелділігін де қарастыруы керек Күш уақыт заңы Осы заңға сәйкес, ынталандыруға реакцияны көрсету үшін тек шекті күшті ынталандыруды ғана емес, белгілі бір уақыт ішінде оның әсерін қамтамасыз ету қажет. Тітіркендіргіштің күші неғұрлым көп болса, қозу пайда болуы үшін ол соғұрлым аз уақытты қажет етеді. Қоздырғыштың әсерінен қозудың пайда болуының маңызды шарты оның ұзақтығы болып табылады. Сондықтан қозғыш ұлпаның қасиеттерін бағалау үшін «шекті уақыт» түсінігі енгізіледі. Шекті уақыт - шекті күшті ынталандыру оның қозуын тудыруы үшін ұлпаларға әсер етуі керек ең аз уақыт. Хронаксия - бұл екі реобазадағы ток қозуды тудыратын ең аз уақыт. Хронаксия миллисекундпен өлшенеді. Пайдалы уақыт пен хронаксия аз болған сайын, ұлпаның қозғыштығы соғұрлым жоғары болады. Градиент заңы Бұл заң тітіркендіргіштің әрекеті оның күшінің абсолютті шамасына ғана емес, сонымен бірге оның шекті мәнге дейін көтерілуіне де байланысты деп айтады. Мысалы, өте баяу өсетін тітіркенудің әрекеті қозуды тудырмайды, өйткені тітіркенген тін оның әсеріне бейімделеді. Бұл факт баяу өсетін ынталандыру әсерінен қозғыш ұлпаның мембранасында деполяризация деңгейі жоғарылайтындығымен түсіндіріледі. Бәрі немесе ештеңе емес заңы Шектік стимуляторлар қозуды тудырмайды («ештеңе»). Шектік және шектік әсер кезінде максималды жауап пайда болады («барлығы»), яғни қозу АП максималды амплитудасымен жүреді Осы заңға сәйкес жүрек бұлшықеті мен жалғыз бұлшықет талшықтары да жиырылады. Заң абсолютті емес, бірақ салыстырмалы: Шектеулі күштің қоздырғыштарының әсерінен көрінетін реакция болмайды, бірақ жергілікті реакция пайда болады Шекті ынталандыру әсерінен созылған бұлшықет тінінің созылуға қарағанда жиырылу жиілігі көбірек болады. Тұтас формацияның жалпы белсенділігін тіркеу кезінде басқа тәуелділік пайда болады Стимулдың күші неғұрлым көп болса, реакцияның ауқымы соғұрлым жоғары болады Мысалы: Тыныштық күшінің минималды (шекті) деңгейден субмаксимальды және максималды мәндеріне жоғарылауымен бұлшықет жиырылуының амплитудасы белгілі бір мәнге дейін артады. Поляр заңы Деполяризация, қозғыштықтың жоғарылауы және қозудың пайда болуы ұяшыққа шығатын ток қосылған кезде пайда болады. Кіріс тогының әсерінен қарама-қарсы өзгерістер пайда болады - гиперполяризация және қозғыштықтың төмендеуі, қозу пайда болмайды. Токтың бағыты үшін оң заряд аймағынан теріс заряд облысына бағыттаңыз. Жасушадан тыс тітіркену кезінде катод аймағында қозу пайда болады (-). Жасушааралық тітіркену туындаған жағдайда қозуды қоздыру үшін жасушаішілік электродтың оң белгісі болуы керек 15. Қаңқа және тегіс бұлшықеттердің физиологиясы, олардың функциялары,қасиеттері. Қаңқаның көлденең жолақты бұлшықеттері ұзындығы бірнеше миллиметрден бірнеше сантиметр және диаметрі 10-нан 100 мк жететін талшықтардан тұрады.Әрбір бұлшық ет талшығы симпластикалық көп ядролы құрылым, яғни, жасушалары шектелмеген құрылым .Және де сырты сарколеммамен қапталған.Талшық құрамы саркоплазмадан тұрады,оның құрамында жиырылғыш жіптер – миофибриллалар және де , қышқылды және кейбір ферментативті процесстер жүзеге асырылатын,жасушаішілік қосылыстар – саркосомалар мен митохондриялар бар. Көптеген омыртқалылардың қанқа бұлшықеттері екі түрлі қызыл және ақ талшықтардан тұрады.Қызыл бұлшықет талшықтары құрамында миоглобин бар протоплазмаға бай ,оның құрамында миофибриллалар аз.Ал, ақ бұлшықет талшықтарының керісінше құрамында миофибриллалар көп және де миоглобині бар протоплазма мөлшері аз.Қызыл бұлшық етте мысал ретінде,қоянның жартылай сіңірлі бұлшқыеті немесе мысықтың камбала тәрізді бұлшықетін қарастыруға болады.Ақ бұлшықеттерінің мысалы ретінде , қоянның немесе мысықтың балтыр бұлшықеттерін қарастыруға болады. Бұлшықет талшықтарының көлденең жолақты миофибриллалар ұзындығы бойымен,әртүрлі оптикалық қасиеттері бар, дұрыс реттелген бөлшектерге бөлінген.Бұл бұлшықеттердің бірі анизотропты ,яғни екіжақты сәуле сындыру қасиетіне ие.Қарапайым жарықта олар күнгірт түсті ,ал поляризациялаған жарықта , жолақты бағытта мөлдір түсті,көлденең бағытта – мөлдір емсе болады.Басқа бөліктері қараапайым жарықта ақшыл түсті болады – олар изотропты ,яғни екі жақты сәуле сындыру қасиеті жоқ. Қанқа бұлшықеттерінің негізгі физиологиялық қасиеттеріне , қоздырғыштығы, өткізгіштігі мен жиырылуы жатады.Бұлшықеттер жиырылуын реттеу үшін миогафия әдісін қолданады.Яғни бұлшықеттің бір жағына қыстырылған иінтіректің көмегімен жиырылуды графикалық тіркеу. Бұлшықет күші пропорционалды физиологиялық көлденең қиманың ауданы (PCSA), ал бұлшықет жылдамдығы бұлшықет талшығының ұзындығына пропорционалды. Буын айналасындағы айналу моменті бірқатар биомеханикалық параметрлермен анықталады, оның ішінде бұлшықет кірістірулері мен бұрылыс нүктелері арасындағы қашықтық, бұлшықет мөлшері және Архитектуралық беріліс коэффициенті. Бұлшық еттер бір-біріне қарама-қарсы орналасады, сондықтан бұлшықеттердің бір тобы жиырылған кезде екінші топ босаңсады немесе ұзарады. Бұлшықетке нерв импульсін берудегі антагонизм екінің жиырылуын толығымен ынталандыру мүмкін еместігін білдіреді антагонистік бұлшықеттер кез келген уақытта. Лақтыру сияқты баллистикалық қозғалыстар кезінде антагонист бұлшықеттері «тежеу» үшін әрекет етеді агонистік бұлшықеттер бүкіл жиырылу кезінде, әсіресе қозғалыс соңында. Лақтыру мысалында кеуде мен жауырынның алдыңғы бөлігі (алдыңғы дельтоид) қолды алға тарту үшін жиырылады, ал артқы және артқы иық бұлшықеттері (артқы дельтоид) да жиырылып, қозғалысты бәсеңдету үшін эксцентрикалық жиырылуға ұшырайды. жарақаттанбау үшін. Оқыту процесінің бір бөлігі - кеуде қуысы мен алдыңғы жауырын күшін арттыру үшін антагонистік бұлшықеттерді босаңсытуға үйрету. Шартты бұлшықеттер діріл мен дыбыс шығарады.[9] Баяу серпімді талшықтар секундына 10-дан 30-ға дейін қысқарады (10-дан 30 Гц). Жылдам түйіршіктелген талшықтар секундына 30-дан 70-ке дейін қысқарады (30-дан 70 Гц-ке дейін).[10] Дірілді қатты жұдырықтасқандай, бұлшық еттерді қатты созу арқылы байқауға және сезуге болады. Дыбыс қатты керілген бұлшықетті құлаққа басу арқылы естіледі, қайтадан қатты жұдырық жақсы мысал бола алады. Дыбыс әдетте гүрілдеген дыбыс ретінде сипатталады. Кейбір адамдар өз еріктерімен осы гүрілдеген дыбысты келісім шартпен шығара алады тензор тимпани бұлшықеті ортаңғы құлақтың. Гүрсілдеген дыбыс мойын немесе жақ бұлшықеттері қатты керілген кезде де естіледі. Сонымен қатар актин және миозин құрайтын компоненттер саркомер, қаңқа бұлшықет талшықтарында тағы екі маңызды реттеуші ақуыз бар, тропонин және тропомиозин, бұлшықеттің жиырылуы үшін қажет. Бұл белоктар актинмен байланысады және оның миозинмен өзара әрекеттесуін болдырмау үшін ынтымақтасады. Скелеттік бұлшықет жасушалары қозғыш және оларға бағынады деполяризация нейротрансмиттермен ацетилхолин, уақытта шығарылды жүйке-бұлшықет қосылысы арқылы моторлы нейрондар Клетка жеткілікті түрде ынталандырылғаннан кейін, жасуша саркоплазмалық тор иондық кальций шығарады (Ca2+), содан кейін ол тропониннің реттеуші ақуызымен әрекеттеседі. Кальциймен байланысты тропонин конформациялық өзгеріске ұшырайды, бұл тропомиозиннің қозғалуына әкеліп соғады, кейіннен актинге миозинмен байланысатын учаскелер шығады. Бұл миозин мен актинге АТФ тәуелді болуына мүмкіндік береді велосипедпен жүру және бұлшықеттің қысқаруы. жүктеу/скачать 64,97 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|